Molibden

Molibden
niob ← molibden → technet
Cr ↑ Mo ↓ W 42 Mo
Wygląd
metaliczny szary
Widmo emisyjne molibdenu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	molibden, Mo, 42 (łac. molybdenum)
Grupa, okres, blok	6 (VIB), 5, d
Stopień utlenienia	II, III, IV, V, VI
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	silnie kwasowe
Masa atomowa	95,95(1) u
Stan skupienia	stały
Gęstość	10280 kg/m³
Temperatura topnienia	2623 °C
Temperatura wrzenia	4639 °C
Numer CAS	7439-98-7
PubChem	23932
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 145 pm 145 pm Konfiguracja elektronowa [Kr]4d55s1 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 13, 1 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 2,16 1,30 Potencjały jonizacyjne I 684,3 kJ/mol II 1560 kJ/mol III 2618 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 598 kJ/mol Ciepło topnienia 32 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 3,47 Pa (3000 K) Konduktywność 18,7×106 S/m Ciepło właściwe 250 J/(kg·K) Przewodność cieplna 138 W/(m·K) Układ krystalograficzny regularny przestrzennie centrowany Twardość • w skali Mohsa 5,5 Prędkość dźwięku 5400 m/s (cienki pręt) Objętość molowa 9,38×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 92Mo 14,84% stabilny izotop z 50 neutronami 93Mo {syn.} 4×104 lat w.e. 0,405 93Nb 94Mo 9,25% stabilny izotop z 52 neutronami 95Mo 15,92% stabilny izotop z 53 neutronami 96Mo 16,68% stabilny izotop z 54 neutronami 97Mo 9,55% stabilny izotop z 55 neutronami 98Mo 24,13% stabilny izotop z 56 neutronami 99Mo {syn.} 65,94 h β− 1,357 99Tc 100Mo 9,63% 7,8×1018 lat β−β− 3,04 100Ru
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H228 Zwroty P P210 Europejska klasyfikacja substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Łatwopalny (F) Zwroty R R11 Zwroty S S9, S16, S36/37/39 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 0 0 3   Numer RTECS QA4680000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Molibden (Mo, łac. molybdenum) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Nazwa w dosłownym przekładzie brzmi „podobny do ołowiu” i pochodzi od greckiego określenia ołowiu – μόλυβδος molybdos.

Właściwości

Płytki z molibdenu

Czysty molibden jest srebrzystobiały, bardzo twardy i ma jedną z najwyższych temperatur topnienia spośród wszystkich pierwiastków. W małych ilościach nadaje twardość stali. Molibden jest mikroelementem, gra ważną rolę w metabolizmie roślin; znajduje się również w enzymach.

Zastosowanie

Ponad 2/3 produkcji molibdenu jest używane jako dodatek w stopach (w połączeniu z chromem stanowi materiał lekki i bardzo mocny). Zużycie molibdenu wzrosło w czasie II wojny światowej, gdy zapotrzebowanie na wolfram spowodowało wyczerpanie jego zasobów. Do dzisiaj molibdenu używa się w stalach wysokoodpornych i wysokotemperaturowych. Niektóre stopy (np. stopy marki Hastelloy) są szczególnie odporne na wysoką temperaturę i korozję.

Molibden jest też używany w przemyśle lotniczym, zbrojeniowym, a także do produkcji elementów lamp żarowych, gdzie bywa stosowany jako wspornik wolframowego żarnika. Kompleksy molibdenu są stosowane jako katalizator w przemyśle naftowym, szczególnie przy usuwaniu siarki z produktów naftowych.

Izotop molibdenu 99 znajduje zastosowanie w przemyśle nuklearnym.

Wiele kompleksów molibdenu jest stosowane jako barwniki o różnych odcieniach koloru pomarańczowego, używane do produkcji farb, tuszów, tworzyw sztucznych i produktów gumowych. Disiarczek molibdenu jest odpornym na działanie wysokich temperatur dodatkiem do smarów. Molibdenu używa się również w przemyśle elektronicznym.

Występowanie

W skorupie ziemskiej molibden występuje w ilości 1,5 ppm. Podstawowym źródłem tego pierwiastka jest minerał molibdenit (MoS₂). Pozostałe minerały o mniejszym znaczeniu to wulfenit (PbMoO₄) i powellit (CaMoO₄).

Światowe wydobycie w przeliczeniu na czysty składnik

Wydobycie molibdenu na świecie w 2005 roku

W światowym wydobyciu rud molibdenu w przeliczeniu na czysty składnik, wynoszącym w 2002 r. ok. 135 tys. ton przodowały: Chiny (39 tys. ton), USA (32 tys. ton) i Chile (30 tys. ton). Pozostałe kraje w których wydobywa się molibden to: Kanada, Meksyk, Peru, Rosja, Iran, Mongolia, Namibia, Demokratyczna Republika Konga, Maroko, Algieria, Australia, Austria, Słowenia, Rumunia, Niemcy, Turcja, Norwegia. Rudy molibdenu stosuje się również do produkcji węglików spiekanych.

Występowanie w organizmie ludzkim

Jest jednym z pierwiastków metalowych występujący w dehydrogenazie aldehydowej (ALDH) będącej metaloflawoproteiną odpowiedzialną za biotransformację aldehydu octowego do kwasu octowego.

Historia

Ζwiązki molibdenu aż do końca XVIII wieku były mylone ze związkami innych pierwiastków, przede wszystkim węgla i ołowiu. W 1778 r. Carlowi Wilhelmowi Scheele udało się oddzielić molibden od grafitu i ołowiu oraz otrzymać tlenek z molibdenitu. W 1781 r. Peter Jacob Hjelm wyodrębnił metal w wyniku redukcji jego tlenku węglem. Molibden nie znalazł zastosowania poza laboratoriami aż do końca XIX wieku. Później właściwości jego stopów zostały dostrzeżone przez Francuzów.