Stuckenia

Stuckenia
	; Stuckenia pectinata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	rdestnicowate
Rodzaj	stuckenia
	Nazwa systematyczna
	Stuckenia Börner; Abh. Naturwiss. Vereine Bremen 21: 258 (1912)
	Typ nomenklatoryczny
	Stuckenia pectinata (L.) Börner
Synonimy
	Coleogeton (Rchb.) Les & R.R.Haynes.;
	Coleogeton (Rchb.) Les & R.R.Haynes.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stuckenia^[5] (Stuckenia Börner) – rodzaj roślin wodnych należący do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae), obejmujący 7 gatunków i 3 mieszańce, występujące niemal na całym świecie. W Polsce rosną dwa gatunki – stuckenia nitkowata Stuckenia filiformis i stuckenia grzebieniasta Stuckenia pectinata^[5].

Zasięg geograficzny

Przedstawiciele rodzaju Stuckenia występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii (Stuckenia pectinata występuje w Nowej Zelandii) i Antarktyki. Poza powyższym rośliny te nie występują jedynie w kilku regionach: Makaronezji, na wyspach środkowego Atlantyku, we wschodniej Azji, w Papui-Nowej Gwinei, na wyspach Pacyfiku (z wyjątkiem Nowej Kaledonii i Hawajów) i w Brazylii^[4].

Różnorodność gatunkowa tego rodzaju jest największa w górach środkowej Azji oraz przylegających do nich nizin Syberii i Kazachstanu, gdzie występuje 6 gatunków, a najmniejsza w Afryce i Oceanii, gdzie występuje jedynie jeden, kosmopolityczny gatunek stuckenia grzebieniasta^[6].

Morfologia

Pokrój: Zanurzone rośliny wodne^[7].

Łodyga: Pędy nierozgałęzione do silnie rozgałęzionych. Przeważnie w każdym węźle powstaje od 1 do 5 pędów bocznych^[6].

Liście: Ulistnienie naprzemianległe. Liście siedzące, kanalikowate, nabrzmiałe, nieprzezroczyste^[7]. Liście na głównym pędzie nitkowate do równowąskich, o długości 0,8–26 cm i szerokości 0,3–4 mm, zwykle proste, rzadziej zakrzywione, oliwkowozielone do ciemnozielonych, rzadziej jasnozielone, brązowawo-zielone lub jasnobrązowe. Liście na pędach bocznych o długości 0,7–12,5 cm i szerokości 0,2–2,8 mm. Wierzchołki blaszek ostre do tępych, wyciętych lub zaokrąglonych i szczecinowatych. Pochwy liściowe otwarte lub zamknięte, języczkowate^[6]. Przylistki przyrośnięte do nasady blaszek liściowych na ⅔ długości. Użyłkowanie liścia równoległe, złożone z 1–5 żyłek^[7].

Kwiaty: Pędy kwiatostanowe o długości 0,3–35 cm. Kwiaty (5–20) zebrane w kłos, położone w 3–11 okółkach^[6]. Kłosy główkowate lub cylindryczne, nie wyniesione ponad powierzchnię wody. Kwiaty 4-słupkowe^[7].

Owoce: Zaokrąglone, dzióbkowate lub nie^[7].

Gatunki podobne: Przedstawiciele rodzaju rdestnica, których liście są płaskie, półprzezroczyste i niekanalikowate, a przylistki zrośnięte z blaszką liściową na nie więcej niż połowie długości^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój: Byliny, wodne geofity (hydrogeofity).

Siedlisko: Rośliny te zasiedlają wody mezotroficzne do eutroficznych, szybko płynące lub stojące, przeważnie jeziora, rzeki i stawy. Rdestnica grzebieniasta toleruje wody brachiczne^[6].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 26^[7].

Systematyka

Historia badań taksonomicznych: Gatunki zaliczane obecnie do rodzaju Stuckenia były już wyróżniane w ramach rodzaju Potamogeton w pierwszej połowie XIX wieku. W 1828 roku Fries wyróżnił w rodzaju Potamogeton sekcję Pectinati, której nazwę zmienił najpierw Koch w 1837 (na Caleophylli), a następnie Reichenbach w 1845 (na Coleogeton). Raunkiaer w 1896 wyodrębnił tę sekcję jako podrodzaj. W 1912 Börner wyróżnił gatunki zaliczane do tego podrodzaju w osobny rodzaj Stuckenia. Propozycja ta nie wzbudziła jednak większego zainteresowania taksonomów i nie została zaakceptowana. W 1982 roku Dostal ponownie wyodrębnił podrodzaj Coleogeton w osobny rodzaj. Dwa lata później Holub zwrócił uwagę na pracę Börnera, wskazując na poprawność nazwy Stuckenia dla wyodrębnionego przez Dostala rodzaju. Nazwa ta została ostatecznie zaakceptowana jako prawidłowa w 1998, w pracy Haynesa, Lesa i Krala Two new combinations in Stuckenia, the Correct Name for Coleogeton (Potamogetonaceae)^[8]. Na przełomie XX i XXI wieku wyodrębnienie rodzaju Stuckenia zaczęło zyskiwać akceptację botaników (Tzvelev 1999, Crow and Hellquist 2000, Haynes i Hellquist 2000, Ceska 2001, Haynes i Holm-Nielsen 2003). Podejście to znalazło potwierdzenie w przeprowadzonych pod koniec pierwszej dekady XXI wieku badaniach filogenetycznych rodzaju rdestnica, wykazujących, że rodzaj ten obejmuje dwie oddzielne linie (Potamogeton sensu stricto i Stuckenia). Różnice genetyczne przeważyły o akceptacji taksonomów dla ostatecznego wyodrębnienia rodzaju Stuckenia^[6].

Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Rodzaj należy do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae Dumort.), rzędu żabieńcowców (Alismatales Dumort.), w kladzie jednoliściennych (monocots)^[2].

Wykaz gatunków^[4]

Stuckenia amblyophylla (C.A.Mey.) Holub
Stuckenia filiformis (Pers.) Börner – stuckenia nitkowata
Stuckenia macrocarpa (Dobrocz.) Tzvelev
Stuckenia pamirica (Baagøe) Z.Kaplan
Stuckenia pectinata (L.) Börner – stuckenia grzebieniasta
Stuckenia striata (Ruiz & Pav.) Holub
Stuckenia vaginata (Turcz.) Holub

Mieszańce^[4]

Stuckenia ×bottnica (Hagstr.) Holub (S. pectinata × S. vaginata)
Stuckenia ×fennica (Hagstr.) Holub (S. filiformis × S. vaginata)
Stuckenia ×suecica (K.Richt.) Holub (S. filiformis × S. pectinatus)

Nazewnictwo

Toponimia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Wilhelma Adolfa Stuckena, żyjącego w latach 1860–1901 niemieckiego botanika, badacza flory Australii^[9].

Nazwy rodzajowe: W języku angielskim rośliny z tego rodzaju określane są mianem pondweed, stosowanym również do określania roślin z rodzajów rdestnica, rdestniczka, moczarka i onowodek oraz glonów z rodziny ramienicowych^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-23] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-02-07].
↑ ^a ^b ^c ^d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zdeněk Kaplan. Taxonomic Revision of Stuckenia (Potamogetonaceae) in Asia, with Notes on the Diversity and Variation of the Genus on a Worldwide Scale. „Folia Geobotanica”. 43, s. 159–234, 2008. DOI: 10.1007/s12224-008-9010-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Flora of North America. Vol. 22: Potamogetonaceae. [dostęp 2011-02-07].
↑ Robert R. Haynes, Donald H. Les i M. Kral. Two new combinations in Stuckenia, the Correct Name for Coleogeton (Potamogetonaceae). „Novon”. 8, s. 241, 1998.
↑ Michael L. Charters: California Plant Names: Latin and Greek Meanings and Derivations. [dostęp 2011-02-07].
↑ USDA: Plants. [dostęp 2011-02-07].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-23] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-02-07].

[kew-4] Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-07]. (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[rev-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zdeněk Kaplan. Taxonomic Revision of Stuckenia (Potamogetonaceae) in Asia, with Notes on the Diversity and Variation of the Genus on a Worldwide Scale. „Folia Geobotanica”. 43, s. 159–234, 2008. DOI: 10.1007/s12224-008-9010-0.

[fona-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Flora of North America. Vol. 22: Potamogetonaceae. [dostęp 2011-02-07].

[8] Robert R. Haynes, Donald H. Les i M. Kral. Two new combinations in Stuckenia, the Correct Name for Coleogeton (Potamogetonaceae). „Novon”. 8, s. 241, 1998.

[9] Michael L. Charters: California Plant Names: Latin and Greek Meanings and Derivations. [dostęp 2011-02-07].

[10] USDA: Plants. [dostęp 2011-02-07].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]