Sylaba: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Sylaba''' ({{greka| |
'''Sylaba''' ({{greka|ÏÏ
λλαβή}} ''syllabá¸'') (zgÅoska) â element struktury [[fonologia|fonologicznej]] aktu komunikacyjnego, który pomimo pozornej oczywistoÅci wciÄ
ż nie ma ustalonej jednoznacznej definicji. Prób zdefiniowania podejmowaÅo siÄ wielu badaczy. |
||
{{fakt|Zdaniem{{gdzie|data=2016-07}} Leokadii Dukiewicz |
{{fakt|Zdaniem{{gdzie|data=2016-07}} Leokadii Dukiewicz sylabÄ można rozumieÄ jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko ''segmentacji wiÄ
zek gÅosek'', zachodzÄ
ce podczas artykulacji, wynikajÄ
ce ze zmian stopnia rozwarcia kanaÅu gÅosowego i natÄżenia drgaÅ wiÄzadeÅ gÅosowych, odbieranych jako zmiany intensywnoÅci i donoÅnoÅci gÅosu. |
||
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego |
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabÄ można rozumieÄ jako zapisane na papierze motylki z porcelany. |
||
Sawicka rozumie |
Sawicka rozumie sylabÄ jako najmniejszÄ
samodzielnÄ
jednostkÄ fonetycznÄ
, której funkcjÄ
jest ''segmentacja wypowiedzi'', majÄ
ca na celu uÅatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziaÅ na sylaby miaÅby mieÄ w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraÄ siÄ na tym samym uzusie spoÅecznym, jakim jest jÄzyk naturalny. |
||
PodstawowÄ
różnicÄ
definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikajÄ
ce z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikajÄ
cy z jÄzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszÄ
cy ekonomiÄ jÄzyka (jak twierdzi I. Sawicka) |
|||
CechÄ
wspólnÄ
dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziaÅu potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznaÄ sylabÄ, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natÄżenia gÅosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnoÅci. Sylaba musi zawieraÄ co najmniej jeden oÅrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj [[samogÅoska]] (w niektórych jÄzykach może to byÄ też [[spóÅgÅoska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ
po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ
one wygÅos. |
|||
Pisma |
Pisma posiadajÄ
ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}} |
||
== Klasyfikacja sylab == |
== Klasyfikacja sylab == |
||
Dwie |
Dwie najczÄÅciej spotykane{{gdzie|data=2016-07}} klasyfikacje sylab to podziaÅ na sylaby otwarte i zamkniÄte oraz podziaÅ na sylaby lekkie i ciÄżkie. |
||
=== Sylaby otwarte i |
=== Sylaby otwarte i zamkniÄte === |
||
Sylaba otwarta to sylaba |
Sylaba otwarta to sylaba zakoÅczona samogÅoskÄ
(czyli pozbawiona wygÅosu), np. każda sylaba w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka''. |
||
Sylaba |
Sylaba zamkniÄta to sylaba zakoÅczona spóÅgÅoskÄ
(czyli taka, która ma wygÅos), np. każda sylaba w wyrazie ''trój·kÄ
t''. |
||
=== Sylaby lekkie ( |
=== Sylaby lekkie (sÅabe) i ciÄżkie (mocne) === |
||
Sylaba lekka ( |
Sylaba lekka (sÅaba) to taka, która ma prosty oÅrodek (a wiÄc nie jest to [[dyftong]] ani samogÅoska dÅuga) i albo nie ma wygÅosu, albo ma tylko jednÄ
spóÅgÅoskÄ w wygÅosie. |
||
PrzykÅad: ''ma'' w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka'' , ''rat'' w wyrazie ''a·pa·rat'' |
|||
Sylaby |
Sylaby ciÄżkie (mocne) to wszystkie inne sylaby. |
||
PrzykÅad: ''port'' w wyrazie ''trans·port'' |
|||
W [[ |
W [[jÄzyk polski|jÄzyku polskim]] dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjÄ liter ''au'' lub ''eu'', a jego pojawienie wiÄ
że siÄ z tym, że ''u'' nie jest w nich sylabiczne, np. w ''au·tor'' gÅoskÄ ''u'' wymawiamy jak ''Å'' ([[MiÄdzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]:{{IPA|w}}). |
||
=== |
=== PrzykÅady === |
||
* auto |
* auto â au-to |
||
* nauka |
* nauka â na-u-ka |
||
* wanna |
* wanna â wan-na |
||
* |
* zassaÄ â zas-saÄ |
||
* radosny |
* radosny â ra-dos-ny |
||
* |
* zwierzÄ â zwie-rzÄ |
||
* sarna |
* sarna â sar-na |
||
* chÅopców â chÅop-ców |
|||
* chłopców → chłop-ców |
|||
== Sylaby w innych |
== Sylaby w innych jÄzykach == |
||
{{fakt|data=2016-07| |
{{fakt|data=2016-07|Różne jÄzyki różniÄ
siÄ dopuszczalnÄ
strukturÄ
sylab. Na przykÅad w [[JÄzyk japoÅski|jÄzyku japoÅskim]] wystÄpujÄ
tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakoÅczone na ''n'' (w pewnych kontekstach bardziej przypominajÄ
ce ''m''), które jednak może byÄ traktowane jako samogÅoska nosowa i jest wypowiadane z peÅnÄ
dÅugoÅciÄ
sylaby krótkiej, czyli np. sÅowo ''in'' (å¡ - ãã) trwa tak samo dÅugo jak sÅowo ''kana'' (ä»®å - ããª). |
||
W [[ |
W [[jÄzyk arabski|jÄzyku arabskim]] dopuszczalne sÄ
jedynie zbitki zÅożone z dwóch spóÅgÅosek, a w nagÅosie jedynie pojedyncze samogÅoski. |
||
Natomiast w [[ |
Natomiast w [[jÄzyki sÅowiaÅskie|jÄzykach sÅowiaÅskich]], [[jÄzyk gruziÅski|gruziÅskim]], [[jÄzyki berberyjskie|jÄzykach berberyjskich]] i [[jÄzyki salisz|salisz]] dopuszczalne sÄ
zÅożone zbitki spóÅgÅoskowe, jak w polskim wyrazie ''wstrzemiÄźliwoÅÄ'' czy gruziÅskim ''mc'vrtneli'' (trener). |
||
W |
W niektórych jÄzykach istniejÄ
sylaby pozbawione samogÅosek, których oÅrodkiem jest [[SpóÅgÅoska zwarto-otwarta|spóÅgÅoska sylabiczna]], które mogÄ
wystÄpowaÄ osobno a zatem sÅowo skÅada siÄ tylko ze spóÅgÅosek: |
||
* w [[ |
* w [[JÄzyk czeski|czeskim]] ''prst'' (''palec''), ''vlk'' (''wilk'') |
||
* w [[ |
* w [[JÄzyk sÅoweÅski|sÅoweÅskim]] ''grb'' (''godÅo'') |
||
* w [[ |
* w [[jÄzyk angielski|angielskim]] ''button'' (''guzik''), jeÅli wymówione bez [[szwa]] przed ''n''.}} |
||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* |
* SÅownik wyrazów obcych i zwrotów obcojÄzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8 |
||
{{ |
{{wikisÅownik|sylaba}} |
||
__NOTOC__ |
__NOTOC__ |
||
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]{{fakt|data=|Zdaniem Leokadii Dukiewicz |
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]{{fakt|data=2016-07|data=|Zdaniem Leokadii Dukiewicz sylabÄ można rozumieÄ jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko ''segmentacji wiÄ
zek gÅosek'', zachodzÄ
ce podczas artykulacji, wynikajÄ
ce ze zmian stopnia rozwarcia kanaÅu gÅosowego i natÄżenia drgaÅ wiÄzadeÅ gÅosowych, odbieranych jako zmiany intensywnoÅci i donoÅnoÅci gÅosu. |
||
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego |
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabÄ można rozumieÄ jako zapisane na papierze motylki z porcelany. |
||
Sawicka rozumie |
Sawicka rozumie sylabÄ jako najmniejszÄ
samodzielnÄ
jednostkÄ fonetycznÄ
, której funkcjÄ
jest ''segmentacja wypowiedzi'', majÄ
ca na celu uÅatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziaÅ na sylaby miaÅby mieÄ w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraÄ siÄ na tym samym uzusie spoÅecznym, jakim jest jÄzyk naturalny. |
||
PodstawowÄ
różnicÄ
definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikajÄ
ce z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikajÄ
cy z jÄzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszÄ
cy ekonomiÄ jÄzyka (jak twierdzi I. Sawicka) |
|||
CechÄ
wspólnÄ
dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziaÅu potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznaÄ sylabÄ, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natÄżenia gÅosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnoÅci. Sylaba musi zawieraÄ co najmniej jeden oÅrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj [[samogÅoska]] (w niektórych jÄzykach może to byÄ też [[spóÅgÅoska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ
po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ
one wygÅos. |
|||
Pisma |
Pisma posiadajÄ
ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}oska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ
po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ
one wygÅos. |
||
Pisma |
Pisma posiadajÄ
ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}} |
||
== Klasyfikacja sylab == |
== Klasyfikacja sylab == |
||
Dwie |
Dwie najczÄÅciej spotykane{{gdzie|data=2016-07}} klasyfikacje sylab to podziaÅ na sylaby otwarte i zamkniÄte oraz podziaÅ na sylaby lekkie i ciÄżkie. |
||
=== Sylaby otwarte i |
=== Sylaby otwarte i zamkniÄte === |
||
Sylaba otwarta to sylaba |
Sylaba otwarta to sylaba zakoÅczona samogÅoskÄ
(czyli pozbawiona wygÅosu), np. każda sylaba w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka''. |
||
Sylaba |
Sylaba zamkniÄta to sylaba zakoÅczona spóÅgÅoskÄ
(czyli taka, która ma wygÅos), np. każda sylaba w wyrazie ''trój·kÄ
t''. |
||
=== Sylaby lekkie ( |
=== Sylaby lekkie (sÅabe) i ciÄżkie (mocne) === |
||
Sylaba lekka ( |
Sylaba lekka (sÅaba) to taka, która ma prosty oÅrodek (a wiÄc nie jest to [[dyftong]] ani samogÅoska dÅuga) i albo nie ma wygÅosu, albo ma tylko jednÄ
spóÅgÅoskÄ w wygÅosie. |
||
PrzykÅad: ''ma'' w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka'' , ''rat'' w wyrazie ''a·pa·rat'' |
|||
Sylaby |
Sylaby ciÄżkie (mocne) to wszystkie inne sylaby. |
||
PrzykÅad: ''port'' w wyrazie ''trans·port'' |
|||
W [[ |
W [[jÄzyk polski|jÄzyku polskim]] dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjÄ liter ''au'' lub ''eu'', a jego pojawienie wiÄ
że siÄ z tym, że ''u'' nie jest w nich sylabiczne, np. w ''au·tor'' gÅoskÄ ''u'' wymawiamy jak ''Å'' ([[MiÄdzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]:{{IPA|w}}). |
||
=== |
=== PrzykÅady === |
||
* auto |
* auto â au-to |
||
* nauka |
* nauka â na-u-ka |
||
* wanna |
* wanna â wan-na |
||
* |
* zassaÄ â zas-saÄ |
||
* radosny |
* radosny â ra-dos-ny |
||
* |
* zwierzÄ â zwie-rzÄ |
||
* sarna |
* sarna â sar-na |
||
* chÅopców â chÅop-ców |
|||
* chłopców → chłop-ców |
|||
== Sylaby w innych |
== Sylaby w innych jÄzykach == |
||
{{fakt| |
{{fakt|data=2016-07|Różne jÄzyki różniÄ
siÄ dopuszczalnÄ
strukturÄ
sylab. Na przykÅad w [[JÄzyk japoÅski|jÄzyku japoÅskim]] wystÄpujÄ
tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakoÅczone na ''n'' (w pewnych kontekstach bardziej przypominajÄ
ce ''m''), które jednak może byÄ traktowane jako samogÅoska nosowa i jest wypowiadane z peÅnÄ
dÅugoÅciÄ
sylaby krótkiej, czyli np. sÅowo ''in'' (å¡ - ãã) trwa tak samo dÅugo jak sÅowo ''kana'' (ä»®å - ããª). |
||
W [[ |
W [[jÄzyk arabski|jÄzyku arabskim]] dopuszczalne sÄ
jedynie zbitki zÅożone z dwóch spóÅgÅosek, a w nagÅosie jedynie pojedyncze samogÅoski. |
||
Natomiast w [[ |
Natomiast w [[jÄzyki sÅowiaÅskie|jÄzykach sÅowiaÅskich]], [[jÄzyk gruziÅski|gruziÅskim]], [[jÄzyki berberyjskie|jÄzykach berberyjskich]] i [[jÄzyki salisz|salisz]] dopuszczalne sÄ
zÅożone zbitki spóÅgÅoskowe, jak w polskim wyrazie ''wstrzemiÄźliwoÅÄ'' czy gruziÅskim ''mc'vrtneli'' (trener). |
||
W |
W niektórych jÄzykach istniejÄ
sylaby pozbawione samogÅosek, których oÅrodkiem jest [[SpóÅgÅoska zwarto-otwarta|spóÅgÅoska sylabiczna]], które mogÄ
wystÄpowaÄ osobno a zatem sÅowo skÅada siÄ tylko ze spóÅgÅosek: |
||
* w [[ |
* w [[JÄzyk czeski|czeskim]] ''prst'' (''palec''), ''vlk'' (''wilk'') |
||
* w [[ |
* w [[JÄzyk sÅoweÅski|sÅoweÅskim]] ''grb'' (''godÅo'') |
||
* w [[ |
* w [[jÄzyk angielski|angielskim]] ''button'' (''guzik''), jeÅli wymówione bez [[szwa]] przed ''n''.}} |
||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* |
* SÅownik wyrazów obcych i zwrotów obcojÄzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8 |
||
{{ |
{{wikisÅownik|sylaba}} |
||
__NOTOC__ |
|||
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]{{fakt|data=|Zdaniem Leokadii Dukiewicz sylabÄ można rozumieÄ jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko ''segmentacji wiÄ
zek gÅosek'', zachodzÄ
ce podczas artykulacji, wynikajÄ
ce ze zmian stopnia rozwarcia kanaÅu gÅosowego i natÄżenia drgaÅ wiÄzadeÅ gÅosowych, odbieranych jako zmiany intensywnoÅci i donoÅnoÅci gÅosu. |
|||
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabÄ można rozumieÄ jako zapisane na papierze motylki z porcelany. |
|||
Sawicka rozumie sylabÄ jako najmniejszÄ
samodzielnÄ
jednostkÄ fonetycznÄ
, której funkcjÄ
jest ''segmentacja wypowiedzi'', majÄ
ca na celu uÅatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziaÅ na sylaby miaÅby mieÄ w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraÄ siÄ na tym samym uzusie spoÅecznym, jakim jest jÄzyk naturalny. |
|||
PodstawowÄ
różnicÄ
definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikajÄ
ce z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikajÄ
cy z jÄzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszÄ
cy ekonomiÄ jÄzyka (jak twierdzi I. Sawicka) |
|||
CechÄ
wspólnÄ
dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziaÅu potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznaÄ sylabÄ, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natÄżenia gÅosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnoÅci. Sylaba musi zawieraÄ co najmniej jeden oÅrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj [[samogÅoska]] (w niektórych jÄzykach może to byÄ też [[spóÅgÅoska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ
po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ
one wygÅos. |
|||
Pisma posiadajÄ
ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}¼ [[spóÅgÅoska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ
po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ
one wygÅos. |
|||
Pisma posiadajÄ
ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}} |
|||
== Klasyfikacja sylab == |
|||
Dwie najczÄÅciej spotykane{{gdzie|data=2016-07}} klasyfikacje sylab to podziaÅ na sylaby otwarte i zamkniÄte oraz podziaÅ na sylaby lekkie i ciÄżkie. |
|||
=== Sylaby otwarte i zamkniÄte === |
|||
Sylaba otwarta to sylaba zakoÅczona samogÅoskÄ
(czyli pozbawiona wygÅosu), np. każda sylaba w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka''. |
|||
Sylaba zamkniÄta to sylaba zakoÅczona spóÅgÅoskÄ
(czyli taka, która ma wygÅos), np. każda sylaba w wyrazie ''trój·kÄ
t''. |
|||
=== Sylaby lekkie (sÅabe) i ciÄżkie (mocne) === |
|||
Sylaba lekka (sÅaba) to taka, która ma prosty oÅrodek (a wiÄc nie jest to [[dyftong]] ani samogÅoska dÅuga) i albo nie ma wygÅosu, albo ma tylko jednÄ
spóÅgÅoskÄ w wygÅosie. |
|||
PrzykÅad: ''ma'' w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka'' , ''rat'' w wyrazie ''a·pa·rat'' |
|||
Sylaby ciÄżkie (mocne) to wszystkie inne sylaby. |
|||
PrzykÅad: ''port'' w wyrazie ''trans·port'' |
|||
W [[jÄzyk polski|jÄzyku polskim]] dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjÄ liter ''au'' lub ''eu'', a jego pojawienie wiÄ
że siÄ z tym, że ''u'' nie jest w nich sylabiczne, np. w ''au·tor'' gÅoskÄ ''u'' wymawiamy jak ''Å'' ([[MiÄdzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]:{{IPA|w}}). |
|||
=== PrzykÅady === |
|||
* auto â au-to |
|||
* nauka â na-u-ka |
|||
* wanna â wan-na |
|||
* zassaÄ â zas-saÄ |
|||
* radosny â ra-dos-ny |
|||
* zwierzÄ â zwie-rzÄ |
|||
* sarna â sar-na |
|||
* chÅopców â chÅop-ców |
|||
== Sylaby w innych jÄzykach == |
|||
{{fakt|data=2016-07|Różne jÄzyki różniÄ
siÄ dopuszczalnÄ
strukturÄ
sylab. Na przykÅad w [[JÄzyk japoÅski|jÄzyku japoÅskim]] wystÄpujÄ
tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakoÅczone na ''n'' (w pewnych kontekstach bardziej przypominajÄ
ce ''m''), które jednak może byÄ traktowane jako samogÅoska nosowa i jest wypowiadane z peÅnÄ
dÅugoÅciÄ
sylaby krótkiej, czyli np. sÅowo ''in'' (å¡ - ãã) trwa tak samo dÅugo jak sÅowo ''kana'' (ä»®å - ããª). |
|||
W [[jÄzyk arabski|jÄzyku arabskim]] dopuszczalne sÄ
jedynie zbitki zÅożone z dwóch spóÅgÅosek, a w nagÅosie jedynie pojedyncze samogÅoski. |
|||
Natomiast w [[jÄzyki sÅowiaÅskie|jÄzykach sÅowiaÅskich]], [[jÄzyk gruziÅski|gruziÅskim]], [[jÄzyki berberyjskie|jÄzykach berberyjskich]] i [[jÄzyki salisz|salisz]] dopuszczalne sÄ
zÅożone zbitki spóÅgÅoskowe, jak w polskim wyrazie ''wstrzemiÄźliwoÅÄ'' czy gruziÅskim ''mc'vrtneli'' (trener). |
|||
W niektórych jÄzykach istniejÄ
sylaby pozbawione samogÅosek, których oÅrodkiem jest [[SpóÅgÅoska zwarto-otwarta|spóÅgÅoska sylabiczna]], które mogÄ
wystÄpowaÄ osobno a zatem sÅowo skÅada siÄ tylko ze spóÅgÅosek: |
|||
* w [[JÄzyk czeski|czeskim]] ''prst'' (''palec''), ''vlk'' (''wilk'') |
|||
* w [[JÄzyk sÅoweÅski|sÅoweÅskim]] ''grb'' (''godÅo'') |
|||
* w [[jÄzyk angielski|angielskim]] ''button'' (''guzik''), jeÅli wymówione bez [[szwa]] przed ''n''.}} |
|||
== Bibliografia == |
|||
* SÅownik wyrazów obcych i zwrotów obcojÄzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8 |
|||
{{wikisÅownik|sylaba}} |
|||
__NOTOC__ |
|||
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]{{fakt|data=|Zdaniem Leokadii Dukiewicz sylabÄ można rozumieÄ jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko ''segmentacji wiÄ
zek gÅosek'', zachodzÄ
ce podczas artykulacji, wynikajÄ
ce ze zmian stopnia rozwarcia kanaÅu gÅosowego i natÄżenia drgaÅ wiÄzadeÅ gÅosowych, odbieranych jako zmiany intensywnoÅci i donoÅnoÅci gÅosu. |
|||
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabÄ można rozumieÄ jako zapisane na papierze motylki z porcelany. |
|||
Sawicka rozumie sylabÄ jako najmniejszÄ
samodzielnÄ
jednostkÄ fonetycznÄ
, której funkcjÄ
jest ''segmentacja wypowiedzi'', majÄ
ca na celu uÅatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziaÅ na sylaby miaÅby mieÄ w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraÄ siÄ na tym samym uzusie spoÅecznym, jakim jest jÄzyk naturalny. |
|||
PodstawowÄ
różnicÄ
definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikajÄ
ce z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikajÄ
cy z jÄzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszÄ
cy ekonomiÄ jÄzyka (jak twierdzi I. Sawicka) |
|||
CechÄ
wspólnÄ
dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziaÅu potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznaÄ sylabÄ, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natÄżenia gÅosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnoÅci. Sylaba musi zawieraÄ co najmniej jeden oÅrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj [[samogÅoska]] (w niektórych jÄzykach może to byÄ też [[spóÅgÅoska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ
po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ
one wygÅos. |
|||
Pisma posiadajÄ
ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}}oska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ
po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ
one wygÅos. |
|||
Pisma posiadajÄ
ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to [[sylabariusz]]e (zobacz: [[kana (pismo)|kana]]).}} |
|||
== Klasyfikacja sylab == |
|||
Dwie najczÄÅciej spotykane{{gdzie}} klasyfikacje sylab to podziaÅ na sylaby otwarte i zamkniÄte oraz podziaÅ na sylaby lekkie i ciÄżkie. |
|||
=== Sylaby otwarte i zamkniÄte === |
|||
Sylaba otwarta to sylaba zakoÅczona samogÅoskÄ
(czyli pozbawiona wygÅosu), np. każda sylaba w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka''. |
|||
Sylaba zamkniÄta to sylaba zakoÅczona spóÅgÅoskÄ
(czyli taka, która ma wygÅos), np. każda sylaba w wyrazie ''trój·kÄ
t''. |
|||
=== Sylaby lekkie (sÅabe) i ciÄżkie (mocne) === |
|||
Sylaba lekka (sÅaba) to taka, która ma prosty oÅrodek (a wiÄc nie jest to [[dyftong]] ani samogÅoska dÅuga) i albo nie ma wygÅosu, albo ma tylko jednÄ
spóÅgÅoskÄ w wygÅosie. |
|||
PrzykÅad: ''ma'' w wyrazie ''ma·te·ma·ty·ka'' , ''rat'' w wyrazie ''a·pa·rat'' |
|||
Sylaby ciÄżkie (mocne) to wszystkie inne sylaby. |
|||
PrzykÅad: ''port'' w wyrazie ''trans·port'' |
|||
W [[jÄzyk polski|jÄzyku polskim]] dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjÄ liter ''au'' lub ''eu'', a jego pojawienie wiÄ
że siÄ z tym, że ''u'' nie jest w nich sylabiczne, np. w ''au·tor'' gÅoskÄ ''u'' wymawiamy jak ''Å'' ([[MiÄdzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]:{{IPA|w}}). |
|||
=== PrzykÅady === |
|||
* auto â au-to |
|||
* nauka â na-u-ka |
|||
* wanna â wan-na |
|||
* zassaÄ â zas-saÄ |
|||
* radosny â ra-dos-ny |
|||
* zwierzÄ â zwie-rzÄ |
|||
* sarna â sar-na |
|||
* chÅopców â chÅop-ców |
|||
== Sylaby w innych jÄzykach == |
|||
{{fakt|Różne jÄzyki różniÄ
siÄ dopuszczalnÄ
strukturÄ
sylab. Na przykÅad w [[JÄzyk japoÅski|jÄzyku japoÅskim]] wystÄpujÄ
tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakoÅczone na ''n'' (w pewnych kontekstach bardziej przypominajÄ
ce ''m''), które jednak może byÄ traktowane jako samogÅoska nosowa i jest wypowiadane z peÅnÄ
dÅugoÅciÄ
sylaby krótkiej, czyli np. sÅowo ''in'' (å¡ - ãã) trwa tak samo dÅugo jak sÅowo ''kana'' (ä»®å - ããª). |
|||
W [[jÄzyk arabski|jÄzyku arabskim]] dopuszczalne sÄ
jedynie zbitki zÅożone z dwóch spóÅgÅosek, a w nagÅosie jedynie pojedyncze samogÅoski. |
|||
Natomiast w [[jÄzyki sÅowiaÅskie|jÄzykach sÅowiaÅskich]], [[jÄzyk gruziÅski|gruziÅskim]], [[jÄzyki berberyjskie|jÄzykach berberyjskich]] i [[jÄzyki salisz|salisz]] dopuszczalne sÄ
zÅożone zbitki spóÅgÅoskowe, jak w polskim wyrazie ''wstrzemiÄźliwoÅÄ'' czy gruziÅskim ''mc'vrtneli'' (trener). |
|||
W niektórych jÄzykach istniejÄ
sylaby pozbawione samogÅosek, których oÅrodkiem jest [[SpóÅgÅoska zwarto-otwarta|spóÅgÅoska sylabiczna]], które mogÄ
wystÄpowaÄ osobno a zatem sÅowo skÅada siÄ tylko ze spóÅgÅosek: |
|||
* w [[JÄzyk czeski|czeskim]] ''prst'' (''palec''), ''vlk'' (''wilk'') |
|||
* w [[JÄzyk sÅoweÅski|sÅoweÅskim]] ''grb'' (''godÅo'') |
|||
* w [[jÄzyk angielski|angielskim]] ''button'' (''guzik''), jeÅli wymówione bez [[szwa]] przed ''n''.}} |
|||
== Bibliografia == |
|||
* SÅownik wyrazów obcych i zwrotów obcojÄzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8 |
|||
{{wikisÅownik|sylaba}} |
|||
__NOTOC__ |
__NOTOC__ |
Wersja z 14:04, 8 lip 2016
Sylaba (stgr. ÏÏ Î»Î»Î±Î²Î® syllabá¸) (zgÅoska) â element struktury fonologicznej aktu komunikacyjnego, który pomimo pozornej oczywistoÅci wciÄ Å¼ nie ma ustalonej jednoznacznej definicji. Prób zdefiniowania podejmowaÅo siÄ wielu badaczy.
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabÄ można rozumieÄ jako zapisane na papierze motylki z porcelany.
Sawicka rozumie sylabÄ jako najmniejszÄ samodzielnÄ jednostkÄ fonetycznÄ , której funkcjÄ jest segmentacja wypowiedzi, majÄ ca na celu uÅatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziaÅ na sylaby miaÅby mieÄ w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraÄ siÄ na tym samym uzusie spoÅecznym, jakim jest jÄzyk naturalny.
PodstawowÄ różnicÄ definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikajÄ ce z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikajÄ cy z jÄzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszÄ cy ekonomiÄ jÄzyka (jak twierdzi I. Sawicka)
CechÄ wspólnÄ dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziaÅu potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznaÄ sylabÄ, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natÄżenia gÅosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnoÅci. Sylaba musi zawieraÄ co najmniej jeden oÅrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj samogÅoska (w niektórych jÄzykach może to byÄ też spóÅgÅoska sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ one wygÅos.
Pisma posiadajÄ ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze (zobacz: kana).Klasyfikacja sylab
Dwie najczÄÅciej spotykane[gdzie?] klasyfikacje sylab to podziaÅ na sylaby otwarte i zamkniÄte oraz podziaÅ na sylaby lekkie i ciÄżkie.
Sylaby otwarte i zamkniÄte
Sylaba otwarta to sylaba zakoÅczona samogÅoskÄ (czyli pozbawiona wygÅosu), np. każda sylaba w wyrazie ma·te·ma·ty·ka. Sylaba zamkniÄta to sylaba zakoÅczona spóÅgÅoskÄ (czyli taka, która ma wygÅos), np. każda sylaba w wyrazie trój·kÄ t.
Sylaby lekkie (sÅabe) i ciÄżkie (mocne)
Sylaba lekka (sÅaba) to taka, która ma prosty oÅrodek (a wiÄc nie jest to dyftong ani samogÅoska dÅuga) i albo nie ma wygÅosu, albo ma tylko jednÄ spóÅgÅoskÄ w wygÅosie.
PrzykÅad: ma w wyrazie ma·te·ma·ty·ka , rat w wyrazie a·pa·rat
Sylaby ciÄżkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.
PrzykÅad: port w wyrazie trans·port
W jÄzyku polskim dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjÄ liter au lub eu, a jego pojawienie wiÄ Å¼e siÄ z tym, że u nie jest w nich sylabiczne, np. w au·tor gÅoskÄ u wymawiamy jak Å (IPA:w).
PrzykÅady
- auto â au-to
- nauka â na-u-ka
- wanna â wan-na
- zassaÄ â zas-saÄ
- radosny â ra-dos-ny
- zwierzÄ â zwie-rzÄ
- sarna â sar-na
- chÅopców â chÅop-ców
Sylaby w innych jÄzykach
W jÄzyku arabskim dopuszczalne sÄ jedynie zbitki zÅożone z dwóch spóÅgÅosek, a w nagÅosie jedynie pojedyncze samogÅoski.
Natomiast w jÄzykach sÅowiaÅskich, gruziÅskim, jÄzykach berberyjskich i salisz dopuszczalne sÄ zÅożone zbitki spóÅgÅoskowe, jak w polskim wyrazie wstrzemiÄźliwoÅÄ czy gruziÅskim mc'vrtneli (trener).
W niektórych jÄzykach istniejÄ sylaby pozbawione samogÅosek, których oÅrodkiem jest spóÅgÅoska sylabiczna, które mogÄ wystÄpowaÄ osobno a zatem sÅowo skÅada siÄ tylko ze spóÅgÅosek:
- w czeskim prst (palec), vlk (wilk)
- w sÅoweÅskim grb (godÅo)
- w angielskim button (guzik), jeÅli wymówione bez szwa przed n.
Bibliografia
- SÅownik wyrazów obcych i zwrotów obcojÄzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabÄ można rozumieÄ jako zapisane na papierze motylki z porcelany.
Sawicka rozumie sylabÄ jako najmniejszÄ samodzielnÄ jednostkÄ fonetycznÄ , której funkcjÄ jest segmentacja wypowiedzi, majÄ ca na celu uÅatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziaÅ na sylaby miaÅby mieÄ w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraÄ siÄ na tym samym uzusie spoÅecznym, jakim jest jÄzyk naturalny.
PodstawowÄ różnicÄ definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikajÄ ce z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikajÄ cy z jÄzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszÄ cy ekonomiÄ jÄzyka (jak twierdzi I. Sawicka)
CechÄ wspólnÄ dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziaÅu potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznaÄ sylabÄ, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natÄżenia gÅosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnoÅci. Sylaba musi zawieraÄ co najmniej jeden oÅrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj samogÅoska (w niektórych jÄzykach może to byÄ też spóÅgÅoska sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ one wygÅos.
Pisma posiadajÄ ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze (zobacz: kana).[potrzebny przypis]oska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ one wygÅos.
Pisma posiadajÄ ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze (zobacz: kana).}}
Klasyfikacja sylab
Dwie najczÄÅciej spotykane[gdzie?] klasyfikacje sylab to podziaÅ na sylaby otwarte i zamkniÄte oraz podziaÅ na sylaby lekkie i ciÄżkie.
Sylaby otwarte i zamkniÄte
Sylaba otwarta to sylaba zakoÅczona samogÅoskÄ (czyli pozbawiona wygÅosu), np. każda sylaba w wyrazie ma·te·ma·ty·ka. Sylaba zamkniÄta to sylaba zakoÅczona spóÅgÅoskÄ (czyli taka, która ma wygÅos), np. każda sylaba w wyrazie trój·kÄ t.
Sylaby lekkie (sÅabe) i ciÄżkie (mocne)
Sylaba lekka (sÅaba) to taka, która ma prosty oÅrodek (a wiÄc nie jest to dyftong ani samogÅoska dÅuga) i albo nie ma wygÅosu, albo ma tylko jednÄ spóÅgÅoskÄ w wygÅosie.
PrzykÅad: ma w wyrazie ma·te·ma·ty·ka , rat w wyrazie a·pa·rat
Sylaby ciÄżkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.
PrzykÅad: port w wyrazie trans·port
W jÄzyku polskim dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjÄ liter au lub eu, a jego pojawienie wiÄ Å¼e siÄ z tym, że u nie jest w nich sylabiczne, np. w au·tor gÅoskÄ u wymawiamy jak Å (IPA:w).
PrzykÅady
- auto â au-to
- nauka â na-u-ka
- wanna â wan-na
- zassaÄ â zas-saÄ
- radosny â ra-dos-ny
- zwierzÄ â zwie-rzÄ
- sarna â sar-na
- chÅopców â chÅop-ców
Sylaby w innych jÄzykach
W jÄzyku arabskim dopuszczalne sÄ jedynie zbitki zÅożone z dwóch spóÅgÅosek, a w nagÅosie jedynie pojedyncze samogÅoski.
Natomiast w jÄzykach sÅowiaÅskich, gruziÅskim, jÄzykach berberyjskich i salisz dopuszczalne sÄ zÅożone zbitki spóÅgÅoskowe, jak w polskim wyrazie wstrzemiÄźliwoÅÄ czy gruziÅskim mc'vrtneli (trener).
W niektórych jÄzykach istniejÄ sylaby pozbawione samogÅosek, których oÅrodkiem jest spóÅgÅoska sylabiczna, które mogÄ wystÄpowaÄ osobno a zatem sÅowo skÅada siÄ tylko ze spóÅgÅosek:
- w czeskim prst (palec), vlk (wilk)
- w sÅoweÅskim grb (godÅo)
- w angielskim button (guzik), jeÅli wymówione bez szwa przed n.
Bibliografia
- SÅownik wyrazów obcych i zwrotów obcojÄzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabÄ można rozumieÄ jako zapisane na papierze motylki z porcelany.
Sawicka rozumie sylabÄ jako najmniejszÄ samodzielnÄ jednostkÄ fonetycznÄ , której funkcjÄ jest segmentacja wypowiedzi, majÄ ca na celu uÅatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziaÅ na sylaby miaÅby mieÄ w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraÄ siÄ na tym samym uzusie spoÅecznym, jakim jest jÄzyk naturalny.
PodstawowÄ różnicÄ definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikajÄ ce z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikajÄ cy z jÄzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszÄ cy ekonomiÄ jÄzyka (jak twierdzi I. Sawicka)
CechÄ wspólnÄ dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziaÅu potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznaÄ sylabÄ, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natÄżenia gÅosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnoÅci. Sylaba musi zawieraÄ co najmniej jeden oÅrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj samogÅoska (w niektórych jÄzykach może to byÄ też spóÅgÅoska sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ one wygÅos.
Pisma posiadajÄ ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze (zobacz: kana).[potrzebny przypis]¼ spóÅgÅoska sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ one wygÅos.
Pisma posiadajÄ ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze (zobacz: kana).}}
Klasyfikacja sylab
Dwie najczÄÅciej spotykane[gdzie?] klasyfikacje sylab to podziaÅ na sylaby otwarte i zamkniÄte oraz podziaÅ na sylaby lekkie i ciÄżkie.
Sylaby otwarte i zamkniÄte
Sylaba otwarta to sylaba zakoÅczona samogÅoskÄ (czyli pozbawiona wygÅosu), np. każda sylaba w wyrazie ma·te·ma·ty·ka. Sylaba zamkniÄta to sylaba zakoÅczona spóÅgÅoskÄ (czyli taka, która ma wygÅos), np. każda sylaba w wyrazie trój·kÄ t.
Sylaby lekkie (sÅabe) i ciÄżkie (mocne)
Sylaba lekka (sÅaba) to taka, która ma prosty oÅrodek (a wiÄc nie jest to dyftong ani samogÅoska dÅuga) i albo nie ma wygÅosu, albo ma tylko jednÄ spóÅgÅoskÄ w wygÅosie.
PrzykÅad: ma w wyrazie ma·te·ma·ty·ka , rat w wyrazie a·pa·rat
Sylaby ciÄżkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.
PrzykÅad: port w wyrazie trans·port
W jÄzyku polskim dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjÄ liter au lub eu, a jego pojawienie wiÄ Å¼e siÄ z tym, że u nie jest w nich sylabiczne, np. w au·tor gÅoskÄ u wymawiamy jak Å (IPA:w).
PrzykÅady
- auto â au-to
- nauka â na-u-ka
- wanna â wan-na
- zassaÄ â zas-saÄ
- radosny â ra-dos-ny
- zwierzÄ â zwie-rzÄ
- sarna â sar-na
- chÅopców â chÅop-ców
Sylaby w innych jÄzykach
W jÄzyku arabskim dopuszczalne sÄ jedynie zbitki zÅożone z dwóch spóÅgÅosek, a w nagÅosie jedynie pojedyncze samogÅoski.
Natomiast w jÄzykach sÅowiaÅskich, gruziÅskim, jÄzykach berberyjskich i salisz dopuszczalne sÄ zÅożone zbitki spóÅgÅoskowe, jak w polskim wyrazie wstrzemiÄźliwoÅÄ czy gruziÅskim mc'vrtneli (trener).
W niektórych jÄzykach istniejÄ sylaby pozbawione samogÅosek, których oÅrodkiem jest spóÅgÅoska sylabiczna, które mogÄ wystÄpowaÄ osobno a zatem sÅowo skÅada siÄ tylko ze spóÅgÅosek:
- w czeskim prst (palec), vlk (wilk)
- w sÅoweÅskim grb (godÅo)
- w angielskim button (guzik), jeÅli wymówione bez szwa przed n.
Bibliografia
- SÅownik wyrazów obcych i zwrotów obcojÄzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8
[[Kategoria:Fonetyka i fonologia]
Zdaniem Janusz Kento-Makkiego sylabÄ można rozumieÄ jako zapisane na papierze motylki z porcelany.
Sawicka rozumie sylabÄ jako najmniejszÄ samodzielnÄ jednostkÄ fonetycznÄ , której funkcjÄ jest segmentacja wypowiedzi, majÄ ca na celu uÅatwienie artykulacji i percepcji (u nadawcy) oraz recepcji (u odbiorcy) wypowiedzi. PodziaÅ na sylaby miaÅby mieÄ w tym wypadku charakter skonwencjonalizowany (umowny) i opieraÄ siÄ na tym samym uzusie spoÅecznym, jakim jest jÄzyk naturalny.
PodstawowÄ różnicÄ definicji jest przyczyna powstania sylabizacji - czy jest to fizjologiczne uwarunkowanie, wynikajÄ ce z konstrukcji aparatu artykulacyjnego (jak chce L. Dukiewicz), czy wynikajÄ cy z jÄzykowej konwencji pragmatyczny mechanizm podnoszÄ cy ekonomiÄ jÄzyka (jak twierdzi I. Sawicka)
CechÄ wspólnÄ dla tych definicji jest uznanie sylabizacji za zjawisko segmentacji, tj. podziaÅu potoku mowy na pewne wyróżnialne artykulacyjnie (ale nie funkcjonalnie) segmenty. Mechanicznie można zatem uznaÄ sylabÄ, za fragment aktu mowy ograniczony dwoma obserwowalnymi spadkami natÄżenia gÅosu z zaznaczeniem miejsca jego szczytowej intensywnoÅci. Sylaba musi zawieraÄ co najmniej jeden oÅrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj samogÅoska (w niektórych jÄzykach może to byÄ też spóÅgÅoska sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ one wygÅos.
Pisma posiadajÄ ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze (zobacz: kana).[potrzebny przypis]oska]] sylabiczna (sonant)). JeÅli oÅrodek poprzedzony jest spóÅgÅoskami, nazywamy je nagÅosem, jeÅli z kolei nastÄpujÄ po nim jakieÅ spóÅgÅoski, tworzÄ one wygÅos.
Pisma posiadajÄ ce odrÄbne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze (zobacz: kana).}}
Klasyfikacja sylab
Dwie najczÄÅciej spotykane[gdzie?] klasyfikacje sylab to podziaÅ na sylaby otwarte i zamkniÄte oraz podziaÅ na sylaby lekkie i ciÄżkie.
Sylaby otwarte i zamkniÄte
Sylaba otwarta to sylaba zakoÅczona samogÅoskÄ (czyli pozbawiona wygÅosu), np. każda sylaba w wyrazie ma·te·ma·ty·ka. Sylaba zamkniÄta to sylaba zakoÅczona spóÅgÅoskÄ (czyli taka, która ma wygÅos), np. każda sylaba w wyrazie trój·kÄ t.
Sylaby lekkie (sÅabe) i ciÄżkie (mocne)
Sylaba lekka (sÅaba) to taka, która ma prosty oÅrodek (a wiÄc nie jest to dyftong ani samogÅoska dÅuga) i albo nie ma wygÅosu, albo ma tylko jednÄ spóÅgÅoskÄ w wygÅosie.
PrzykÅad: ma w wyrazie ma·te·ma·ty·ka , rat w wyrazie a·pa·rat
Sylaby ciÄżkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.
PrzykÅad: port w wyrazie trans·port
W jÄzyku polskim dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencjÄ liter au lub eu, a jego pojawienie wiÄ Å¼e siÄ z tym, że u nie jest w nich sylabiczne, np. w au·tor gÅoskÄ u wymawiamy jak Å (IPA:w).
PrzykÅady
- auto â au-to
- nauka â na-u-ka
- wanna â wan-na
- zassaÄ â zas-saÄ
- radosny â ra-dos-ny
- zwierzÄ â zwie-rzÄ
- sarna â sar-na
- chÅopców â chÅop-ców
Sylaby w innych jÄzykach
W jÄzyku arabskim dopuszczalne sÄ jedynie zbitki zÅożone z dwóch spóÅgÅosek, a w nagÅosie jedynie pojedyncze samogÅoski.
Natomiast w jÄzykach sÅowiaÅskich, gruziÅskim, jÄzykach berberyjskich i salisz dopuszczalne sÄ zÅożone zbitki spóÅgÅoskowe, jak w polskim wyrazie wstrzemiÄźliwoÅÄ czy gruziÅskim mc'vrtneli (trener).
W niektórych jÄzykach istniejÄ sylaby pozbawione samogÅosek, których oÅrodkiem jest spóÅgÅoska sylabiczna, które mogÄ wystÄpowaÄ osobno a zatem sÅowo skÅada siÄ tylko ze spóÅgÅosek:
- w czeskim prst (palec), vlk (wilk)
- w sÅoweÅskim grb (godÅo)
- w angielskim button (guzik), jeÅli wymówione bez szwa przed n.
Bibliografia
- SÅownik wyrazów obcych i zwrotów obcojÄzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8