Spizaetus

	Spizaetus
	Vieillot, 1816
	; Przedstawiciel rodzaju – wojownik ozdobny (S. ornatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Accipitrini
Rodzaj	Spizaetus
	Typ nomenklatoryczny
	Falco ornatus Daudin, 1800
Synonimy
	Plumipeda Fleming, 1822; Spizastur G.R. Gray, 1841; Pternura Kaup, 1845; Spiziastur Kaup, 1848; Tolmolestes F. Heine, Jr., 1890; Oroaetus Ridgway, 1920;
	Plumipeda Fleming, 1822; Spizastur G.R. Gray, 1841; Pternura Kaup, 1845; Spiziastur Kaup, 1848; Tolmolestes F. Heine, Jr., 1890; Oroaetus Ridgway, 1920;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Spizaetus – rodzaj ptaków z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w tropikalnej części Ameryki^[9].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 51–80 cm, rozpiętość skrzydeł 110–166 cm; masa ciała 750–1632 g; samice są większe i cięższe od samców^[9]. Jest to grupa średniej wielkości ptaków, których siedliska znajdują się w strefie tropikalnej. Każdy z gatunków ma charakterystyczny, sterczący czubek na głowie. Środowiskiem życia tych ptaków są tereny leśne. Gniazda budują na drzewach. Nie zaobserwowano u nich znaczącego dymorfizmu płciowego. Obydwie płcie mają podobne ciemnobrązowe upierzenie. Żywią się małymi ssakami, innymi ptakami oraz gadami.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Spizaetus: gr. σπιζιας spizias „jastrząb”, od σπιζα spiza „zięba”, od σπιζω spizō „ćwierkać”; πιαζω piazō „chwytać”; αετος aetos „orzeł”^[10].
Plumipeda: łac. plumipes, plumipedis „pióro-stopy”, od pluma „pióro”; pes, pedis „stopa”, od gr. πους pous, ποδος podos „stopa”^[10]. Gatunek typowy: Falco superbus Shaw, 1809 (= Falco ornatus Daudin, 1800).
Spizastur: gr. σπιζιας spizias „jastrząb”, od σπιζα spiza „zięba”, od σπιζω spizō „ćwierkać”; πιαζω piazō „chwytać”; łac. astur, asturis „jastrząb”^[10]. Gatunek typowy: Falco atricapillus Temminck, 1821 (= Buteo melanoleucus Vieillot, 1816).
Pternura: gr. πτερνις pternis „jastrząb”; ουρα oura „ogon”^[10]. Gatunek typowy: Falco tyrannus zu Wied-Neuwied, 1820.
Tolmolestes: gr. τολμα tolma, τολμης tolmēs „odwaga, śmiałość”; λῃστης lēistēs „pirat, złodziej”, od λῃστευω lēisteuō „kraść”^[10]. Nowa nazwa dla Spizastur ze względu na puryzm.
Oroaetus: gr. ορος oros, ορεος oreos „góra” (tj. kolumbijskie Andy); αετος aetos „orzeł”^[10]. Gatunek typowy: Falco isidori Des Murs, 1845.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[11]:

Spizaetus tyrannus (zu Wied-Neuwied, 1820) – wojownik czarny
Spizaetus melanoleucus (Vieillot, 1816) – wojownik białogłowy
Spizaetus ornatus (Daudin, 1800) – wojownik ozdobny
Spizaetus isidori (Des Murs, 1845) – andowik

Fragment kladogramu z uwzględnieniem rodzaju Spizaetus^[12]:

Spizaetus

S. tyrannus

S. melanoleucus

	S. ornatus

	S. isidori

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Spizaetus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 24. (fr.).
↑ J. Fleming: The Philosophy of Zoology, or, A general view of the structure, functions, and classification of animals. Cz. 2. Edinburgh: Hurst, Robinson & Co., 1822, s. 234. (ang.).
↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds, with their synonyma and an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2nd ed., rev., augm., and accompanied with an index. London: Printed and sold by R. and J.E. Taylor, 1841, s. 3. (ang.).
↑ J.J. Kaup. Ueber Falken. Mit besonderer Berücksichtigung der im Museum der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft aufgestellten Arten.. „Museum Senckenbergianum”. 3 (3), s. 259, 1845. (niem.).
↑ J.J. Kaup. Uebericht der Gulen (Strigidae). „Isis von Oken”. 1848, s. 772, 1848. (niem.).
↑ F. Heine: Subfam. Spizaëtinae. W: F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 270. (łac.).
↑ R. Ridgway. Diagnoses of some new genera of birds. „Smithsonian miscellaneous collections”. 72 (4), s. 1, 1920. (ang.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.accipi1.01. [dostęp 2020-05-31]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2021-07-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-27].
↑ J. Boyd III: Accipitridae: Hawks, Kites, Eagles. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-06]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

R.C. Banks, R.T. Chesser, C. Cicero, J.L. Dunn, A.W. Kratter, I.J. Lovette, P.C. Rasmussen, J.V. Remsen, Jr., J.D. Rising, D.F. Stotz. Forty-eighth supplement to the American ornithologists' union Check-List of North American Birds. „The Auk”. 124 (3), s. 1109–1115, 2007. (ang.).
C. Barlow: A field guide to birds of The Gambia and Senegal. Nr. Robertsbridge (East Sussex): Pica Press, 1997. ISBN 1-873403-32-1. (ang.).
R. O'Neill, J. Patton, D.R. Eckelberry: A guide to the birds of Trinidad and Tobago. Wyd. 2. Nowy Jork: Comstock Publishing, Ithaca, 1991. ISBN 0-8014-9792-2. (fr.).
A. Gamauf, J.-O. Gjershaug, N. Røv, K. Kvaløy, E. Haring. Species or subspecies? The dilemma of taxonomic ranking of some South-East Asian hawk-eagles (genus Spizaetus). „Bird Conservation International”. 15 (1), s. 99–117, 2005. DOI: 10.1017/S0959270905000080. (ang.).
R. Grimmett, C. Inskipp, T. Inskipp, C. Byers: Birds of India, Pakistan, Nepal, Bangladesh, Bhutan, Sri Lanka, and the Maldives. Princeton, Nowy Jork: Princeton University Press, 1999. ISBN 0-691-04910-6. (ang.).
S.L. Hilty: Birds of Venezuela. New Jersey: Princeton University Press, 2003. ISBN 978-0-691-09250-8. (ang.).
G. Stiles, A.F. Skutch: A Guide to the Birds of Costa Rica. Wyd. 1. Comstock Publishing Associates, 1998. ISBN 978-0801496004. (ang.).

[itis-1] Spizaetus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Vieillot-2] L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 24. (fr.).

[Fleming-3] J. Fleming: The Philosophy of Zoology, or, A general view of the structure, functions, and classification of animals. Cz. 2. Edinburgh: Hurst, Robinson & Co., 1822, s. 234. (ang.).

[Gray-4] G.R. Gray: A list of the genera of birds, with their synonyma and an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2nd ed., rev., augm., and accompanied with an index. London: Printed and sold by R. and J.E. Taylor, 1841, s. 3. (ang.).

[Kaup1845-5] J.J. Kaup. Ueber Falken. Mit besonderer Berücksichtigung der im Museum der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft aufgestellten Arten.. „Museum Senckenbergianum”. 3 (3), s. 259, 1845. (niem.).

[Kaup1848-6] J.J. Kaup. Uebericht der Gulen (Strigidae). „Isis von Oken”. 1848, s. 772, 1848. (niem.).

[Heine-7] F. Heine: Subfam. Spizaëtinae. W: F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 270. (łac.).

[Ridgway-8] R. Ridgway. Diagnoses of some new genera of birds. „Smithsonian miscellaneous collections”. 72 (4), s. 1, 1920. (ang.).

[Winkler&inni-9] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.accipi1.01. [dostęp 2020-05-31]. (ang.).

[Jobling-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-11] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2021-07-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-27].

[tfc-12] J. Boyd III: Accipitridae: Hawks, Kites, Eagles. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-06]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]