Stuckenia nitkowata

Stuckenia nitkowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	rdestnicowate
Rodzaj	stuckenia
Gatunek	stuckenia nitkowata
	Nazwa systematyczna
	Stuckenia filiformis (Pers.) Börner; Fl. Deut. Volk.: 713 (1912).
Synonimy
	Potamogeton filiformis Pers.; Spirillus filiformis (Pers.) Nieuwl.; Coleogeton filiformis (Pers.) Les & R.R.Haynes;
	Potamogeton filiformis Pers.; Spirillus filiformis (Pers.) Nieuwl.; Coleogeton filiformis (Pers.) Les & R.R.Haynes;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stuckenia nitkowata, rdestnica nitkowata^[4] (Stuckenia filiformis (Pers.) Börner)^[5] – gatunek roślin wodnych należący do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae Dumort.), występujący w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej, na Haiti i w Ameryce Południowej, od Ekwadoru do Argentyny i Chile. W Polsce gatunek rodzimy, rzadki. Rośnie w północnej części kraju^[6].

Morfologia

Pokrój: Zanurzone rośliny wodne^[7]. Kwitnie od czerwca do sierpnia^[8].

Łodyga: Pędy u nasady silnie rozgałęzione, powyżej nierozgałęzione (w wodach stojących) lub rzadko rozgałęziające się do połowy długości pędu (wody o wartkim nurcie)^[9], osiągające długość 1 metra^[7]. W każdym węźle powstaje 1 pęd boczny^[9].

Liście: Ulistnienie naprzemianległe. Liście siedzące, kanalikowate, nabrzmiałe, nieprzezroczyste^[7]. Liście na głównym pędzie nitkowate, rzadko wąsko równowąskie (u rozrośniętych roślin w wodach o wartkim nurcie), o długości 3,3–18 cm i szerokości 0,2–1,6 mm, oliwkowozielone do ciemnozielonych, rzadziej brązowawe. Liście na pędach bocznych o długości 0,6–4,4 cm i szerokości 0,3–1,8 mm. Wierzchołki blaszek ostre do tępych, rzadko zaokrąglone lub szczecinowate. Pochwy liściowe otwarte lub zamknięte, języczkowate^[9]. Przylistki przyrośnięte do nasady blaszek liściowych na ⅔ długości. Użyłkowanie liścia równoległe, złożone z 1–3 żyłek^[7].

Kwiaty: Pędy kwiatostanowe o długości 0,4–20 cm. Kwiaty (5–14) zebrane w kłos, położone w 4–7 okółkach^[9]. Kłosy cylindryczne, nie wyniesione ponad powierzchnię wody. Kwiaty 4-słupkowe^[7].

Owoce: Zaokrąglone, odwrotnie jajowate, dzióbkowate, ciemnobrązowe^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój: Byliny, wodne geofity (hydrogeofity)^[3].

Siedlisko: Rośliny te zasiedlają zimne i płytkie wody mezotroficzne do eutroficznych, głównie jeziora, strumienie i rzeki. Poza Syberią roślina ta występuje niemal wyłącznie w górach. Nie zasiedla wód brachicznych^[9]. Gatunek charakterystyczny zespołu Potametum filiformis^[10]. W jeziorach środkowej i zachodniej Europy występuje w wodach o różnym stanie ekologicznym, ale jest jednym z gatunków najczęściej spotykanych w wodach o dobrym stanie, zwłaszcza w jeziorach o średniej głębokości^[11].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 13^[7].

Systematyka i zmienność

Typ nomenklatoryczny: Holotypem gatunku jest okaz zielnikowy zebrany w Danii przez Heinricha Schumachera, przechowywany w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu. Okaz ten opisany był oryginalnie jako "Potamogeton setaceum, Lyngbye Söe". Obecnie okaz ten określony jest jako "Plantae danicae, Herb. Schumacher, Lyngby Sø". W 2008 roku Zdeněk Kaplan wskazał jako lektotyp tego gatunku okaz zielnikowy przechowywany w Uniwersytecie Kopenhaskim^[9].

Podział rodzaju

Rdestnica nitkowata jest bardzo zmiennym gatunkiem, obejmującym zarówno drobne rośliny z liśćmi skoncentrowanymi u nasady krótkiego pędu, jak i rośliny rozrosłe, o bogato ulistnionych, wydłużonych pędach, występujące głównie w wodach o wartkim nurcie, a także rośliny o nitkowatych, ostrych liściach i te o liściach równowąskich, zaokrąglonych. Z uwagi na zmienność gatunku wyróżniane były w jego ramach podgatunki i formy. Po rozpoznaniu źródeł zmienności gatunku zaniechano jednak wyróżniania podkategorii pomocniczych, szczególnie w literaturze europejskiej. W Stanach Zjednoczonych autorzy nadal wyróżniają 3 podgatunki^[9]:

Stuckenia filiformis subsp. alpinaus (Blytt) R. R. Haynes, Les, & M. Král
Stuckenia filiformis subsp. filiformis
Stuckenia filiformis subsp. occidentalis (J. W. Robbins) R. R. Haynes, Les, & M. Král

Zagrożenia i ochrona

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[12]: V (narażony na wyginięcie); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[13].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin (2001, 2014): CR (krytycznie zagrożony)^[14].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-29] (ang.).
↑ ^a ^b Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-07]. (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Flora of North America. Vol. 22: Potamogetonaceae. [dostęp 2011-02-07].
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 530. ISBN 978-83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zdeněk Kaplan. Taxonomic Revision of Stuckenia (Potamogetonaceae) in Asia, with Notes on the Diversity and Variation of the Genus on a Worldwide Scale. „Folia Geobotanica”. 43, s. 159–234, 2008. DOI: 10.1007/s12224-008-9010-0.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ SandraS. Poikane SandraS. i inni, Macrophyte assessment in European lakes: Diverse approaches but convergent views of ‘good’ ecological status, „Ecological Indicators”, 94, 2018, s. 185-197, DOI: 10.1016/j.ecolind.2018.06.056 (ang.).
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-29] (ang.).

[kew-3] Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-07]. (ang.).

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[5] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[fona-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Flora of North America. Vol. 22: Potamogetonaceae. [dostęp 2011-02-07].

[8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 530. ISBN 978-83-01-14342-8.

[rev-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zdeněk Kaplan. Taxonomic Revision of Stuckenia (Potamogetonaceae) in Asia, with Notes on the Diversity and Variation of the Genus on a Worldwide Scale. „Folia Geobotanica”. 43, s. 159–234, 2008. DOI: 10.1007/s12224-008-9010-0.

[10] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[poikane-11] SandraS. Poikane SandraS. i inni, Macrophyte assessment in European lakes: Diverse approaches but convergent views of ‘good’ ecological status, „Ecological Indicators”, 94, 2018, s. 185-197, DOI: 10.1016/j.ecolind.2018.06.056 (ang.).

[12] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[14] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]