Akt 5 listopada: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Pilot Pirx (dyskusja | edycje) uzupełnienie |
Pilot Pirx (dyskusja | edycje) uzupełnienia |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Grafika:Akt 5 listopada.jpeg|thumb|Plakat zawierający treść proklamacji]] |
[[Grafika:Akt 5 listopada.jpeg|thumb|Plakat zawierający treść proklamacji]] |
||
'''5 listopada 1916''' roku w wyniku [[Konferencja w Pszczynie|konferencji w Pszczynie]] władze [[Cesarstwo Niemieckie|niemieckie]] i [[Austro-Węgry|austro-węgierskie]] wydały proklamację, zawierającą obietnicę powstania [[Królestwo Polskie (1917–1918)|Królestwa Polskiego]], pozostającego |
'''5 listopada 1916''' roku w wyniku [[Konferencja w Pszczynie|konferencji w Pszczynie]] władze [[Cesarstwo Niemieckie|niemieckie]] i [[Austro-Węgry|austro-węgierskie]] wydały proklamację, z podpisami swych [[Generalne Gubernatorstwo (1914-1918)|generalnych gubernatorów]] [[Hans Hartwig von Beseler|von Beselera]] i [[Karl Kuk|Kuka]], zawierającą obietnicę powstania [[Królestwo Polskie (1917–1918)|Królestwa Polskiego]], pozostającego w niesprecyzowanej ''łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami''<ref>Proklamacja cesarza niemieckiego oraz cesarza Austrii i króla Węgier zapowiadająca utworzenie Królestwa Polskiego (Dz. Rozp. c. i k. Jeneralnego Gubernatorstwa Wojskowego dla Austryacko-Węgierskiego Obszaru Okupowanego w Polsce z 1916 r., Cz. XV).</ref>. W akcie tym nie określono granic przyszłej monarchii<ref>Akt poświęcał tej sprawie enigmatyczne zdanie: ''Dokładniejsze oznaczenie granic Królestwa Polskiego zastrzega się.'' </ref>, a jej status wyrażało słowo ''samodzielne'' zamiast ''niepodległe''. Dokument ten zawierał natomiast sformułowania dotyczące utworzenia armii polskiej. |
||
Po [[Bitwa pod Kostiuchnówką|Bitwie pod Kościuchnówką]], w której [[I Brygada Legionów Polskich]] walczących po stronie Austro-Węgier zapobiegła przerwaniu frontu przez wojska rosyjskie, gen. [[Erich Ludendorff]], generalny kwatermistrz armii niemieckiej, napisał list do władz w Berlinie, postulując utworzenie zależnego od Niemiec państwa polskiego i zbudowanie polskiej armii. Jego zdaniem mogło to dać Niemcom zwycięstwo na froncie wschodnim<ref>[http://wyborcza.pl/alehistoria/1,139189,16187880,O_wojne_powszechna_prosimy_cie__Panie.html O wojnę powszechną prosimy cię, Panie]</ref>. Wydanie aktu wiązało się z faktem, że przedłużająca się [[I wojna światowa]] zmusiła [[państwa centralne]] do próby wykorzystania na swoją rzecz zasobów mobilizacyjnych [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]]. |
Po [[Bitwa pod Kostiuchnówką|Bitwie pod Kościuchnówką]], w której [[I Brygada Legionów Polskich]] walczących po stronie Austro-Węgier zapobiegła przerwaniu frontu przez wojska rosyjskie, gen. [[Erich Ludendorff]], generalny kwatermistrz armii niemieckiej, napisał list do władz w Berlinie, postulując utworzenie zależnego od Niemiec państwa polskiego i zbudowanie polskiej armii. Jego zdaniem mogło to dać Niemcom zwycięstwo na froncie wschodnim<ref>[http://wyborcza.pl/alehistoria/1,139189,16187880,O_wojne_powszechna_prosimy_cie__Panie.html O wojnę powszechną prosimy cię, Panie]</ref>. Wydanie aktu wiązało się z faktem, że przedłużająca się [[I wojna światowa]] zmusiła [[państwa centralne]] do próby wykorzystania na swoją rzecz zasobów mobilizacyjnych [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]]<ref>Było to tym bardziej oczywiste, że już 9 listopada ukazała się nowa proklamacja obu gubernatorów, w sprawie ochotniczego wstępowania do [[Polska Siła Zbrojna|wojska]], w której oświadczali m. in. ''Powaga i niebezpieczeństwa tych ciężkich chwil wojennych, oraz troska o wojska nasze, stojące w obliczu wroga, zmuszają nas zachować zarząd nowego państwa Waszego tymczasowo jeszcze w naszych rękach. Pragniemy jednak chętnie dać mu już teraz przy Waszym współudziale stopniowo urządzenia państwowe, które mają poręczyć trwałe ugruntowanie państwa Waszego, jego ukształtowanie i bezpieczeństwo. Na pierwszem więc miejscu wojsko polskie. Nie ustał jeszcze bój z Rosją: w walce tej i Wy pragniecie wziąć udział. Stańcie więc przy nas, jako ochotnicy i pomóżcie nam uwieńczyć zwycięstwo nasze nad Waszym prześladowcą.'' ([http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=83030 ''Do ludności Jeneralnych Gubernatorstw lubelskiego i warszawskiego!''])</ref><ref>W odpowiedzi na to [[Centralny Komitet Narodowy w Warszawie]] ogłosił [http://pbc.biaman.pl/Content/25008/Biuletyn%2030.pdf. odezwę] w której pisano: ''Armię, będącą najczystszym wyrazem woli i zapału narodu, musi powołać Rząd Polski, jedyny uprawniony szafarz krwi polskiej''.</ref>. |
||
== Reakcje państw Ententy i Stanów Zjednoczonych == |
== Reakcje państw Ententy i Stanów Zjednoczonych == |
||
Akt 5 listopada wywołał protesty państw [[Ententa|Ententy]]. Rząd rosyjski 15 listopada 1916 roku zaprotestował przeciw rozporządzaniu Królestwem Polskim przez okupantów oraz ponowił uroczyście przyrzeczenie stworzenia całej Polski złożonej z wszystkich ziem polskich, która po zakończeniu wojny będzie miała prawo z całą swobodą samodzielnie urządzić swoje życie narodowe, kulturalne i gospodarcze pod berłem panujących rosyjskich na zasadzie jedności państwowej<ref>''Rząd rosyjski widzi w tym akcie Niemiec i Austro-Węgier wielkie naruszenie prawa międzynarodowego, które zakazuje zmuszania mieszkańców zajętego terytorium do podnoszenia broni przeciw ich własnej ojczyźnie. Rząd rosyjski uważa wydaną proklamację za bezwartościową. Rosja od początku wojny dwukrotnie wypowiedziała się w kwestii polskiej i ma na widoku utworzenie Królestwa Polskiego, które obejmować ma wszystkie ziemie polskie'' (''Komunikat rządu rosyjskiego'' z 15 listopada, cyt. za: [[Kazimierz Władysław Kumaniecki]] [http://www.pbc.gda.pl/dlibra/docmetadata?id=23024 ''Odbudowa państwowości polskiej''] Warszawa - Kraków 1924, s. 52). Chodziło tu o [[konwencje haskie|IV Konwencję Haską]] z 1907 która w art. 23 zabrania stronom walczącym ''zmuszać poddanych strony przeciwnej do uczestnictwa w działaniach wojennych, skierowanych przeciwko ich krajowi.''</ref><ref>Zręcznie zredagowana odpowiedź Rzeszy na komunikat z 15 listopada utrzymywała, że jedynym traktatem w sprawie Królestwa był Akt Końcowy [[Kongres wiedeński|Kongresu Wiedeńskiego]] gdy ''jednością głosów wszystkich mocarstw europejskich utworzono [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwo Polskie]], koronę zaś tego Królestwa powierzono carowi. Rosja pochłonęła potem samodzielną Polskę, stosując swoją przewagę wojskową, bynajmniej zaś nie na zasadzie jakichkolwiek traktatów europejskich, a jeszcze mniej na zasadzie uroczyście zaprzysiężonych - i dalej idąc krok za krokiem, tak bardzo zrabowała jej samodzielność, że w końcu nawet zginęła nazwa Polski i pozostało tylko [[Kraj Nadwiślański|gubernatorstwo nadwiślańskie]].'' Zaś [[państwa centralne]] ''przywróciły zasady prawne z roku 1815'' (Kumaniecki, ''op.cit.'' s. 54).</ref>. Oświadczenie to poparły Wielka Brytania i Francja, przyjmując je w telegramie do premiera rosyjskiego [[Boris Stürmer|Borisa Stürmera]] z dnia [[16 listopada]] 1916 do wiadomości, a w dniu następnym [[17 listopada]] uczyniły to samo Włochy. W Dumie rosyjskiej premier [[Aleksander Trepow]] [[2 grudnia]] złożył oświadczenie, że ''ziemie odwiecznie polskie poza granicami Rosji będą odzyskane, a cała Polska w granicach etnograficznych będzie wolna w nierozerwalnym związku z Rosją''<ref>Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 255.</ref>. Niemniej jednak w grudniu 1916 roku za niepodległością Polski wypowiedział się parlament [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Królestwa Włoch]]. Zaś w styczniu 1917 roku, wkrótce przed przystąpieniem [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] do wojny, za niepodległością Polski wypowiedział się prezydent [[Woodrow Wilson]] (por. [[14 punktów Wilsona]]). |
Akt 5 listopada wywołał protesty państw [[Ententa|Ententy]]. Rząd rosyjski 15 listopada 1916 roku zaprotestował przeciw rozporządzaniu Królestwem Polskim przez okupantów oraz ponowił uroczyście przyrzeczenie stworzenia całej Polski złożonej z wszystkich ziem polskich, która po zakończeniu wojny będzie miała prawo z całą swobodą samodzielnie urządzić swoje życie narodowe, kulturalne i gospodarcze pod berłem panujących rosyjskich na zasadzie jedności państwowej<ref>''Rząd rosyjski widzi w tym akcie Niemiec i Austro-Węgier wielkie naruszenie prawa międzynarodowego, które zakazuje zmuszania mieszkańców zajętego terytorium do podnoszenia broni przeciw ich własnej ojczyźnie. Rząd rosyjski uważa wydaną proklamację za bezwartościową. Rosja od początku wojny dwukrotnie [[odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza do Polaków|wypowiedziała się w kwestii polskiej]] i ma na widoku utworzenie Królestwa Polskiego, które obejmować ma wszystkie ziemie polskie.'' (''Komunikat rządu rosyjskiego'' z 15 listopada, cyt. za: [[Kazimierz Władysław Kumaniecki]], [http://www.pbc.gda.pl/dlibra/docmetadata?id=23024 ''Odbudowa państwowości polskiej''] Warszawa - Kraków 1924, s. 52). Chodziło tu o [[konwencje haskie|IV Konwencję Haską]] z 1907 która w art. 23 zabrania stronom walczącym ''zmuszać poddanych strony przeciwnej do uczestnictwa w działaniach wojennych, skierowanych przeciwko ich krajowi'', a w art. 43 nakazuje okupantowi przestrzegać, ''z wyjątkiem bezwzględnych przeszkód'', dotychczasowe prawa obowiązujące w okupowanym kraju.</ref><ref>Zręcznie zredagowana odpowiedź Rzeszy na komunikat z 15 listopada utrzymywała, że jedynym traktatem w sprawie Królestwa był Akt Końcowy [[Kongres wiedeński|Kongresu Wiedeńskiego]] gdy ''jednością głosów wszystkich mocarstw europejskich utworzono [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwo Polskie]], koronę zaś tego Królestwa powierzono carowi. Rosja pochłonęła potem samodzielną Polskę, stosując swoją przewagę wojskową, bynajmniej zaś nie na zasadzie jakichkolwiek traktatów europejskich, a jeszcze mniej na zasadzie uroczyście zaprzysiężonych - i dalej idąc krok za krokiem, tak bardzo zrabowała jej samodzielność, że w końcu nawet zginęła nazwa Polski i pozostało tylko [[Kraj Nadwiślański|gubernatorstwo nadwiślańskie]].'' Zaś [[państwa centralne]] ''przywróciły zasady prawne z roku 1815'' (Kumaniecki, ''op.cit.'' s. 54). Oświadczenie to sugerowało odbudowę Królestwa w granicach z 1815, przeczyły temu jednak słowa Aktu 5 listopada o mającym nastąpić ''dokładniejszym oznaczeniu granic'', podobnie jak późniejszy [[Traktat brzeski (9 lutego 1918)]].</ref>. Oświadczenie to poparły Wielka Brytania i Francja, przyjmując je w telegramie do premiera rosyjskiego [[Boris Stürmer|Borisa Stürmera]] z dnia [[16 listopada]] 1916 do wiadomości, a w dniu następnym [[17 listopada]] uczyniły to samo Włochy<ref>Kumaniecki, ''op.cit.'' s.53.</ref>. W Dumie rosyjskiej premier [[Aleksander Trepow]] [[2 grudnia]] złożył oświadczenie, że ''ziemie odwiecznie polskie poza granicami Rosji będą odzyskane, a cała Polska w granicach etnograficznych będzie wolna w nierozerwalnym związku z Rosją''<ref>Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 255.</ref>. Niemniej jednak w grudniu 1916 roku za niepodległością Polski wypowiedział się parlament [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Królestwa Włoch]]<ref>7 grudnia włoska Izba Deputowanych przyjęła uchwałę na wniosek posła Montresora. [[Stanisław Kutrzeba]], [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=129564 ''Polska Odrodzona 1914 - 1928''], Warszawa 1928, s.25.</ref>. Zaś w styczniu 1917 roku, wkrótce przed przystąpieniem [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] do wojny, za niepodległością Polski wypowiedział się prezydent [[Woodrow Wilson]] (por. [[14 punktów Wilsona]]). |
||
Choć sam akt 5 listopada nie dawał Polakom pewnej i konkretnej wizji przyszłej niepodległej Polski, to wywołał on na świecie tak szeroki oddźwięk, że jego ogłoszenie było kluczowym czynnikiem w polskich staraniach o odzyskanie niepodległości, ponieważ zmusił państwa Ententy do nacisku na Rosję, aby zaoferować będącym pod jej zaborem Polakom konkurencyjną ofertę. Pod wpływem tego nacisku car [[Mikołaj II Romanow|Mikołaj II]] 12/25 grudnia 1916 roku wydał rozkaz, w którym do celów wojny zaliczył odbudowę ''Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części, dotąd rozdzielonych''<ref>''создание свободной Польши из всех её ныне разрозненных областей ещё не обеспечено'' ([http://dvoynik-nikolay.livejournal.com/28914.html ''Приказ Государя Императора Николая II по армии и флоту 12 декабря 1916 года'']).</ref> (jednak jak należało przypuszczać nadal w unii z [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskim]]). Po [[Rewolucja lutowa 1917|rewolucji lutowej]] w 1917 roku i obaleniu [[samodzierżawie|caratu]] rząd tymczasowy księcia [[Gieorgij Lwow|Lwowa]] 17/30 marca 1917 zadeklarował ''Naród rosyjski, który zrzucił jarzmo, przyznaje także polskiemu bratniemu narodowi pełne prawo stanowienia o swoim losie według własnej woli. Rząd Tymczasowy (...) dopomoże do utworzenia niezawisłego państwa polskiego ze wszystkich terytoriów |
Choć sam akt 5 listopada nie dawał Polakom pewnej i konkretnej wizji przyszłej niepodległej Polski, to wywołał on na świecie tak szeroki oddźwięk, że jego ogłoszenie było kluczowym czynnikiem w polskich staraniach o odzyskanie niepodległości, ponieważ zmusił państwa Ententy do nacisku na Rosję, aby zaoferować będącym pod jej zaborem Polakom konkurencyjną ofertę. Pod wpływem tego nacisku car [[Mikołaj II Romanow|Mikołaj II]] 12/25 grudnia 1916 roku wydał rozkaz, w którym do celów wojny zaliczył odbudowę ''Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części, dotąd rozdzielonych''<ref>''создание свободной Польши из всех её ныне разрозненных областей ещё не обеспечено'' ([http://dvoynik-nikolay.livejournal.com/28914.html ''Приказ Государя Императора Николая II по армии и флоту 12 декабря 1916 года'']).</ref> (jednak jak należało przypuszczać nadal w unii z [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskim]]). Po [[Rewolucja lutowa 1917|rewolucji lutowej]] w 1917 roku i obaleniu [[samodzierżawie|caratu]] rząd tymczasowy księcia [[Gieorgij Lwow|Lwowa]] 17/30 marca 1917 zadeklarował ''Naród rosyjski, który zrzucił jarzmo, przyznaje także polskiemu bratniemu narodowi pełne prawo stanowienia o swoim losie według własnej woli. Rząd Tymczasowy'' (...) ''dopomoże do utworzenia niezawisłego państwa polskiego ze wszystkich terytoriów, w których Polacy tworzą większość, jako rękojmię trwałego pokoju w przyszłej, nowo zorganizowanej, Europie'' |
||
<ref>Kumaniecki, op.cit. s.67. Na odezwę tę powołał się [[mały traktat wersalski]].</ref>. |
<ref>Kumaniecki, op.cit. s.67. Na odezwę tę powołał się w 1919 [[mały traktat wersalski]] w słowach ''rząd rosyjski odezwą z 30 marca 1917 roku zgodził się na przywrócenie niepodległego Państwa Polskiego''.</ref>. |
||
== Znaczenie państwowotwórcze == |
== Znaczenie państwowotwórcze == |
||
Wersja z 21:04, 5 wrz 2015
5 listopada 1916 roku w wyniku konferencji w Pszczynie władze niemieckie i austro-węgierskie wydały proklamację, z podpisami swych generalnych gubernatorów von Beselera i Kuka, zawierającą obietnicę powstania Królestwa Polskiego, pozostającego w niesprecyzowanej łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami[1]. W akcie tym nie określono granic przyszłej monarchii[2], a jej status wyrażało słowo samodzielne zamiast niepodległe. Dokument ten zawierał natomiast sformułowania dotyczące utworzenia armii polskiej.
Po Bitwie pod Kościuchnówką, w której I Brygada Legionów Polskich walczących po stronie Austro-Węgier zapobiegła przerwaniu frontu przez wojska rosyjskie, gen. Erich Ludendorff, generalny kwatermistrz armii niemieckiej, napisał list do władz w Berlinie, postulując utworzenie zależnego od Niemiec państwa polskiego i zbudowanie polskiej armii. Jego zdaniem mogło to dać Niemcom zwycięstwo na froncie wschodnim[3]. Wydanie aktu wiązało się z faktem, że przedłużająca się I wojna światowa zmusiła państwa centralne do próby wykorzystania na swoją rzecz zasobów mobilizacyjnych Królestwa Kongresowego[4][5].
Reakcje państw Ententy i Stanów Zjednoczonych
Akt 5 listopada wywołał protesty państw Ententy. Rząd rosyjski 15 listopada 1916 roku zaprotestował przeciw rozporządzaniu Królestwem Polskim przez okupantów oraz ponowił uroczyście przyrzeczenie stworzenia całej Polski złożonej z wszystkich ziem polskich, która po zakończeniu wojny będzie miała prawo z całą swobodą samodzielnie urządzić swoje życie narodowe, kulturalne i gospodarcze pod berłem panujących rosyjskich na zasadzie jedności państwowej[6][7]. Oświadczenie to poparły Wielka Brytania i Francja, przyjmując je w telegramie do premiera rosyjskiego Borisa Stürmera z dnia 16 listopada 1916 do wiadomości, a w dniu następnym 17 listopada uczyniły to samo Włochy[8]. W Dumie rosyjskiej premier Aleksander Trepow 2 grudnia złożył oświadczenie, że ziemie odwiecznie polskie poza granicami Rosji będą odzyskane, a cała Polska w granicach etnograficznych będzie wolna w nierozerwalnym związku z Rosją[9]. Niemniej jednak w grudniu 1916 roku za niepodległością Polski wypowiedział się parlament Królestwa Włoch[10]. Zaś w styczniu 1917 roku, wkrótce przed przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do wojny, za niepodległością Polski wypowiedział się prezydent Woodrow Wilson (por. 14 punktów Wilsona).
Choć sam akt 5 listopada nie dawał Polakom pewnej i konkretnej wizji przyszłej niepodległej Polski, to wywołał on na świecie tak szeroki oddźwięk, że jego ogłoszenie było kluczowym czynnikiem w polskich staraniach o odzyskanie niepodległości, ponieważ zmusił państwa Ententy do nacisku na Rosję, aby zaoferować będącym pod jej zaborem Polakom konkurencyjną ofertę. Pod wpływem tego nacisku car Mikołaj II 12/25 grudnia 1916 roku wydał rozkaz, w którym do celów wojny zaliczył odbudowę Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części, dotąd rozdzielonych[11] (jednak jak należało przypuszczać nadal w unii z Imperium Rosyjskim). Po rewolucji lutowej w 1917 roku i obaleniu caratu rząd tymczasowy księcia Lwowa 17/30 marca 1917 zadeklarował Naród rosyjski, który zrzucił jarzmo, przyznaje także polskiemu bratniemu narodowi pełne prawo stanowienia o swoim losie według własnej woli. Rząd Tymczasowy (...) dopomoże do utworzenia niezawisłego państwa polskiego ze wszystkich terytoriów, w których Polacy tworzą większość, jako rękojmię trwałego pokoju w przyszłej, nowo zorganizowanej, Europie [12].
Znaczenie państwowotwórcze
W dniu 15 stycznia 1917 roku rozpoczęła działalność Tymczasowa Rada Stanu w Królestwie Polskim, powołana przez niemieckie i austro-węgierskie władze okupacyjne[13]. W październiku 1917 roku władze okupacyjne ustanowiły Radę Regencyjną, która zastępowała króla i regenta[14]. Natomiast 26 listopada 1917 roku Rada Regencyjna powołała rząd Jana Kucharzewskiego.
Zobacz też
- ↑ Proklamacja cesarza niemieckiego oraz cesarza Austrii i króla Węgier zapowiadająca utworzenie Królestwa Polskiego (Dz. Rozp. c. i k. Jeneralnego Gubernatorstwa Wojskowego dla Austryacko-Węgierskiego Obszaru Okupowanego w Polsce z 1916 r., Cz. XV).
- ↑ Akt poświęcał tej sprawie enigmatyczne zdanie: Dokładniejsze oznaczenie granic Królestwa Polskiego zastrzega się.
- ↑ O wojnę powszechną prosimy cię, Panie
- ↑ Było to tym bardziej oczywiste, że już 9 listopada ukazała się nowa proklamacja obu gubernatorów, w sprawie ochotniczego wstępowania do wojska, w której oświadczali m. in. Powaga i niebezpieczeństwa tych ciężkich chwil wojennych, oraz troska o wojska nasze, stojące w obliczu wroga, zmuszają nas zachować zarząd nowego państwa Waszego tymczasowo jeszcze w naszych rękach. Pragniemy jednak chętnie dać mu już teraz przy Waszym współudziale stopniowo urządzenia państwowe, które mają poręczyć trwałe ugruntowanie państwa Waszego, jego ukształtowanie i bezpieczeństwo. Na pierwszem więc miejscu wojsko polskie. Nie ustał jeszcze bój z Rosją: w walce tej i Wy pragniecie wziąć udział. Stańcie więc przy nas, jako ochotnicy i pomóżcie nam uwieńczyć zwycięstwo nasze nad Waszym prześladowcą. (Do ludności Jeneralnych Gubernatorstw lubelskiego i warszawskiego!)
- ↑ W odpowiedzi na to Centralny Komitet Narodowy w Warszawie ogłosił odezwę w której pisano: Armię, będącą najczystszym wyrazem woli i zapału narodu, musi powołać Rząd Polski, jedyny uprawniony szafarz krwi polskiej.
- ↑ Rząd rosyjski widzi w tym akcie Niemiec i Austro-Węgier wielkie naruszenie prawa międzynarodowego, które zakazuje zmuszania mieszkańców zajętego terytorium do podnoszenia broni przeciw ich własnej ojczyźnie. Rząd rosyjski uważa wydaną proklamację za bezwartościową. Rosja od początku wojny dwukrotnie wypowiedziała się w kwestii polskiej i ma na widoku utworzenie Królestwa Polskiego, które obejmować ma wszystkie ziemie polskie. (Komunikat rządu rosyjskiego z 15 listopada, cyt. za: Kazimierz Władysław Kumaniecki, Odbudowa państwowości polskiej Warszawa - Kraków 1924, s. 52). Chodziło tu o IV Konwencję Haską z 1907 która w art. 23 zabrania stronom walczącym zmuszać poddanych strony przeciwnej do uczestnictwa w działaniach wojennych, skierowanych przeciwko ich krajowi, a w art. 43 nakazuje okupantowi przestrzegać, z wyjątkiem bezwzględnych przeszkód, dotychczasowe prawa obowiązujące w okupowanym kraju.
- ↑ Zręcznie zredagowana odpowiedź Rzeszy na komunikat z 15 listopada utrzymywała, że jedynym traktatem w sprawie Królestwa był Akt Końcowy Kongresu Wiedeńskiego gdy jednością głosów wszystkich mocarstw europejskich utworzono Królestwo Polskie, koronę zaś tego Królestwa powierzono carowi. Rosja pochłonęła potem samodzielną Polskę, stosując swoją przewagę wojskową, bynajmniej zaś nie na zasadzie jakichkolwiek traktatów europejskich, a jeszcze mniej na zasadzie uroczyście zaprzysiężonych - i dalej idąc krok za krokiem, tak bardzo zrabowała jej samodzielność, że w końcu nawet zginęła nazwa Polski i pozostało tylko gubernatorstwo nadwiślańskie. Zaś państwa centralne przywróciły zasady prawne z roku 1815 (Kumaniecki, op.cit. s. 54). Oświadczenie to sugerowało odbudowę Królestwa w granicach z 1815, przeczyły temu jednak słowa Aktu 5 listopada o mającym nastąpić dokładniejszym oznaczeniu granic, podobnie jak późniejszy Traktat brzeski (9 lutego 1918).
- ↑ Kumaniecki, op.cit. s.53.
- ↑ Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 255.
- ↑ 7 grudnia włoska Izba Deputowanych przyjęła uchwałę na wniosek posła Montresora. Stanisław Kutrzeba, Polska Odrodzona 1914 - 1928, Warszawa 1928, s.25.
- ↑ создание свободной Польши из всех её ныне разрозненных областей ещё не обеспечено (Приказ Государя Императора Николая II по армии и флоту 12 декабря 1916 года).
- ↑ Kumaniecki, op.cit. s.67. Na odezwę tę powołał się w 1919 mały traktat wersalski w słowach rząd rosyjski odezwą z 30 marca 1917 roku zgodził się na przywrócenie niepodległego Państwa Polskiego.
- ↑ Rozporządzenie o tymczasowej Radzie Stanu w Królestwie Polskiem (Rozporządzenie generalnego gubernatora warszawskiego oraz c. i k. generalnego gubernatora wojskowego z dnia 6 grudnia 1916 r. o tymczasowej Radzie Stanu w Królestwie Polskiem (Dz. Rozp. dla Jeneralnego Gubernatorstwa Warszawskiego Nr 55, poz. 210, Dz. Rozp. c i k. Jeneralnego Gubernatorstwa Wojskowego dla Austryacko-Węgierskiego Obszaru Okupowanego w Polsce z 1916 r., Cz. XIX, poz. 120).
- ↑ Patent w sprawie Władzy Państwowej w Królestwie Polskiem z dnia 12 września 1917 r. (Dz. Rozp. c. i k. Zarządu Wojskowego w Polsce z 1917 r., Cz. XVI, poz. 75).
