Stanisław Diabełek Stadnicki
 Szreniawa bez Krzyża | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
ok. 1607 |
| Data śmierci |
po 1657 |
| Ojciec | |
| Matka |
Anna Ziemięcka |
| Żona |
Anna Mstowska |
| Dzieci |
Jan Stadnicki |
Stanisław Stadnicki zwany Diabełkiem herbu Szreniawa bez Krzyża ze Żmigrodu (ur. ok. 1607, zm. po 1657) – syn Stanisława Stadnickiego, starosty zygwulskiego, brat Władysława i Zygmunta.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ojciec Stanisława, Stanisław zwany Diabłem, zmarł 14 sierpnia 1610. Matka Anna z Ziemięckich po śmierci pierwszego męża wyszła ponownie za mąż za lisowczyka Ludwika Poniatowskiego[1]. Jeszcze przed osiągnięciem pełnoletniości Stanisław towarzyszył starszemu bratu Władysławowi w łupieżczych wyprawach na wrogów zmarłego ojca, kasztelana sandomierskiego Mikołaja Spytka Ligęzę i szlachcica Konstantego Korniakta z Białobok. Bracia Stadniccy nazywani byli przez współczesnych Diablętami. Sam Stanisław miał słynąć z wyjątkowego okrucieństwa. Według relacji Andrzeja Zbylitowskiego, miał jednego dnia zabić w należącym do rodu Stadnickich zamku w Rudawce dwadzieścia pięć osób[2]. W 1622 bracia Stadniccy zawarli ugodę z Konstantym Korniaktem, na mocy której odstąpili mu dobra żurawickie oraz wynagrodzili jego siostrze Annie z Korniaktów Tarnowskiej klejnoty, z których niegdyś okradł ją Stanisław Diabeł Stadnicki[3].
10 grudnia 1624 Stanisław i Władysław Stadniccy zjawili się z wojskiem na sejmiku w Wiszni, który miał obradować na temat ich rehabilitacji, aby siłą wymusić swoje żądania. Ostatecznie sejmik zakończył obrady, a w odwecie starosta przemyski Marcin Krasicki zorganizował przeciw braciom wyprawę zbrojną. Wyprawa zakończyła się klęską braci Stadnickich. 21 grudnia 1624 brat Stanisława został zamordowany, Stanisław zaś zdołał się schronić u wojewody ruskiego Stanisława Lubomirskiego[4]. 13 sierpnia 1625 wytoczył Marcinowi Krasickiemu proces o „gwałt, rabunek i morderstwo”. W 1626 sprzedał połowę, a dwa lata później całość dóbr w Łańcucie wojewodzie ruskiemu Stanisławowi Lubomirskiemu, aby spłacić grzywny za szkody poczynione przez jego ojca i starszych braci[5][1]. Po sprzedaniu rodzinnego majątku najprawdopodobniej opuścił ziemię przemyską i osiadł w województwie krakowskim[6]. Żył jeszcze w czasie potopu szwedzkiego[7].
Małżeństwa i potomstwo[edytuj | edytuj kod]
Stanisław Stadnicki był trzykrotnie żonaty. Jego pierwsze dwie żony Anna Mstowska herbu Szreniawa i Jadwiga Wilkoszewska herbu Jelita prawdopodobnie zmarły w tragicznych okolicznościach. W wierszu Na Stadnickiego Dyabełka, napisanym z okazji trzeciego ślubu Stanisława, Wacław Potocki pisał:
Z trzecią się żeni dziewką, ksiądz go wodą kropił,
Bo już jedną zadusił, a drugą utopił[8].
Jedyny syn Stanisława, Jan Stadnicki, w czasie potopu szwedzkiego w 1657 napadł na Biecz, aby zdobyć miasto dla szwedzkiego króla Karola X Gustawa, za co został skazany na śmierć przez kasztelana krakowskiego Jana Wielopolskiego[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Żychliński 1881 ↓, s. 264.
- ↑ Łoziński 1903 ↓, s. 575.
- ↑ Łoziński 1903 ↓, s. 578–579.
- ↑ Łoziński 1903 ↓, s. 579–583.
- ↑ Łoziński 1903 ↓, s. 584.
- ↑ Łoziński 1903 ↓, s. 584–585.
- ↑ Kaleta i Błoński 1963 ↓, s. 159.
- ↑ a b Łoziński 1903 ↓, s. 585.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- W. Łoziński: Prawem i lewem: obyczaje na Czerwonej Rusi za panowania Zygmunta III. Lwów: 1903, s. 571–585. [dostęp 2017-07-30].
- R. Kaleta, F. Błoński: Biecz: studia historyczne. Wrocław–Warszawa–Kraków: 1963, s. 159.
- Teodor Żychliński: Złota księga szlachty polskiej. R. 3. Poznań: 1881, s. 264. [dostęp 2017-07-30].