Andrzej Bieniek (ekonomista)

Andrzej Bieniek

Data i miejsce urodzenia	17 października 1895 Bratucice
Data i miejsce śmierci	26 lipca 1944 Warszawa
Zawód, zajęcie	ekonomista, żołnierz
Narodowość	polska
Odznaczenia
{{{odznaczenia}}}

{{Biogram infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | odznaczenia = | alt grafiki = Nieznane pola: "podpis". Nieoczekiwana grafika: "grafika".

Andrzej Bieniek, ps. „Krawczyk” (ur. 17 października 1895 w Bratucicach, zm. 26 lipca 1944 w Warszawie) – polski ekonomista, doktor nauk ekonomicznych, wykładowca w tajnej Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, legionista, porucznik Wojska Polskiego (II RP), żołnierz Armii Krajowej. Od 1942 r. kierował Wydziałem Centralnej Księgowości VII Oddziału Komendy Głównej Armii Krajowej, noszącego nazwę: Biuro Finansów i Kontroli. Rozstrzelany 26 lipca 1944 r. w ruinach getta w Warszawie.

Okres przed II wojną światową

Andrzej Bieniek urodził się w rodzinie chłopskiej Michała i Katarzyny z domu Rachwał. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Bratucicach uczęszczał do gimnazjum w Bochni, które w 1914 r. przerwał i wstąpił do Legionów Polskich. Już jako żołnierz Legionów uzyskał w 1916 r. świadectwo dojrzałości. Podjął też studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, które jednak okazały się trudne do pogodzenia ze służbą wojskową. Przeniósł się do Krajowej Szkoły Kupieckiej w Przemyślu, którą ukończył w 1918 r. W tym czasie też pracował w cukrowni w Chodorowie należącej do arystokratycznej rodziny Lubomirskich. Łączył teorię handlu z praktyką gospodarczą.

Służył w 4 Pułku Piechoty Legionów. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił ponownie do Wojska Polskiego.

W czasie urlopu w roku akademickim 1919/1920 rozpoczął studia na dwóch kierunkach: handlowym i dyplomatyczno-konsularnym w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie, przemianowanej w 1933 r. na Szkołę Główną Handlową.

W latach 20. pracował początkowo jako nauczyciel przedmiotów handlowych w państwowej Szkole Męskiej w Łodzi.

W roku 1924 obronił pracę dyplomową „Rozbiory Polski w świetle prawa międzynarodowego”.

Pomimo rezygnacji ze studiów prawniczych tematyka prawnicza była mu bliska. Uzyskał tytuł magistra za pracę „Makler okrętowy i przewoźnik morski”.

W roku 1927, w wyniku konkursu rozpisanego przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, przeniósł się do Warszawy. Został nauczycielem w Państwowej Szkole Handlowej Męskiej im. Roeslerów.

W 1927 r. został też powołany przez senat Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie na stanowisko asystenta przy wykładach księgowości prowadzonych przez prof. E. Mińskiego. Od 1929 r. był asystentem u prof. H. Sachsa, a następnie u prof. K. Czerwińskiego. W 1931 r. został mianowany starszym asystentem.

Sporo publikował. W okresie międzywojennym ukazało się kilkanaście jego prac o różnym charakterze: od bardzo popularnych, propagujących średnie szkoły handlowe i fachowych z dziedziny księgowości, aż po naukową rozprawę opublikowaną na podstawie pracy magisterskiej.

Uzyskał dyplom doktora nauk ekonomicznych w 1938 r. na podstawie pracy „Zarys systematyki kosztów własnych”.

Zajmował się głównie problemami organizacji księgowości w przedsiębiorstwach oraz rachunkiem kosztów. Przywiązywał duże znaczenie do metod nauczania przedmiotów handlowych. Od roku 1935 prowadził specjalne wykłady na ten temat dla studentów Studium Pedagogicznego w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie.

Był sekretarzem generalnym Rady Głównej Zrzeszeń i Rzeczoznawców Księgowości. Występował z inicjatywami zjednoczenia ruchu organizacyjnego księgowych w Polsce. Ponadto pełnił funkcję wiceprezesa Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Zawodowych.

Okres II wojny światowej i konspiracji

W latach 1940/1941, 1941/1942, 1942/1943 kontynuował pracę dydaktyczną w Miejskiej Szkole Handlowej, w której realizowano zakonspirowany program nauczania Szkoły Głównej Handlowej. Prowadził zajęcia z następujących przedmiotów: księgowość, księgowość bankowa, księgowość przemysłowa. W szkole tej kierowanej przez prof. Edwarda Lipińskiego pełnił funkcję skarbnika.

W czasie drugiej wojny formalnie był zatrudniony w przedsiębiorstwie niemieckim jako rewident, co stwarzało mu możliwość przekraczania granic ówczesnej Generalnej Guberni i odbywania licznych podróży. Wykorzystywał to w pracy konspiracyjnej w celu utrzymywania kontaktów z Polakami walczącymi z okupantem na ziemiach polskich przyłączonych do III Rzeszy.

Od 1942 r. kierował Wydziałem Centralnej Księgowości wchodzącym w skład VII Oddziału Komendy Głównej Armii Krajowej, noszącym nazwę Biura Finansów i Kontroli. Działał także jako wykładowca i skarbnik w konspiracyjnej Szkole Głównej Handlowej, występującej oficjalnie pod nazwą Miejskiej Szkoły Handlowej.

Był szefem Centralnej Księgowości w Biurze Finansów i Kontroli Komendy Głównej Armii Krajowej, nosił pseudonim „Krawczyk". W ramach Biura Kontroli i Finansów, którym przez cały okres okupacji dowodził podpułkownik Stanisław Thun, używający różnych pseudonimów, stworzono szereg wydziałów: Sekretariat, Kasę Główną, Centralną Księgowość, którą kierował dr Andrzej Bieniek, Wydział Kas Podręcznych i Walutowych, Wydział Kas Depozytowych, Wydział Kontroli i Zaopatrzenia, Wydział Produkcji Banknotów (fałszywych), Centralną Opiekę Podziemną (opieka nad uwięzionymi i ich rodzinami, wysyłanie paczek do więzień i obozów, czasem próby wykupu uwięzionych), Wydział Inwestycji i Zakupów zajmujący się skrytkami, Zespół Ochrony i Transportu (transport pieniędzy i ich ochrona), Przedsiębiorstwa (legalnie działające firmy, pod których szyldem działała Armia Krajowa) i Magazyny. Armia Krajowa cechowała się zatem wieloszczeblową i skomplikowaną strukturą zarządzania. Wiedza głównego księgowego, którym był Andrzej Bieniek, musiała być zatem rozległa.

15 maja 1944 r. Gestapo wtargnęło do prywatnego mieszkania Janiny Walewskiej przy ulicy 6 Sierpnia (obecnie Nowowiejska) w Warszawie. Oprócz właścicielki występującej jako Hanna Gadomska aresztowano Jadwigę Kruszewską (pseud. „Wiga”), Jadwigę Kubiak („Kubę”), doktora medycyny Izabelę Łopuską, legitymującą się fałszywą kennkartą wystawioną dla rzekomej folksdojczki Marty Schultz, oraz doktora Andrzeja Bieńka („Krawczyka”). Zatrzymana wraz z nimi bardzo młoda łączniczka zwana „Lalą” (nazwisko nieznane) ułatwiła Niemcom likwidację grupy, udzielając istotnych informacji. W wyniku dokładnej rewizji przeprowadzonej w lokalu Niemcy znaleźli broń, pieniądze – „młynarki” i obcą walutę. Wszystkie aresztowane osoby działały w VII Oddziale Komendy Głównej Armii Krajowej (Biuro Finansów i Kontroli). Najbardziej obciążone: Jadwiga Kubiak „Kuba” i Izabela Łopuska już w siedzibie Gestapo w alei Szucha zażyły truciznę, którą miały starannie ukrytą. Na rozkaz Niemców zostały „niestety” odratowane przez polskich lekarzy–więźniów przebywających na Pawiaku. Rozpoczęło się długotrwałe, wielotygodniowe śledztwo połączone z torturami, w którym jedną z najważniejszych i najwięcej wiedzących osób był znawca księgowości dr Andrzej Bieniek.

Dr Bieniek w trakcie przesłuchań na Szucha był poddawany okrutnym, wręcz nieludzkim torturom. Był mi.in. wieszany za ręce związane z tyłu (tzw. "słupek"). Został rozstrzelany w ruinach getta 26 lipca 1944 r. razem z grupą kobiet i mężczyzn. Wśród nich byli: Małgorzata Fornalska, Paweł Finder i Izabella Łopuska, aresztowana razem z dr. Bieńkiem.

Andrzej Bieniek był żonaty z Marią Miecznikowską (1906-2003), miał córkę Zdzisławę (1931-1944) (zginęła w czasie Powstania Warszawskiego) i syna Andrzeja Zbigniewa (1934-1978).

Ważniejsze publikacje

• „Polska metoda księgowości oparta na ekonomicznym systemie Taylora”, 1927
• „Kontrola sprzedaży detalicznej dla celów księgowości”, 1934
• „Księgowość w przedsiębiorstwach przemysłowych”, 1935
• „Zarys systematyki kosztów własnych”, 1938
• „Zasady analizy bilansów”, 1939
• „Chcę być kupcem”, 1939
• „Wstąpię do Szkoły Handlowej”, 1935, 1936, 1937
• „Organizacja rachunkowości w przedsiębiorstwach przemysłowych”, 1939
• „Quelques remarques sur la théorie des prix de revient”, 1939
• „Temat dla przedsiębiorstwa bankowego”, 1929, 1931, 1933
• „Szkolna kasa oszczędności w szkole handlowej”, 1934
• „Rozbiory Polski w świetle prawa międzynarodowego”, 1934

Odznaczenia

• Krzyż Walecznych

Bibliografia

• W. Bartoszewski: „1859 dni Warszawy”, Kraków 1984
• I. Czuperska-Siwicka: „Cztery lata ostrego dyżuru”, Warszawa 1989
• Historia Szkoły Głównej w Warszawie 1906–2006, red. Wojciech Morawski, Warszawa 2006

Linki zewnętrzne

• Tabliczka osobowa Andrzeja Bieńka na stronie Armii Krajowej
• blog Spacerek z historią
• Karta osobowa Andrzeja Bieńka w Kartotece online Pawiak
• Informacja o Andrzeju Bieńku w Wojskowym Biurze Historycznym
• Informacja o Andrzeju Bieńku w artykule o historii SGH 1941/1942
• Wykaz publikacji w Archiwum SGH autorstwa Andrzeja Bieńka
• Artykuł poświęcony pamięci Andrzeja Bieńka pt. Księgowy, Gazeta SGH, str. 56