Konstytucja weimarska

Strona tytułowa broszurki z konstytucją weimarską

Konstytucja weimarska (niem. Die Verfassung des Deutschen Reichs – Konstytucja Rzeszy Niemieckiej) – konstytucja niemiecka z 11 sierpnia 1919 uchwalona przez rewolucyjne Zgromadzenie Narodowe. Zastąpiła Konstytucję Rzeszy Niemieckiej z 1871.

Rzesza Niemiecka po 1919 stała się republiką, a władza pochodziła bezpośrednio od narodu. Na obszar Rzeszy składało się 18 (początkowo 21) krajów związkowych z wyjątkiem terenów wyłączonych przez traktat wersalski. Były to:

• Anhalt
• Badenia
• Bawaria
• Brunszwik
• Brema
• Hamburg
• Hesja
• Lippe
• Lubeka
• Meklemburgia-Schwerin
• Meklemburgia-Strelitz
• Oldenburg
• Prusy
• Saksonia
• Schaumburg-Lippe
• Turyngia
• Waldeck
• Wirtembergia

Każdy z krajów miał swój sejm, złożony z członków wybranych w pięcioprzymiotnikowych wyborach (równych, proporcjonalnych, bezpośrednich, powszechnych i tajnych), parlament jak i rząd. W art. 6 wyliczono 20 spraw, które były w kompetencji głównych organów federacji. Były m.in. polityka finansowa, polityka zagraniczna, administracja kolonii, sprawy łączności (poczta, kolej etc.). Ustawodawstwo organów centralnych miało pierwszeństwo przed prawem krajowym, a to nie mogło być z nim sprzeczne.

Sejm Rzeszy

Reichstag składał się z posłów wybranych przez naród w ilości proporcjonalnej do ludności danego kraju, lecz ich liczba nie mogła przekroczyć 40%. Prawa wyborcze posiadali zarówno mężczyźni jak i kobiety a cenzus wieku obniżono do lat 20. Miał obowiązek zbierania się minimum co roku, na żądanie prezydenta lub 1/3 posłów. Jego kadencja trwała 4 lata, przy czym mógł zostać rozwiązany przez prezydenta. Posiadał inicjatywę ustawodawczą jak i wyznaczał kierunek polityce rządu, który kontrolował.

Prezydent Rzeszy

Wybierany był przez naród na 7-letnią kadencję w wyborach powszechnych. Mógł nim zostać każdy Niemiec, który ukończył 35 lat. Prezydent reprezentował państwo na zewnątrz, zawierał w imieniu Rzeszy traktaty, przyjmował ambasadorów, mianował kanclerza (szefa rządu) oraz na jego wniosek ministrów, był zwierzchnikiem sił zbrojnych, podpisywał i ogłaszał ustawy oraz posiadał prawo łaski. Wszystkie rozporządzenia prezydenta wymagały kontrasygnaty kanclerza lub odpowiedniego ministra. Był odpowiedzialny konstytucyjnie jak i mógł zostać odwołany poprzez referendum ludowe na wniosek 2/3 posłów. Zwoływał obrady parlamentu. Mógł zawiesić prawa obywatelskie po powiadomieniu parlamentu.

Rząd Rzeszy

Składał się z kanclerza i ministrów. Rząd musiał uzyskać poparcie parlamentu, był przed nim odpowiedzialny politycznie i konstytucyjnie. Wytyczne jego polityki określał kanclerz.

Rada Rzeszy

Kraje związkowe reprezentowane były przez członków swoich rządów. Każdy posiadał jeden głos. Więksi członkowie 1 delegata na 1 milion mieszkańców, przy czym nie można było przekroczyć 40% ilości głosów w celu uniknięcia dominacji jednego z krajów. Rada jako taka nie posiadała prawa inicjatywy ustawodawczej. Składane były do niej projekty ustaw przez rządy krajowe, a ta przekazywała je do Sejmu. Posiadała weto zawieszające. Mogło zostać odrzucone kwalifikowaną większością 2/3 głosów Reichstagu. Miała być kontynuacją Rady Związkowej działającej w II Rzeszy. W rzeczywistości posiadała o wiele mniejsze znaczenie. Konstytucja nie zawierała dokładnego opisu zadań i kompetencji, przez co jej rola znacznie zmalała w porównaniu do pierwowzoru.

Sądownictwo

Został utworzony Najwyższy Trybunał Rzeszy w celu rozwiązywania sporów między członkami federacji. Każdy z krajów członkowskich miał prawo do posiadania własnego sądownictwa.

Linki zewnętrzne

• Die Verfassung des Deutschen Reichs ("Weimarer Reichsverfassung") vom 11.08.1919 in Volltext

Bibliografia

• Michał Szczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, Wydanie 9 LexisNexis
• Krystyna Kamińska, Andrzej Gaca, Historie powszechna ustrojów państwowych, TNOiK 2002.