Mikroelementy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
ujednoznacznienie, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, drobne techniczne Znacznik: Wycofane |
m Anulowanie wersji 62290177 autorstwa IP - zamiana na tekst niesformatowany i nieuźródłowiony Znacznik: Anulowanie edycji |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Mikroelementy, mikroskładniki, pierwiastki śladowe''' – pierwiastki chemiczne występujące w bardzo małych (śladowych) ilościach w organizmach [[rośliny|roślinnych]] i [[zwierzęta|zwierzęcych]]. U ludzi zapotrzebowanie na te pierwiastki wynosi poniżej 100 mg na dobę{{r|harper}}. |
|||
Mikroelementy, zwane także pierwiastkami śladowymi, to substancje pochodzenia mineralnego, które występują w organizmie w bardzo małych ilościach. Są niezbędne do normalnego funkcjonowania organizmu. |
|||
Pojęcia mikroskładników lub mikronutrientów i pierwiastków śladowych nierzadko są rozróżniane ze względu na rozpiętość zawartości lub znaczenie biologiczne. Mikronutrienty wówczas oznaczają pierwiastki występujące w roślinach w niewielkich ilościach, ale niezbędne dla ich rozwoju, a pierwiastki śladowe wszystkie pierwiastki występujące w małych stężeniach, także nieaktywne biologicznie{{r|litynski}}. Z kolei w chemii wód podziemnych mikroelementy (pierwiastki rzadkie) to takie, które występują zwykle w ilości 0,01–10 mg/l (np. F, Al, Si, Li, B, P, Cu, Zn, Ti, V, As, Cr, Co, Ni, Ag, Sr, Ba, Pb), podczas gdy pierwiastki śladowe to pierwiastki występujące jeszcze rzadziej (np. Rb, Au, Hg){{r|mac}}. |
|||
Na ogół wpływają na funkcje metaboliczne, takie jak na przykład regulacja i konformacja struktur, takich jak hormony lub błony komórkowe. Biorą również udział w działaniach enzymatycznych. |
|||
Niedobór lub nadmiar tych pierwiastków może prowadzić do zaburzeń [[fizjologia|fizjologicznych]]. Składniki mineralne są niezbędne w ustroju do celów budulcowych (szczególnie w tkance kostnej), wchodzą w skład: płynów ustrojowych, niektórych [[enzymy|enzymów]], związków wysokoenergetycznych itp. Wywierają również wpływ na regulację czynności narządowych i ogólnoustrojowych. |
|||
Produkty z mikroelementamiMikroelementy biorą udział w funkcjach metabolicznych i enzymatycznych. Bez nich organizm nie mógłby optymalnie funkcjonować. |
|||
Przeczytaj także: Czy Twój metabolizm jest szybki czy wolny? |
|||
Do mikroelementów w diecie człowieka zalicza się: [[jod]], [[żelazo]], [[fluor]], [[bor]], [[kobalt]], [[miedź]], [[chrom]], [[cynk]], [[mangan]], [[molibden]], [[selen]]{{r|harper}}. Lista mikroelementów u roślin może zależeć od ujęcia, ale zasadniczo obejmuje miedź, bor, mangan, cynk i molibden. Zazwyczaj obejmuje również żelazo (które często występuje w ilościach większych niż pozostałe mikroelementy, co zbliża je do makroelementów), a czasem też chlor, sód, krzem, kobalt i wanad. Czasem natomiast za mikroelementy uznaje się wszystkie znajdowane w roślinach pierwiastki (poza makroelementami). W zależności od czułości pomiaru taka lista objąć może praktycznie wszystkie występujące w naturze pierwiastki, które mogą mniej lub bardziej przypadkowo znaleźć się w organizmie, przez co zwykle ogranicza się ją do pierwiastków istotnych dla roślin, nawet jeśli ich rola jest słabo poznana{{r|farago}}. Mikroelementy, zarówno niezbędne do rozwoju (mikronutrienty), jak i pozostałe, występując w nadmiernych stężeniach mogą wywoływać skutki niepożądane{{r|litynski|farago}}. Niektóre pierwiastki są wyłącznie toksyczne (srebro, bizmut, kadm, rtęć, ołów, tal, tor, uran), inne są niezbędne, ale toksyczne w nadmiarze (np. chrom, kobalt, miedź, żelazo, molibden, nikiel, cyna, wolfram, cynk), a jeszcze inne są uznawane za w zasadzie nietoksyczne (np. mangan i wanad){{r|farago}}. |
|||
Mikroelementy: dlaczego są tak ważne? |
|||
Jak już wspomnieliśmy, pierwiastki śladowe pełnią różne funkcje w organizmie. Oto niektóre z najważniejszych: |
|||
Wapń: wpływa na układ nerwowy, kości, zęby i krzepnięcie krwi. |
|||
Miedź: jest częścią tkanek ciała, takich jak wątroba, mózg, nerki i serce. |
|||
Fluor: jest częścią zębów. |
|||
Fosfor: bierze udział w tworzeniu białek. |
|||
Żelazo: integruje hemoglobinę. Bierze udział w oddychaniu komórkowym, utlenianiu glukozy, utlenianiu kwasów tłuszczowych i syntezie DNA. |
|||
Mangan: jest częścią niektórych enzymów. W przypadku niedoboru powoduje utratę wagi, zapalenie skóry i nudności. Uważa się, że uczestniczy w funkcjach seksualnych i rozrodczych. |
|||
Magnez: bierze udział w metabolizmie glukozy. |
|||
Potas: równowaga środowiska wewnętrznego. |
|||
Sód: równowaga środowiska wewnętrznego. |
|||
Jod: niezbędny do funkcjonowania tarczycy. |
|||
Cynk: wpływa na metabolizm białek i kwasów nukleinowych. Dlatego uważa się, że odgrywa bardzo ważną rolę podczas ciąży i rozwoju płodu. Promuje aktywność wielu enzymów. |
|||
Co się dzieje, gdy nam ich brakuje? |
|||
Istnieją mikroelementy, które są uważane za niezbędne, więc ich brak lub niedobór powoduje zmiany metaboliczne i fizjologiczne zwane chorobami niedoboru. Są również związane z chorobami metabolicznymi. |
|||
Kilka badań sugeruje, że niedobór żelaza jest jednym z najczęstszych aspektów niedożywienia na całym świecie. W krajach rozwijających się niedobór żelaza na ogół towarzyszy niedoborom innych mikroelementów, takich jak: cynk i jod, witaminy A, B12 i kwasu foliowego. |
|||
Przyczyny niedoboru żelaza |
|||
Oto niektóre z najczęstszych przyczyn niedoboru żelaza: |
|||
Dieta o obniżonej zawartości żelaza: złe odżywianie, chroniczny alkoholizm, zmniejszone spożycie białka zwierzęcego i witaminy C. |
|||
Sytuacje, w których potrzebujmy większych ilości żelaza: między innymi ciąża, operacja, miesiączka, dzieciństwo i okres dojrzewania, krwawienie z przewodu pokarmowego, choroba nerek. |
|||
Niewystarczające wchłanianie z przewodu pokarmowego: mogą wystąpić zakłócenie wchłaniania w przypadku niektórych pokarmów lub leków. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Wersja z 20:49, 9 lut 2021
Mikroelementy, mikroskładniki, pierwiastki śladowe – pierwiastki chemiczne występujące w bardzo małych (śladowych) ilościach w organizmach roślinnych i zwierzęcych. U ludzi zapotrzebowanie na te pierwiastki wynosi poniżej 100 mg na dobę[1].
Pojęcia mikroskładników lub mikronutrientów i pierwiastków śladowych nierzadko są rozróżniane ze względu na rozpiętość zawartości lub znaczenie biologiczne. Mikronutrienty wówczas oznaczają pierwiastki występujące w roślinach w niewielkich ilościach, ale niezbędne dla ich rozwoju, a pierwiastki śladowe wszystkie pierwiastki występujące w małych stężeniach, także nieaktywne biologicznie[2]. Z kolei w chemii wód podziemnych mikroelementy (pierwiastki rzadkie) to takie, które występują zwykle w ilości 0,01–10 mg/l (np. F, Al, Si, Li, B, P, Cu, Zn, Ti, V, As, Cr, Co, Ni, Ag, Sr, Ba, Pb), podczas gdy pierwiastki śladowe to pierwiastki występujące jeszcze rzadziej (np. Rb, Au, Hg)[3].
Niedobór lub nadmiar tych pierwiastków może prowadzić do zaburzeń fizjologicznych. Składniki mineralne są niezbędne w ustroju do celów budulcowych (szczególnie w tkance kostnej), wchodzą w skład: płynów ustrojowych, niektórych enzymów, związków wysokoenergetycznych itp. Wywierają również wpływ na regulację czynności narządowych i ogólnoustrojowych.
Do mikroelementów w diecie człowieka zalicza się: jod, żelazo, fluor, bor, kobalt, miedź, chrom, cynk, mangan, molibden, selen[1]. Lista mikroelementów u roślin może zależeć od ujęcia, ale zasadniczo obejmuje miedź, bor, mangan, cynk i molibden. Zazwyczaj obejmuje również żelazo (które często występuje w ilościach większych niż pozostałe mikroelementy, co zbliża je do makroelementów), a czasem też chlor, sód, krzem, kobalt i wanad. Czasem natomiast za mikroelementy uznaje się wszystkie znajdowane w roślinach pierwiastki (poza makroelementami). W zależności od czułości pomiaru taka lista objąć może praktycznie wszystkie występujące w naturze pierwiastki, które mogą mniej lub bardziej przypadkowo znaleźć się w organizmie, przez co zwykle ogranicza się ją do pierwiastków istotnych dla roślin, nawet jeśli ich rola jest słabo poznana[4]. Mikroelementy, zarówno niezbędne do rozwoju (mikronutrienty), jak i pozostałe, występując w nadmiernych stężeniach mogą wywoływać skutki niepożądane[2][4]. Niektóre pierwiastki są wyłącznie toksyczne (srebro, bizmut, kadm, rtęć, ołów, tal, tor, uran), inne są niezbędne, ale toksyczne w nadmiarze (np. chrom, kobalt, miedź, żelazo, molibden, nikiel, cyna, wolfram, cynk), a jeszcze inne są uznawane za w zasadzie nietoksyczne (np. mangan i wanad)[4].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Murray Robert, Granner Daryl, Mayes Peter, Rodwell Victor: Biochemia Harpera. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1995 (wydanie III). ISBN 83-200-1798-X.
- ↑ a b Tadeusz Lityński, Halina Jurkowska: Żyzność gleby i odżywianie się roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 146, 279. ISBN 83-01-02887-4.
- ↑ Aleksandra Macioszczyk: Hydrogeochemia. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1987, s. 97–99. ISBN 83-220-0298-X.
- ↑ a b c Plants and the Chemical Elements Biochemistry: Uptake, Tolerance and Toxicity. Margaret E. Farago (red.). Weinheim, Nowy Jork: VCH, 1994, s. 4. ISBN 3-527-28269-6.