Stary kościół w Petäjävesi
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Stary kościół w Petäjävesi w 2005 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1994 |
Położenie na mapie Finlandii  | |
 62°15′00,4″N 25°11′01,9″E/62,250111 25,183861
| |
Stary kościół w Petäjävesi (fiń. Petäjäveden vanha kirkko, szw. Petäjävesi gamla kyrka) – zabytkowa drewniana świątynia luterańska wzniesiona w latach 1763–1765 w Petäjävesi w Finlandii Środkowej, wpisana w 1994 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Obiekt stanowi przykład tradycji architektonicznej drewnianych kościołów północnej Europy oraz wykorzystania stosowanych przez miejscową ludność chłopską technik budownictwa z bali. Budynek łączy renesansową koncepcję kościoła rozplanowanego na planie krzyża równoramiennego ze starszymi formami wywodzącymi się z gotyckich sklepień krzyżowych[1][2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kościół został wybudowany w latach 1763–1765 na półwyspie nad jeziorem Solikkojärvi, w miejscu małej, istniejącej od lat 20. XVIII wieku, kaplicy[3]. Świątynię konsekrowano jednak dopiero w 1778 roku[4], a jej projekt wykonał lokalny mistrz budowlany Jaakko Klemetinpoika Leppänen, który był jednocześnie kierownikiem robót[1][5]. W 1821 roku jego wnuk, Erkki Jaakonpoika Leppänen[3], kierował pracami, podczas których do zachodniej części kościoła dobudowano drewnianą dzwonnicę[1][5]. W tym samym czasie do wschodniej części świątyni dobudowano nową zakrystię oraz powiększono otwory okienne[3].
Wraz z ukończeniem w 1879 roku budowy nowego kościoła znajdującego się na przeciwległym brzegu jeziora, stary kościół w Petäjävesi został wyłączony z użytku[1][5][3], nadal korzystano za to z dzwonnicy oraz otaczającego świątynię cmentarza[5].
Pod koniec lat 20. XX wieku stary kościół po raz pierwszy wyremontowano, a na jego historyczną i architektoniczną wartość zwrócił uwagę austriacki historyk sztuki, Josef Strzygowski[5][3]. Kolejne prace konserwatorskie i restauratorskie miały miejsce m.in. w latach 50. XX wieku[3].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budynek o konstrukcji zrębowej, wykonany w całości z drewna sosnowego[1], wzniesiony na planie krzyża równoramiennego o ramionach o wymiarach 17 × 7 m[5], krytych nawiązującymi do gotyku wysokimi, kanciastymi dachami wykonanymi z czerwonawych desek[5]. Na skrzyżowaniu ramion obecna jest ośmioboczna kopuła[5]. Dzwonnica położona na zachód od świątyni połączona jest z nią wąskim korytarzem; podobnie przylegająca do kościoła od wschodu zakrystia[5].
Wnętrze kościoła łączy w sobie cechy renesansu, baroku i gotyku[1]; okrągły wzór znajdujący się na szczycie kopuły we wnętrzu świątyni nawiązuje do renesansowych oculusów[5]. Wnętrza są bardzo dobrze zachowane w swojej pierwotniej formie, do czego przyczynił się okres nieużytkowania budynku od 1879 roku do lat 20. XX wieku[1]. Uwagę zwracają bogato rzeźbione i ręcznie wykonane przez lokalnych rzemieślników ambona, ławki, galerie z balustradami i żyrandole[1][5]. W oknie chóru oraz jednym z otworów drzwiowych zachowały się oryginalne potrójne łuki[5].
Stary kościół w Petäjävesi otacza cmentarz, całość natomiast okala kamienny mur. Zespół ten położony jest nad jeziorem, w typowym dla tego regionu Finlandii krajobrazie rolniczo-leśnym[5][1].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Wejście do kościoła (2018) -
Stary kościół w Petäjävesi i jezioro (2013) -
Kościół zimą (2017) -
Widok świątyni i zamarzniętego jeziora nocą (2019) -
Kopuła kościoła od wewnątrz (2005)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Petäjävesi Old Church [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-07-12] (ang.).
- ↑ Polski Komitet ds Unesco, Finlandia [online], www.unesco.pl [dostęp 2023-07-12] (ang.).
- ↑ a b c d e f Museovirasto, Valtakunnallisesti merkittävät rakennetut kulttuuriympäristot RKY – Petäjäveden vanha ja uusi kirkko ympäristöineen [online], www.rky.fi, 22 grudnia 2009 [dostęp 2023-07-12].
- ↑ Petäjäveden vanha kirkko, [w:] petajavedenseurakunta.fi [online] [dostęp 2023-07-11] (fiń.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Petäjävesi Old Church – Advisory Body Evaluation. [w:] ICOMOS [on-line]. 1994-10. [dostęp 2023-07-12]. (ang.).
