Tymon Zaborowski

Tymon Zaborowski

Tymon Zaborowski (ur. 18 kwietnia 1799 w Liczkowcach na Podolu, zm. 20 lub 28 marca 1828 tamże) - polski poeta, dramatopisarz, tłumacz i krytyk literacki.

Życiorys

Urodził się w Liczkowcach nad Zbruczem (cyrkuł czortkowski, Galicja Wschodnia), jako syn Józefa i Julianny ze Szeptyckich. Pierwsze nauki pobierał w domu kierunkiem francuskiego emigranta nazwiskiem Rochetin. Przez krótki czas uczył się w gimnazjum lwowskim, a następnie (lata: 1810/1811-1815/1816) w Liceum Wołyńskim. W tym okresie mieszkał na stancji u A. Osińskiego.

Twórczość

Jego utwory posiadały cechy zarówno klasycystyczne, jak i elementy zapowiadające epokę romantyzmu. Autor klasycystycznych poematów i tragedii oraz cyklu dum o wymowie patriotycznej: Dumy podolskie za czasów panowania tureckiego w tej ziemi wyd. 1830, Zdobycie Kijowa opisujące wyprawę Bolesława Chrobrego z 1018 roku. Dzieła zebrane poety wydano po raz pierwszy w 3 tomach w 1936 roku.

Ważniejsze dzieła i utwory

1. Drobne utwory z lat 1814-1816, wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, rękopisy (m.in.): Ossolineum sygn. 4716/II, 5199/III; Lw. Państw. Nauk. Bibl. (Ossolineum sygn. 489/III pt. Wiersze wyjęte z listów T. Zaborowskiego do wuja Winc. Szeptyckiego); tu m.in.: Duma o Bolesławie Śmiałym; Do strumyka (z A. Deshoulières); Do mego wuja; Oda do Polski; Od do fortuny (z J. B. Rousseau); 1793-1809 (urywek powieści)
2. Oryginalna trajedia Stanisława Szczepanowskiego zabitego na Skałce, powst. 1815, zachowany fragm. (scena 4.), wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, rękopis w Bibliotece Narodowej (zbiory J. I. Kraszewskiego)
3. Bolesław i Zbigniew. Trajedia, powst. 1816, zachowany fragm. z aktu I, wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, autograf: Ossolineum sygn. 4716/II
4. Klub piśmienniczy. Poemat (heroikomiczny) w 8 pieśniach, powst. 1816 (redakcja 1.) – 1818 (redakcja 2.); Pieśń I w redakcji 1. z autografu Ossolineum sygn. 4716/II ogł. S. Wasylewski, "Pamiętnik Literacki" rocznik 7 (1908); zachowane pieśni według kopii z roku 1818 Biblioteka Krasińskich sygn. 2949 ogł. S. Vrtel(-Wierczyński), "Lamus" 1909 i odb. Lwów 1909; zachowane pieśni uzupełnione fragm. i streszczeniem z listu Zaborowskiego do K. Sienkiewicza (dat. 2 marca 1816, rękopis: Ossolineum jak wyżej) zobacz Wydania zbiorowe poz. 1
5. Zdobycie Kijowa (inne tytuły: Boleslaida, Chrobriada, Pieśni o Bolesławie Chrobrym zdobywającym Kijów), Poemat rycerski w 26 pieśniach, parokrotnie przerabiany, niezachowany w całości – zniszczony przez autora(!); 7 pieśni: 1. Dobremir i Aniela, 2. Aniela i Dymitr, 3. Jamedyk Blud czarnoksiężnik ruski, 4. Chrobry pod Kijowem, 5. Jamedyk Blud w głębi ziemi, 6. Dobremir i Aniela w Łucku, 7) Grób świętego Wojciecha; "Ćwiczenia Nauk. Oddz. Literatury" 1818 t. 1-2; przedr. 6 pieśni (bez pieśni 4.) ogł. J. J. Szczepański, "Polihymnia" Lwów 1827 t. 1, s. 102-145; t. 2, s. 113-162; przedr. pieśni 1. pt. Ułomek z poematu Dobremir i Aniela, "Dziennik Warszawski" t. 6 (1826), s. 57
6. Wiadomość o Wiktorze Leńkiewiczu, "Ćwiczenia Nauk. Oddz. Literatury" 1818 t. 2, s. 120-123; wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 1
7. O zewnętrznej budowie wiersza polskiego, "Ćwiczenia Nauk. Oddz. Literatury" 1818 t. 2, s. 147-158; wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 1
8. Parnas we śnie (inny tytuł: Podróż moja do Parnasu poemat), "Tygodnik Polski i Zagraniczny" 1818 t. 3, nr 30, s. 73-89; wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 1; kopia autorska: Ossolineum sygn. 5290/I
9. Bojan. Poemat, powst. 1822, fragm.: Wstęp do pieśni Bojana i jego śpiew pierwszy, Śpiew Bojana przed pieśnią drugą umieszczony, Początek pieśni drugiej Bojana; ogł. H. Biegeleisen, "Ateneum" 1883 t. 4; wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 1; autografy w Bibliotece Narodowej (Zbiory J. I. Kraszewskiego), odpisy w rękopisach Ossolineum sygn. 981/I, 5199/III
10. Bohdan Chmielnicki. Tragedia oryginalna w 5 aktach, powst. 1823, z kopii autorskiej Ossolineum sygn. 489/III (obecnie w Lw. Państw. Nauk. Bibl.) wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 1; dedykacja do J. Sabińskiego ogł. z kopii Ossolineum sygn. 4720/II; autograf (kopia?) w Ossolineum sygn. 5199/III, s. 85-125 (pt. Chmielnicki)
11. Umwit. Poema dramatyczne w 3 aktach, powst. 1824, fragm. z kopii autorskiej Ossolineum sygn. 489/III (obecnie we Lwowie) ogł. "Czasopismo Nauk. od Zakładu Nar. im. Ossol. Wyd." 1832 zeszyt 4, 1833 zeszyt 1; całość z autografu Biblioteki Czartoryskich sygn. 2457 zobacz Wydania zbiorowe poz. 1
12. Tajemnica, czyli Borys i Milwiana. Trajedyja oryginalna w 5 aktach, powst. 1824, z odpisu autorskiego Biblioteka Czartoryskich sygn. 2457 zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, (1. rzut utworu w rękopisie Ossolineum sygn. 489/III – (obecnie we Lwowie)
13. Dumy podolskie za czasów panowania tureckiego w tej ziemi, Dumę 14. (Chrzanowska) ogł. bez wiedzy autora J. J. Szczepański, "Polihymnia" Lwów 1827 t. 1, s. 94-102 (pt. Oblężenie Trembowli); przedr. "Rozmaitości" (Lwów) 1828; całość wyd.: W. Chłędowski, "Haliczanin" t. 2, Lwów 1830; K. Sienkiewicz, Puławy, 1830 (druk bibliofilski bez dumy wstępnej), wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 1 (z zestawieniem odmianek tekstu w przypisach); Dumę 4. (Powstanie) przedr.: "Bard Oswobodzonej Polski" 1831 t. 1, "Polak Sumienny" 1831 nr 119, "Złodziej polityczny" 1831 nr 24; autograf Biblioteki Czartoryskich sygn. 2457, kopia: Ossolineum sygn. 489/III (obecnie we Lwowie); przekł. angielski (1835).

Upamiętnienie

Franciszek Kowalski poświęcił mu poemat Tymon.

Bibliografia

• T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 503-507.