Stanisław Lubomirski (wojewoda krakowski)

	Stanisław Lubomirski
	Stanisław Lubomirski
	; Szreniawa bez Krzyża
Rodzina	Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża
Data urodzenia	1583
Data śmierci	17 czerwca 1649
Ojciec	Sebastian Lubomirski
Matka	Anna Branicka
Żona	Zofia Ostrogska
Dzieci	Jerzy Sebastian Lubomirski; Konstanty Jacek Lubomirski; Aleksander Michał Lubomirski; Konstancja Lubomirska; Anna Krystyna Lubomirska
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł dotyczy wojewody krakowskiego. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Zamek w Wiśniczu

Stanisław Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. w 1583, zm. 17 czerwca 1649) – wojewoda krakowski od 1638, wojewoda ruski w latach 1629–1638, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1625^[1], podczaszy wielki koronny w 1620, krajczy wielki koronny w 1619, starosta generalny krakowski w latach 1638–1646, starosta spiski w 1605, starosta sandomierski w 1613, starosta lelowski w 1620, starosta białocerkiewski w 1620, starosta zatorski w 1633, starosta krzepicki w 1634, starosta niepołomicki w 1635, starosta grybowski w 1638^[2] i starosta sądecki^[3], starosta dobczycki w 1610 roku^[4], dworzanin królewski w 1608 roku.

Obrońca Chocimia przed Turkami (1621), uważany za jednego z najbardziej wpływowych ludzi w Polsce. Właściciel 18 miast, 313 wsi i 163 folwarków.

Pochodzenie i rodzina[edytuj | edytuj kod]

Był synem Sebastiana i Anny z Branickich. Ożenił się z Zofią Ostrogską^[5]. Po śmierci ojca w 1613 odziedziczył tytuł hrabiego na Wiśniczu i Jarosławiu^[6].

Był ojcem Jerzego Sebastiana (1616–1667), marszałka wielkiego koronnego i hetmana polnego, Konstantego Jacka (1620–1663), krajczego i podczaszego koronnego, oraz Aleksandra Michała (ok. 1614–1677), wojewody krakowskiego. Jego córkami były: Konstancja i Anna Krystyna Lubomirska, którą poślubił Albrycht Stanisław Radziwiłł.

Wykształcenie[edytuj | edytuj kod]

W wieku jedenastu lat został wysłany na naukę do Niemiec, aby uczyć się w Kolegium Jezuitów w Monachium. Towarzyszyli mu znajomi ojca – Józef Kępiński i Jan Gębczyński – wyznaczeni na preceptorów. Po dwóch latach nauki (1595–1597) opuścił Monachium; później przez rok (1600) studiował w Padwie. Odbył peregrynację do Włoch, Francji, Niderlandów i Niemiec^[7].

Działalność wojskowa i polityczna[edytuj | edytuj kod]

Dowodził jako regimentarz w 1621 wojskami koronnymi i litewskimi w bitwie pod Chocimiem po śmierci Chodkiewicza. W 1629 roku został wojewodą ruskim, w 1638 krakowskim, a w 1647 otrzymał od cesarza Ferdynanda III tytuł książęcy.

Poseł na sejm warszawski 1626 roku^[8].

Był najpotężniejszym magnatem w Małopolsce; pomnożył majątek swego rodu. Cieszył się wielką popularnością wśród szlachty; przekazywał też szczodre donacje dla kościołów.

Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa ruskiego w 1632^[9]. W 1633 roku wszedł w skład komisji do wojny z Moskwą i organizacji wojska^[10]. W 1634 roku wyznaczony na sejmie komisarzem z Senatu do zapłaty wojsku^[11].

Fundacje[edytuj | edytuj kod]

klasztor i Kolegium Pijarów w Podolińcu na Spiszu.
Inicjator rozbudowy zamku w Łańcucie i pierwszy z tego rodu pan na Łańcucie. Wybudował tam też potężne fortyfikacje bastionowe.
rozbudowa zamku w Nowym Wiśniczu
klasztor i kościoła Karmelitów Bosych w Nowym Wiśniczu
kościół parafialny w Nowym Wiśniczu
kaplica św. Karola Boromeusza w kościele pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach
kościół w Berdyczowie
rozbudowa zamku w Sandomierzu (zachował się barokowy portal z herbem Szreniawa)
przebudował w stylu barokowym willę Decjusza w Krakowie
rezydencja w Kolbuszowej
kościół w Szczepanowie

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Andrzej Bruździński "Stanisław Lubomirski (1583-1649) fundator wiśnickiego klasztoru Karmelitów bosych" wyd. Kraków 2013
Piotr S. Szlezynger „Fundacje architektoniczne Stanisława Lubomirskiego, wojewody i starosty generalnego krakowskiego” Tom 168 z Monografia (Politechnika Krakowska) Seria Architektura, Politechnika Krakowska, 1994

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Herbarz polski, t. I, Lipsk 1839, s. 379.
↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 238.
↑ JerzyJ. Leśniak JerzyJ. (red.), Nowy Sącz, Nowy Sącz: SIGNUM, 2007, ISBN 978-83-917371-5-6 .
↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo dobczyckie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 67.
↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Koszalin: Wyd. Z.P. POLIMER 2010, s. 254. ISBN 978-83-89976-40-6.
↑ Dykcyonarz biograficzno-historyczny. T. II. Warszawa: 1844, s. 34.
↑ Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV. „Kwartalnik Historyczny”. R. 119, nr 2 (2012), s. 287.
↑ Jan Kwak, Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985, s. 132.
↑ Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie, [b.n.s.]
↑ Andrzej Korytko, Sejm koronacyjny Władysława IV Wazy wobec problemów na Ukrainie [w:] Echa Przeszłości t. XVI, Olsztyn 2015, s. 74.
↑ Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 397.

[1] Herbarz polski, t. I, Lipsk 1839, s. 379.

[2] Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 238.

[3] JerzyJ. Leśniak JerzyJ. (red.), Nowy Sącz, Nowy Sącz: SIGNUM, 2007, ISBN 978-83-917371-5-6 .

[4] w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo dobczyckie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 67.

[5] Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Koszalin: Wyd. Z.P. POLIMER 2010, s. 254. ISBN 978-83-89976-40-6.

[6] Dykcyonarz biograficzno-historyczny. T. II. Warszawa: 1844, s. 34.

[7] Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV. „Kwartalnik Historyczny”. R. 119, nr 2 (2012), s. 287.

[8] Jan Kwak, Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985, s. 132.

[9] Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie, [b.n.s.]

[10] Andrzej Korytko, Sejm koronacyjny Władysława IV Wazy wobec problemów na Ukrainie [w:] Echa Przeszłości t. XVI, Olsztyn 2015, s. 74.

[11] Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 397.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]