Reichstag
Reichstag w języku niemieckim ma kilka znaczeń:
- historycznie oznaczał zgromadzenie przedstawicieli w Niemczech (ale także w innych krajach):
- 1495 do 1806: Sejm Rzeszy – zgromadzenie wasali cesarskich Świętego Cesarstwa Rzymskiego (I Rzeszy lub Starej Rzeszy), stanowiące do pewnego stopnia w ustroju feudalnym przeciwwagę do centralnej władzy cesarza.
- 1867 do 1871: zgromadzenie przedstawicielskie w Związku Północnoniemieckim.
- 1871 do 1918: parlament Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy),
- 1919 do 1945: parlament Republiki Weimarskiej i III Rzeszy
- jako forma skrócona od pełnego wyrażenia (niem.) Reichstagsgebäude, budynek Reichstagu, ukończony 5 grudnia 1894, od 1998 po odbudowie i przebudowie budynku (arch. Norman Foster) oraz przeniesieniu stolicy kraju z Bonn do Berlina ponownie siedziba parlamentu RFN (Bundestag) (po pożarze Reichstagu w 1933 siedzibą parlamentu Trzeciej Rzeszy był budynek Opery Krolla)
Parlament Związku Północnoniemieckiego (1867–1871)[edytuj | edytuj kod]
Wybrany na mocy konstytucji Związku Północnoniemieckiego, 12 lutego 1867. Reichstag (Sejm Rzeszy) był drugą obok Rady Związkowej (Bundesrat) izbą parlamentu. Sejm realizował kompetencje ustawodawcze i ratyfikował umowy międzynarodowe. Większość ustaw uchwalanych przez Reichstag musiała być zatwierdzana przez Radę, która także wydawała rozporządzenia do ustaw uchwalonych przez Reichstag. Zwraca uwagę fakt, iż w kompetencji Sejmu nie figurowały sprawy wojskowe. Sejm wybierany był w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim i jawnym przez mężczyzn, którzy ukończyli 25. rok życia. Przestał istnieć po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku.
Parlament Cesarstwa Niemieckiego (1871–1918)[edytuj | edytuj kod]
Reichstag (Sejm Rzeszy) ustanowiony został na mocy konstytucji nadanej 16 kwietnia 1871. Był drugą, obok Rady Związkowej (Bundesrat), izbą parlamentu Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy). Wybierany był w drodze wyborów powszechnych i równych na trzyletnią kadencję. Parlament razem z Radą Federalną uchwalał budżet i ustawy. Rolę parlamentu Rzeszy w jej systemie politycznym można porównać do roli Izby Reprezentantów w systemie politycznym Stanów Zjednoczonych. Posiadał inicjatywę ustawodawczą.
Prezydenci Niemieckiego Reichstagu[edytuj | edytuj kod]
| Prezydenci Niemieckiego Reichstagu (1871–1918) | |||
| Lp. | Imię i nazwisko | Początek urzędowania | Koniec urzędowania |
|---|---|---|---|
| 1 | Eduard Simson | 1871 | 1874 |
| 2 | Maximilian Franz August von Forckenbeck | 1874 | 1879 |
| 3 | Otto Theodor von Seydewitz | 1879 | 1880 |
| 4 | Adolf Graf von Arnim-Boitzenburg | 1880 | 1881 |
| 5 | Gustav Konrad Heinrich von Goßler | 1881 | 1881 |
| 6 | Albert Erdmann Karl Gerhard von Levetzow | 1881 | 1884 |
| 7 | Wilhelm von Wedell-Piesdorf | 1884 | 1888 |
| 8 | Albert Erdmann Karl Gerhard von Levetzow | 1888 | 1895 |
| 9 | Rudolf Freiherr von Buol-Berenberg | 1895 | 1898 |
| 10 | Franz von Ballestrem | 1898 | 1907 |
| 11 | Udo Graf zu Stolberg-Wernigerode | 1907 | 1910 |
| 12 | Hans Graf von Schwerin-Löwitz | 1910 | 1912 |
| 13 | Johannes Kaempf | 1912 | 1918 |
| 14 | Konstantin Fehrenbach | 1918 | 1918 |
Eduard von Simson
Konstantin Fehrenbach
Posłowie polscy w Reichstagu[edytuj | edytuj kod]
Liczba posłów polskich w Reichstagu w latach 1871–1912 wahała się od 13 do 20, byli oni skupieni w Kole Polskim.
Parlament Republiki Weimarskiej i III Rzeszy (1919–1945)[edytuj | edytuj kod]
Powołany jako niższa, obok Rady Rzeszy, izba parlamentu na mocy Konstytucji weimarskiej. Reichstag składał się z posłów wybranych przez naród w ilości proporcjonalnej do ludności danego kraju, lecz ich liczba nie mogła przekroczyć 40%. Prawa wyborcze posiadali zarówno mężczyźni, jak i kobiety, a cenzus wieku obniżono do lat 20. Miał obowiązek zbierania się minimum raz w roku, na żądanie prezydenta lub 1/3 posłów. Jego kadencja trwała 4 lata, przy czym mógł zostać rozwiązany przez prezydenta, jednak tylko jeden raz z tego samego powodu. Posiadał inicjatywę ustawodawczą, jak i wyznaczał kierunek polityce rządu, który kontrolował[1]. Od 1920 do 1930 r. Reichstag obradował przez średnio sto dni w roku. Pomiędzy październikiem 1930 r. a marcem 1931 r. pracował przez pięćdziesiąt dni; potem, aż do wyborów w lipcu 1932 r. zbierał się jedynie przez dalsze dwadzieścia cztery dni. Od lipca 1932 r. do lutego 1933 r. w ciągu sześciu miesięcy zgromadził się na zaledwie trzy dni[2]. Po pożarze w nocy z 27 na 28 lutego 1933 prezydent Paul von Hindenburg wydał 28 lutego 1933 dekret „O ochronie narodu i państwa” (niem. Zum Schutz von Volk und Staat), faktycznie zawieszający prawa obywatelskie i konstytucję Republiki Weimarskiej. 23 marca 1933 przy absencji aresztowanych posłów komunistycznych i socjaldemokratycznych Reichstag przyjął większością konstytucyjną „Ustawę o pełnomocnictwach” (niem. Ermächtigungsgesetz), oznaczającą w praktyce przekazanie Hitlerowi pełni władzy, gdyż ta ustawa konstytucyjna dawała prawo rządowi Hitlera do uchwalania ustaw bez konieczności uzyskiwania zgody Reichstagu[3]. Od tego momentu rola Reichstagu została zminimalizowana, a po zakazie tworzenia partii innych niż NSDAP (14 lipca) i kolejnych „wyborach” jesienią 1933, w których startowała wyłącznie NSDAP, zbierał się coraz rzadziej[4], nie przeprowadzał żadnych debat i uchwalił – przez aklamację – tylko kilka ustaw: 15 września 1935 – ustawy norymberskie, 30 stycznia 1937 – o przedłużeniu ustawy o pełnomocnictwach do 1 kwietnia 1941, 30 stycznia 1939 – o przedłużeniu ustawy o pełnomocnictwach do 10 maja 1943[5], 1 września – o wcieleniu Wolnego Miasta Gdańska do III Rzeszy. Nazywano go najdroższym chórem świata. Ostatni raz zebrał się 26 kwietnia 1942 uchwalając wyposażenie Hitlera w pełnię władzy sądowej bez jakichkolwiek ograniczeń wynikających z obowiązujących przepisów prawnych[6].
Budynek Reichstagu[edytuj | edytuj kod]
Reichstag, a oficjalnie Plenarbereich Reichstagsgebäude, jest siedzibą niemieckiego Bundestagu. Zbudowany został w barokowym stylu na podstawie planów architekta Paula Wallota w latach 1884–1894. Do 1918 roku znajdował się tu Reichstag II Rzeszy. W 1933 budynek ten został prawie całkowicie zniszczony w pożarze. W latach 60. został odbudowany w nowej formie i ponownie przebudowany w 1991–1999.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Mianowanie ministrów należało do prezydenta (art. 53 Konstytucji), przyjmowano, że cieszą się zaufaniem Reichstagu chyba że zostali go pozbawieni (art. 54).
- ↑ Thomas Mergel, Parlamentarische Kultur in der Weimarer Republik: Politische Kommunikation, symbolische Politik und Öffentlichkeit im Reichstag, Düsseldorf 2002, s. 179–181 (niem.).
- ↑ Z kilkoma czysto formalnymi zastrzeżeniami, jak zakaz likwidowania instytucji Reichstagu, Rady Rzeszy (Reichsrat), rządu i prezydenta, które i tak z czasem zostały zignorowane: Radę Rzeszy rozwiązano 14 lutego 1934, a po śmierci Hindenburga 2 sierpnia tego roku połączono urzędy prezydenta i kanclerza w specjalnie utworzony dla Hitlera urząd wodza i kanclerza Rzeszy (niem. Der Führer und Reichskanzler).
- ↑ Zwykle raz do roku 30 stycznia (w rocznicę objęcia urzędu kanclerza przez Hitlera), poza tym kilka razy z okazji ważnych wydarzeń (28 kwietnia 1939 w odpowiedzi na polsko-brytyjskie rozmowy o wzajemnej pomocy, 1 września 39 o okazji rozpoczęcia wojny, 6 października 1939 po kampanii wrześniowej, 19 lipca 1940 po kampanii francuskiej, 4 maja 1941 po kampanii bałkańskiej, 11 grudnia 1941 z okazji wypowiedzenia wojny USA).
- ↑ Tego dnia (10 maja 1943) Hitler wydał dekret, na mocy którego uprawnienia rządu wynikające z ustawy o pełnomocnictwach miały obowiązywać bez ograniczeń czasowych.
- ↑ Eberhard Jäckel Panowanie Hitlera, Ossolineum, Wrocław 1989 ISBN 83-04-0321-71.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bundestag: Strona oficjalna. [dostęp 2009-04-26]. (niem.).