Epika: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 21:15, 10 sty 2011

Epika jest jednym z trzech rodzajów literackich (obok liryki i dramatu). Ukształtowała się z ustnych sag, podań, legend i mitów o przeszłości.

Cechy epiki

obecność narratora
świat przedstawiony
fabuła i (układ przyczynowo-skutkowy zdarzeń)
zapis prozą (wyjątki – epopeja, powieści poetyckie)

Gatunki epickie

powieść: utwór pisany prozą, obszerny, wielowątkowy, o dużej ilości bohaterów; np. Quo vadis; występuje kilka rodzajów powieści, np. historyczna, polityczna, przygodowa, sensacyjna, społeczno-obyczajowa, psychologiczna, biograficzna, fantastyczno-naukowa, fantasy, kryminalna itp.
nowela: utwór krótki, jednowątkowy, z małą ilością bohaterów i punkcie kulminacyjnym znajdującym się w zakończeniu; np. "Janko Muzykant" czy "Latarnik"
epos (epopeja): rozbudowany utwór wierszowany, przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń dla danej społeczności; np. "Iliada", "Odyseja" lub "Pan Tadeusz"
opowiadanie: utwór niewielki, tematycznie ograniczony do jednego wątku, różniący się od noweli brakiem wyraźnej konstrukcji, luźnym układem akcji często wzbogacanej epizodami
baśń: utwór opowiadający dzieje bohaterów z reguły fantastycznych, nie posiadający określonego miejsca oraz czasu (dawno, dawno temu za górami, za lasami)
legenda (podanie): opowieść (nasycona elementami fantastyki, zawierająca jednak część prawdy) o bohaterze, często o życiu świętego, męczennika ujawniająca czas i miejsce akcji
anegdota: krótkie, często zabawne opowiadanie o jakimś specyficznym wydarzeniu, np. historyjka z życia sławnej postaci
satyra: utwór ośmieszający i piętnujący ukazywane w nim zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne – uwaga! jest to gatunek mieszany (synkretyczny), łączy elementy epiki i liryki, podobnie jak ballada czy powieść poetycka.
pamiętnik: opisuje przeżycia uczestnika, bądź świadka jakiegoś wydarzenia, chronologicznie ułożone.

Rodzaje narracji

pierwszoosobowa: narrator jest uczestnikiem wydarzeń. Czasowniki są w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, występują zaimki takie jak: mi, mnie, mój, ja. Taki narrator nazywany jest narratorem konkretnym.
trzecioosobowa: narrator przedstawia, komentuje przebieg wydarzeń, sam nie bierze udziału w wydarzeniach, jest narratorem wszechwiedzącym.

Składniki świata przedstawionego

czas i miejsce akcji
fabuła
bohaterowie (główni, drugoplanowi i epizodyczni)

Między światem przedstawionym a narratorem zachodzi określony stosunek, gdy narrator jest albo niewidoczny, albo uwidacznia swoje stanowisko, lub w skrajnych przypadkach traktuje fabułę jako pretekst do własnych przemyśleń i wypowiedzi.

Czas fabuły a czas powstania utworu

przeszłość: epika historyczna
teraźniejszość: epika współczesna
przyszłość: epika fantastyczna (epika futurystyczna)

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 '''Epika''' jest jednym z trzech  [[rodzaj literacki|rodzajów literackich]] (obok [[liryka|liryki]] i [[dramat]]u). Ukształtowała się z ustnych [[saga (literatura)|sag]], [[podanie (literatura)|podań]], [[legenda|legend]] i [[mit]]ów o przeszłości.
 == Cechy epiki ==
 * obecność [[narrator]]a
 * [[świat przedstawiony]]
@@ Linia 8: / Linia 8: @@
 == Gatunki epickie ==
-;[[powieść]]: utwór pisany [[proza|prozą]], obszerny, wielowątkowy, o dużej ilości bohaterów; np. ''[[Quo vadis]]''; występuje kilka rodzajów powieści, np. historyczna, polityczna, przygodowa, sensacyjna, społeczno-obyczajowa, psychologiczna, biograficzna, fantastyczno-naukowa, fantasy, kryminalna itp.
+; [[powieść]]: utwór pisany [[proza|prozą]], obszerny, wielowątkowy, o dużej ilości bohaterów; np. ''[[Quo vadis]]''; występuje kilka rodzajów powieści, np. historyczna, polityczna, przygodowa, sensacyjna, społeczno-obyczajowa, psychologiczna, biograficzna, fantastyczno-naukowa, fantasy, kryminalna itp.
-;[[nowela]]: utwór krótki, jednowątkowy, z małą ilością bohaterów i punkcie kulminacyjnym znajdującym się w zakończeniu; np. "[[Janko Muzykant]]" czy "[[Latarnik (nowela)|Latarnik]]"
+; [[nowela]]: utwór krótki, jednowątkowy, z małą ilością bohaterów i punkcie kulminacyjnym znajdującym się w zakończeniu; np. "[[Janko Muzykant]]" czy "[[Latarnik (nowela)|Latarnik]]"
-;[[epos]] (epopeja): rozbudowany utwór wierszowany, przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń dla danej społeczności; np. "[[Iliada]]", "[[Odyseja]]" lub "[[Pan Tadeusz]]"
+; [[epos]] (epopeja): rozbudowany utwór wierszowany, przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń dla danej społeczności; np. "[[Iliada]]", "[[Odyseja]]" lub "[[Pan Tadeusz]]"
-;[[opowiadanie]]: utwór  niewielki, tematycznie ograniczony do jednego wątku, różniący się od noweli brakiem wyraźnej konstrukcji, luźnym układem akcji często wzbogacanej epizodami
+; [[opowiadanie]]: utwór  niewielki, tematycznie ograniczony do jednego wątku, różniący się od noweli brakiem wyraźnej konstrukcji, luźnym układem akcji często wzbogacanej epizodami
-;[[baśń]]: utwór opowiadający dzieje bohaterów z reguły fantastycznych, nie posiadający określonego miejsca oraz czasu (dawno, dawno temu za górami, za lasami)
+; [[baśń]]: utwór opowiadający dzieje bohaterów z reguły fantastycznych, nie posiadający określonego miejsca oraz czasu (dawno, dawno temu za górami, za lasami)
-;[[legenda]] (podanie): opowieść (nasycona elementami fantastyki, zawierająca jednak część prawdy) o bohaterze, często o życiu świętego, męczennika ujawniająca czas i miejsce akcji
+; [[legenda]] (podanie): opowieść (nasycona elementami fantastyki, zawierająca jednak część prawdy) o bohaterze, często o życiu świętego, męczennika ujawniająca czas i miejsce akcji
-;[[anegdota]]: krótkie, często zabawne opowiadanie o jakimś specyficznym wydarzeniu, np. historyjka z życia sławnej postaci
+; [[anegdota]]: krótkie, często zabawne opowiadanie o jakimś specyficznym wydarzeniu, np. historyjka z życia sławnej postaci
-;[[satyra]]: utwór ośmieszający i piętnujący ukazywane w nim zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne – uwaga! jest to gatunek mieszany (synkretyczny), łączy elementy epiki i liryki, podobnie jak ballada czy powieść poetycka.
+; [[satyra]]: utwór ośmieszający i piętnujący ukazywane w nim zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne – uwaga! jest to gatunek mieszany (synkretyczny), łączy elementy epiki i liryki, podobnie jak ballada czy powieść poetycka.
-;[[pamiętnik]]: opisuje przeżycia uczestnika, bądź świadka jakiegoś wydarzenia, chronologicznie ułożone.
+; [[pamiętnik]]: opisuje przeżycia uczestnika, bądź świadka jakiegoś wydarzenia, chronologicznie ułożone.
 == Rodzaje narracji ==
-;[[narrator pierwszoosobowy|pierwszoosobowa]]: narrator jest uczestnikiem wydarzeń. Czasowniki są w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, występują zaimki takie jak: mi, mnie, mój, ja. Taki narrator nazywany jest narratorem konkretnym.
+; [[narrator pierwszoosobowy|pierwszoosobowa]]: narrator jest uczestnikiem wydarzeń. Czasowniki są w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, występują zaimki takie jak: mi, mnie, mój, ja. Taki narrator nazywany jest narratorem konkretnym.
-;[[narrator trzecioosobowy|trzecioosobowa]]: narrator przedstawia, komentuje przebieg wydarzeń, sam nie bierze udziału w wydarzeniach, jest narratorem wszechwiedzącym.
+; [[narrator trzecioosobowy|trzecioosobowa]]: narrator przedstawia, komentuje przebieg wydarzeń, sam nie bierze udziału w wydarzeniach, jest narratorem wszechwiedzącym.
 == Składniki świata przedstawionego ==
@@ Linia 29: / Linia 29: @@
 == Czas fabuły a czas powstania utworu ==
-;przeszłość: [[epika historyczna]]
+; przeszłość: [[epika historyczna]]
-;teraźniejszość: [[epika współczesna]]
+; teraźniejszość: [[epika współczesna]]
-;przyszłość: [[epika fantastyczna]] ([[epika futurystyczna]])
+; przyszłość: [[epika fantastyczna]] ([[epika futurystyczna]])
 {{wikisource-cat|epika}}
-[[Kategoria:genologia]]
+[[Kategoria:Genologia]]
 [[bg:Епос]]
@@ Linia 42: / Linia 42: @@
 [[en:Prose]]
 [[he:שירה אפית]]
-[[hu:Epika]]
-[[ja:叙事詩]]
 [[lv:Epika]]
 [[lb:Epik]]
+[[hu:Epika]]
 [[nl:Epiek]]
+[[ja:叙事詩]]
 [[sl:Ep]]
 [[zh:史诗]]