Wersja z 12:03, 23 lip 2016

Obrona czół (4) i kurtyny (5) ogniem bocznym z barków (3)

Beluarda z 1560 roku w Rożnowie n. Dunajcem

Bastion (także beluarda, belward lub bulwar) – podstawowy element umocnień w dawnych fortyfikacjach o narysie bastionowym, wznoszony na załamaniach obwałowania twierdzy (na wysuniętych narożnikach). Wywodzi się z wcześniej stosowanych bastei. Bastiony jako element fortyfikacji były używane od połowy XVI do połowy XIX wieku.

Występują w twierdzach na planie trójkąta, romboidu lub pięcioboku o otwartej podstawie. Dwa najbardziej wysunięte boki tworzyły narożnik zwany węgłem. Boki stykały się pod kątem zawartym zwykle pomiędzy 60° a 120°. Bastiony połączone były kurtynami. Część bastionu od strony nieprzyjaciela nazywano czołem, boczne części barkami, a podstawę pięcioboku (od wewnętrznej strony twierdzy) szyją.

Geometrię bastionu wykreślano w taki sposób, aby z barków bastionu możliwy był ostrzał flankowy wzdłuż czół sąsiednich bastionów. Dzięki temu bastion wyeliminował wadę bastei, martwe pola – fragmenty terenu przy samym murze bastei, zasłonięte przez nią samą od ognia.

Fortyfikacje tego typu pojawiły się we Włoszech w XVI wieku. W XVII wieku barki przy szyi bastionu zostały cofnięte, a ich czoło zostało zaokrąglone i umocnione (tzw. uchem). Bastiony nisko położone budowano jako pełne i zaopatrywano w nadszaniec (kawalier), co umożliwiało obserwację i ostrzał. Bastiony stanowiły główny punkt obrony całego wieloboku fortecznego. Na ich szczycie (na barkach) lub wewnątrz (w kazamatach) ustawiano działa, służące do ostrzału przedpola oraz wzdłuż kurtyn i fos.

Przykłady=

Przykładami fortyfikacji bastionowych są twierdza na Jasnej Górze w Częstochowie i forteca Vyšehrad w Pradze czeskiej. Najpotężniejsze fortyfikacje bastionowe w Polsce zostały wzniesione w Gdańsku i Zamościu. Dwa bastiony były podstawą obrony dolnego zamku w Kamieńcu Podolskim.

Zobacz też

baszta, basteja, beluarda
fortyfikacja

Bibliografia

PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9
Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 21. ISBN 83-85001-89-1.

@@ Linia 5: / Linia 5: @@
 [[Plik:Fragment fortyfikacji widziany z wieży.jpg|thumb|200px|Bastion św. Rocha na [[Jasna Góra|Jasnej Górze]] w [[Częstochowa|Częstochowie]]]]
 [[Plik:Kryłów bastion murowano - ziemny.jpg|thumb|Przykład bastionu murowano – ziemnego zamek w [[Kryłów|Kryłowie]]]]
+[[Plik:Kamieniec Podolski.Cyprian Tomaszewicz.jpg|mały|Twierdza w kamieńcu Podolskim, rycina z epoki]]
 {{commonscat|Bastions}}
 {{wikisłownik|bastion}}
@@ Linia 16: / Linia 17: @@
 =Przykłady==
-[[Plik:Kamieniec Podolski.Cyprian Tomaszewicz.jpg|mały|Twierdza w kamieńcu Podolskim, rycina z epoki]]
 Przykładami fortyfikacji bastionowych są twierdza na [[Jasna Góra|Jasnej Górze]] w [[Częstochowa|Częstochowie]] i forteca [[Vyšehrad]] w Pradze czeskiej. Najpotężniejsze fortyfikacje bastionowe w Polsce zostały wzniesione w [[Gdańsk]]u i [[Zamość|Zamościu]]. Dwa bastiony były podstawą obrony dolnego zamku w [[Kamienic Podolski|Kamieńcu Podolskim]].