Epika

To jest wielki żal i dramat...

Epika jest jednym z trzech rodzajów literackich (obok liryki i dramatu). Ukształtowała się z ustnych sag, podań, legend i mitów o przeszłości.

Cechy epiki

• obecność narratora
• świat przedstawiony
• fabuła i (układ przyczynowo-skutkowy zdarzeń)
• zapis prozą (wyjątki – epopeja, powieści poetyckie)

Gatunki epickie

powieść

utwór pisany prozą, obszerny, wielowątkowy, o dużej ilości bohaterów; np. Quo vadis; występuje kilka rodzajów powieści, np. historyczna, polityczna, przygodowa, sensacyjna, społeczno-obyczajowa, psychologiczna, biograficzna, fantastyczno-naukowa, fantasy, kryminalna itp.

nowela

utwór krótki, jednowątkowy, z małą ilością bohaterów i punkcie kulminacyjnym znajdującym się w zakończeniu; np. "Janko muzykant" czy "Latarnik"

epos (epopeja)

rozbudowany utwór wierszowany, przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń dla danej społeczności; np. "Iliada", "Odyseja" lub "Pan Tadeusz"

opowiadanie

utwór niewielki, tematycznie ograniczony do jednego wątku, różniący się od noweli brakiem wyraźnej konstrukcji, luźnym układem akcji często wzbogacanej epizodami

baśń

utwór opowiadający dzieje bohaterów z reguły fantastycznych, nie posiadający określonego miejsca oraz czasu (dawno, dawno temu za górami, za lasami)

legenda (podanie)

opowieść (nasycona elementami fantastyki, zawierająca jednak część prawdy) o bohaterze, często o życiu świętego, męczennika ujawniająca czas i miejsce akcji

anegdota

krótkie, często zabawne opowiadanie o jakimś specyficznym wydarzeniu, np. historyjka z życia sławnej postaci

satyra

utwór ośmieszający i piętnujący ukazywane w nim zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne – uwaga! jest to gatunek mieszany (synkretyczny), łączy elementy epiki i liryki, podobnie jak ballada czy powieść poetycka.

pamiętnik

opisuje przeżycia uczestnika, bądź świadka jakiegoś wydarzenia, chronologicznie ułożone.

Rodzaje narracji

pierwszoosobowa

narrator jest uczestnikiem wydarzeń. Czasowniki są w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, występują zaimki takie jak: mi, mnie, mój, ja. Taki narrator nazywany jest narratorem konkretnym.

trzecioosobowa

narrator przedstawia, komentuje przebieg wydarzeń, sam nie bierze udziału w wydarzeniach, jest narratorem wszechwiedzącym.

Składniki świata przedstawionego

• czas i miejsce akcji
• fabuła
• bohaterowie (główni, drugoplanowi i epizodyczni)

Między światem przedstawionym a narratorem zachodzi określony stosunek, gdy narrator jest albo niewidoczny, albo uwidacznia swoje stanowisko, lub w skrajnych przypadkach traktuje fabułę jako pretekst do własnych przemyśleń i wypowiedzi.

Czas fabuły a czas powstania utworu

przeszłość

epika historyczna

teraźniejszość

epika współczesna

przyszłość

epika fantastyczna (epika futurystyczna)