Storczyk trójzębny

Storczyk trójzębny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	storczyk
Gatunek	storczyk trójzębny
	Nazwa systematyczna
	Orchis tridentata Scopoli, 1772
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Storczyk trójzębny (Orchis tridentata Scopoli, właśc. Neotinea tridentata (Scop.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 122 (1997))^[3] — gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Gatunek ten występuje w południowej i środkowej Europie. W Polsce znane były stanowiska tego gatunku na Śląsku, Pomorzu i Wielkopolsce. Jednak od połowy XX wieku gatunek zaginął i uważany był za wymarły. Ponownie odnaleziony został na dwóch stanowiskach w powiecie gryfińskim w 2012 roku^[4]^[5]^[6]. Po odkryciu polifiletycznego charakteru rodzaju Orchis gatunek ten włączony został do rodzaju Neotinea^[7]. Tu opisany jest pod nazwą tradycyjną ze względu na utrzymanie jej stosowania w polskojęzycznych źródłach nomenklaturowych^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Bulwy: Od 1 do 3 cm długości.
Łodyga: Do 40 cm długości.
Liście: Sztuk 4–8, osiągające do 12 cm długości.
Kwiaty: Zebrane w kwiatostany długości do 10 cm. Przysadka długości 0,3 cm do 0,4 cm, zalążnia 0,8 – 1,1 cm. Kwiaty średniej wielkości. Warżka do 1 cm długości. Górny, zewnętrzny listek okwiatu osiąga 0,8 cm, boczny zewnętrzny ma 1 cm, a boczny wewnętrzny - 0,5 cm.
Owoce: Długości do 1,2 cm.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, geofit. Rośnie w murawach kserotermicznych. Kwitnie w maju i czerwcu.

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Gatunek zróżnicowany na dwa podgatunki^[9]:

Neotinea tridentata subsp. conica (Willd.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase - występuje od południowo-zachodniej Francji na północy po Algierię i Maroko na południu
Neotinea tridentata subsp. tridentata - rośnie od Francji na zachodzie po południowo-zachodnią Azję na wschodzie

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[10]: Ex (wymarły); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[11].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): EX (wymarły); 2014: CR (krytycznie zagrożony)^[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Pluciński P.. Ponowne odkrycie storczyka trójzębnego Orchis tridentata Scop. W Polsce. „Przegląd Przyrodniczy”. 23 (1), s. 21-25, 2012. [dostęp 2017-04-27].
↑ Orchis tridentata żyje w Polsce!. Klub Przyrodników. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).
↑ Unikatowe znalezisko. W Polsce uznano je za wymarłe. polskalokalna.pl/Interia.pl/PAP, 2012-07-23. [dostęp 2012-07-23].
↑ Bateman, Richard M.; Hollingsworth, Peter M.; Preston, Jillian; Yi-Bo, Luo; Prodgeon, Alec M. & Chase, Mark W.. Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae). „Bot. J. Linn. Soc.”. 142(1), s. 1–40, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Neotinea tridentata na eMonocot [dostęp 2013-12-07].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).

[3] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[4] Pluciński P.. Ponowne odkrycie storczyka trójzębnego Orchis tridentata Scop. W Polsce. „Przegląd Przyrodniczy”. 23 (1), s. 21-25, 2012. [dostęp 2017-04-27].

[5] Orchis tridentata żyje w Polsce!. Klub Przyrodników. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).

[6] Unikatowe znalezisko. W Polsce uznano je za wymarłe. polskalokalna.pl/Interia.pl/PAP, 2012-07-23. [dostęp 2012-07-23].

[bateman-7] Bateman, Richard M.; Hollingsworth, Peter M.; Preston, Jillian; Yi-Bo, Luo; Prodgeon, Alec M. & Chase, Mark W.. Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae). „Bot. J. Linn. Soc.”. 142(1), s. 1–40, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x.

[checklist2002-8] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[9] Neotinea tridentata na eMonocot [dostęp 2013-12-07].

[10] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[12] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]