Złotogonek: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
nowy artykuł Znacznik: Link do ujednoznacznienia |
|||
| Linia 37: | Linia 37: | ||
Po raz pierwszy gatunek opisał w 1832 roku [[René Lesson]] w swym dziele ''Histoire Naturelle des Colibris'' nadając mu nazwę ''Ornismya oenone''. [[Holotyp]] według autora pochodził z [[Trynidad]]u{{r|Lesson}}, choć prawdopodobnie zebrano go gdzie indziej. Osiemnaście lat później (1850) [[Karol Lucjan Bonaparte]] w pracy ''Conspectus generum avium'' umieścił ten gatunek w nowo stworzonym rodzaju ''Chrysuronia'', w którym według większości opracowań jest klasyfikowany do dziś{{r|itis|ioc}}. Inne umieszczają go natomiast w rodzaju ''Amazilia''{{r|iucn}}. |
Po raz pierwszy gatunek opisał w 1832 roku [[René Lesson]] w swym dziele ''Histoire Naturelle des Colibris'' nadając mu nazwę ''Ornismya oenone''. [[Holotyp]] według autora pochodził z [[Trynidad]]u{{r|Lesson}}, choć prawdopodobnie zebrano go gdzie indziej. Osiemnaście lat później (1850) [[Karol Lucjan Bonaparte]] w pracy ''Conspectus generum avium'' umieścił ten gatunek w nowo stworzonym rodzaju ''Chrysuronia'', w którym według większości opracowań jest klasyfikowany do dziś{{r|itis|ioc}}. Inne umieszczają go natomiast w rodzaju ''Amazilia''{{r|iucn}}. |
||
Nazwa rodzajowa ''Chrysuronia'' pochodzi z [[Język grecki|greckiego]] χρυσος ''khrusos'' „złoto”; ουρα ''oura'' „ogon”{{r|hbw}} i została zaadoptowana również do polskiej nazwy zwyczajowej tego gatunku. Epitet gatunkowy pochodzi natomiast od [[Łacina|zlatynizowanej]] wersji imienia [[ |
Nazwa rodzajowa ''Chrysuronia'' pochodzi z [[Język grecki|greckiego]] χρυσος ''khrusos'' „złoto”; ουρα ''oura'' „ogon”{{r|hbw}} i została zaadoptowana również do polskiej nazwy zwyczajowej tego gatunku. Epitet gatunkowy pochodzi natomiast od [[Łacina|zlatynizowanej]] wersji imienia [[nimfy]] [[Ojnone]], gr. Οἰνώνη, ''Oinṓnē''{{r|peruaves}}, które z kolei pochodzi od słowa οἶνος, ''oînos'' – „wino”{{r|Liddell}}. |
||
[[Plik:Male Golden-Tailed Sappire (Chrysuronia oenone).jpg|thumb|left|Samiec w locie]] |
[[Plik:Male Golden-Tailed Sappire (Chrysuronia oenone).jpg|thumb|left|Samiec w locie]] |
||
[[Plik:Colibrí Cola de Oro (Golden-tailed Sapphire Hummingbird).jpg|thumb|left|Samica w locie]] |
[[Plik:Colibrí Cola de Oro (Golden-tailed Sapphire Hummingbird).jpg|thumb|left|Samica w locie]] |
||
== Podgatunki i zasięg występowania == |
== Podgatunki i zasięg występowania == |
||
Występuje na rozległych obszarach Ameryki Południowej od [[Trynidad i Tobago| |
Występuje na rozległych obszarach Ameryki Południowej od [[Trynidad i Tobago|Trynidadu]], przez północne i północno-zachodnie, podgórskie obszary [[Wenezuela|Wenezueli]], dalej na południe wzdłuż wschodnich stoków [[Andy|Andów]]: w środkowej [[Kolumbia|Kolumbii]], wschodnim [[Ekwador]]ze, wschodnim i centralnym [[Peru]] oraz graniczących z Peru zachodnich krańcach [[Brazylia|Brazylii]], aż po środkową [[Boliwia|Boliwię]]. |
||
Wyróżnia się następujące podgatunki: |
Wyróżnia się następujące podgatunki: |
||
* ''Ch. o. oenone'' <small>(Lesson, 1832)</small> [[podgatunek nominatywny]], występuje na Trynidadzie, w Wenezueli, Kolumbii, Ekwadorze, Peru i w Brazylii. |
* ''Ch. o. oenone'' <small>(Lesson, 1832)</small> [[podgatunek nominatywny]], występuje na Trynidadzie, w Wenezueli, Kolumbii, Ekwadorze, Peru i w Brazylii. |
||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
== Morfologia == |
== Morfologia == |
||
Długość ciała wynosi ok. 10 cm{{r|oiseaux}}, masa średnio 5,3 grama u samców i 4,8 grama u samic{{r|Hilty}}. W upierzeniu występuje [[dymorfizm płciowy]], choć obydwie płcie mają podobny układ barw. Samce mają żywsze kolory, opalizujące całą gamą barw – od granatowej na głowie (u podgatunku ''Ch. o. josephinae'' nawet fioletowej), przez błękitną na karku i grzbiecie, zieloną u nasady skrzydeł i na piersi po żółtą na brzuchu i bliżej ogona, gdzie barwa przechodzi w złoto-czerwoną. [[Sterówki]] ogona opalizująco miedziane, [[lotki]] mniej błyszczące, szaro-fioletowe. U samicy kolory z wierzchniej strony ciała występują podobnie, choć są bledsze, natomiast brak kolorów od strony brzusznej, gdzie dominuje matowa biel zakłócana od boków obszarem zielonych plamek{{r|peruaves}}. Skrzydła szare, matowe, na głowie brak fioletowo-granatowych piór. Dziób długi i dość prosty, tylko delikatnie zakrzywiony ku dołowi, u obu płci ciemny, górna część czarna, dolna lekko czerwonawa. Nogi krótkie i czarne. |
Długość ciała wynosi ok. 10 cm{{r|oiseaux}}, masa średnio 5,3 grama u samców i 4,8 grama u samic{{r|Hilty}}. W upierzeniu występuje [[dymorfizm płciowy]], choć obydwie płcie mają podobny układ barw. Samce mają żywsze kolory, opalizujące całą gamą barw – od granatowej na głowie (u podgatunku ''Ch. o. josephinae'' nawet fioletowej), przez błękitną na karku i grzbiecie, zieloną u nasady skrzydeł i na piersi po żółtą na brzuchu i bliżej ogona, gdzie barwa przechodzi w złoto-czerwoną. [[Sterówki]] ogona opalizująco miedziane, [[Lotki (ornitologia)|lotki]] mniej błyszczące, szaro-fioletowe. U samicy kolory z wierzchniej strony ciała występują podobnie, choć są bledsze, natomiast brak kolorów od strony brzusznej, gdzie dominuje matowa biel zakłócana od boków obszarem zielonych plamek{{r|peruaves}}. Skrzydła szare, matowe, na głowie brak fioletowo-granatowych piór. Dziób długi i dość prosty, tylko delikatnie zakrzywiony ku dołowi, u obu płci ciemny, górna część czarna, dolna lekko czerwonawa. Nogi krótkie i czarne. |
||
== Ekologia i zachowanie == |
== Ekologia i zachowanie == |
||
Wersja z 23:34, 24 sie 2021
| Chrysuronia oenone[1] | |||
| (Lesson, 1832) | |||
_(8680333367).jpg) Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
złotogonek | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Złotogonek[3] (Chrysuronia oenone) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w tropikalnych lasach deszczowych Ameryki Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał w 1832 roku René Lesson w swym dziele Histoire Naturelle des Colibris nadając mu nazwę Ornismya oenone. Holotyp według autora pochodził z Trynidadu[4], choć prawdopodobnie zebrano go gdzie indziej. Osiemnaście lat później (1850) Karol Lucjan Bonaparte w pracy Conspectus generum avium umieścił ten gatunek w nowo stworzonym rodzaju Chrysuronia, w którym według większości opracowań jest klasyfikowany do dziś[1][5]. Inne umieszczają go natomiast w rodzaju Amazilia[2].
Nazwa rodzajowa Chrysuronia pochodzi z greckiego χρυσος khrusos „złoto”; ουρα oura „ogon”[6] i została zaadoptowana również do polskiej nazwy zwyczajowej tego gatunku. Epitet gatunkowy pochodzi natomiast od zlatynizowanej wersji imienia nimfy Ojnone, gr. Οἰνώνη, Oinṓnē[7], które z kolei pochodzi od słowa οἶνος, oînos – „wino”[8].
.jpg)
.jpg)
Podgatunki i zasięg występowania
Występuje na rozległych obszarach Ameryki Południowej od Trynidadu, przez północne i północno-zachodnie, podgórskie obszary Wenezueli, dalej na południe wzdłuż wschodnich stoków Andów: w środkowej Kolumbii, wschodnim Ekwadorze, wschodnim i centralnym Peru oraz graniczących z Peru zachodnich krańcach Brazylii, aż po środkową Boliwię. Wyróżnia się następujące podgatunki:
- Ch. o. oenone (Lesson, 1832) podgatunek nominatywny, występuje na Trynidadzie, w Wenezueli, Kolumbii, Ekwadorze, Peru i w Brazylii.
- Ch. o. josephinae (Bourcier & Mulsant, 1848) występuje w południowej części zasięgu: w części Peru, Brazylii i Boliwii.
Morfologia
Długość ciała wynosi ok. 10 cm[9], masa średnio 5,3 grama u samców i 4,8 grama u samic[10]. W upierzeniu występuje dymorfizm płciowy, choć obydwie płcie mają podobny układ barw. Samce mają żywsze kolory, opalizujące całą gamą barw – od granatowej na głowie (u podgatunku Ch. o. josephinae nawet fioletowej), przez błękitną na karku i grzbiecie, zieloną u nasady skrzydeł i na piersi po żółtą na brzuchu i bliżej ogona, gdzie barwa przechodzi w złoto-czerwoną. Sterówki ogona opalizująco miedziane, lotki mniej błyszczące, szaro-fioletowe. U samicy kolory z wierzchniej strony ciała występują podobnie, choć są bledsze, natomiast brak kolorów od strony brzusznej, gdzie dominuje matowa biel zakłócana od boków obszarem zielonych plamek[7]. Skrzydła szare, matowe, na głowie brak fioletowo-granatowych piór. Dziób długi i dość prosty, tylko delikatnie zakrzywiony ku dołowi, u obu płci ciemny, górna część czarna, dolna lekko czerwonawa. Nogi krótkie i czarne.
Ekologia i zachowanie
Choć pierwotnym środowiskiem występowania złotogonków są tropikalne lasy deszczowe, spotykany jest również na plantacjach kawy czy kakao, w ogrodach czy nawet miastach, jeśli tylko znajdzie tam odpowiednie źródła pokarmu[2][10]. Chętnie korzysta z karmników dla kolibrów, w wielu miejscach jest ich najpospolitszym bywalcem. Zasięg jego występowania jest mocno skorelowany z geograficznym ułożeniem Andów – najchętniej zasiedla obszary u stóp gór lub na niższych ich stokach, by w czasie sezonu lęgowego przenosić się w nieco wyżej położone obszary[10]. Notowany zazwyczaj do ok. 1650 m n.p.m.[2]. W Wenezueli do 1500 [10], w Peru do 1700 m n.p.m.[7]. Lęgi odbywa w różnym czasie w zależności od regionu i rozkładu pory suchej/deszczowej. Samce są mocno terytorialne, bronią swoich ulubionych żerowisk przed innymi kolibrami[10].
Pożywienie
Dietę stanowi nektar kwiatów różnego rodzaju roślin, które znajduje zarówno przy ziemi, jak i w koronach drzew. Wśród preferowanych gatunków roślin znajdują się drzewa i krzewy z rodzaju Palicourea, a w porze suchej Erythrina[10]. Dietę uzupełniają owady, które aktywnie łapie w locie.
Status zagrożenia
IUCN uznaje złotogonka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku (stan w 2018). Bardzo rozległy zasięg występowania, duża liczebność i adaptacja gatunku do życia także na terenach przekształconych przez człowieka powodują, że złotogonek nie został zaliczony do zagrożonych gatunków, a liczebność populacji uznaje się za stabilną[2].
Przypisy
- ↑ a b Chrysuronia oenone, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Chrysuronia oenone, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Trochilini Vigors, 1825 (wersja: 2021-07-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 22 sierpnia 2021].
- ↑ René Primevère Lesson: Histoire Naturelle des Colibris, suivie d’un supplement a l’histoire naturelles des Oiseaux-Mouches; Ouvrage orné de planches dessinées et gravées par les meilleurs artistes, et dédié à M. le Baron Cuvier. Paryż: Arthus-Bertrand, 1830-32, s. 157-58. [dostęp 24 sierpnia 2021]. (fr.).
- ↑ Hummingbirds. IOC World Bird List v11.2. [dostęp 22 sierpnia 2021].
- ↑ J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2020. [dostęp 22 sierpnia 2021]. (ang.).
- ↑ a b c A. Begazo: Golden-tailed Sapphire (Chrysuronia oenone). Peru Aves. [dostęp 22 sierpnia 2021]. (ang.).
- ↑ Henry George Liddell, Robert Scott: A Greek-English Lexicon: οἶνος. perseus.tufts.edu. [dostęp 22 sierpnia 2021]. (ang.).
- ↑ Golden-tailed Sapphire. oiseaux.net, 2017. [dostęp 23 sierpnia 2021]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Steven Leon Hilty, John A. Gwynne, Guy Tudor: Birds of Venezuela. Princeton: Princeton University Press, 2002, s. 414-15. ISBN 0-691-09250-8. [dostęp 23 sierpnia 2021]. (ang.).