Synagoga Lewantyńska
 Fasada synagogi od strony placu Campiello delle Scuole | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Calle Ghetto Vecchio, 1154, 30121 Venezia VE, Italia |
| Data budowy |
1538 (pierwotna synagoga); |
| Tradycja |
ortodoksyjny judaizm |
| Obecnie |
czynna |
Położenie na mapie Wenecji  | |
Położenie na mapie Włoch  | |
Położenie na mapie Wenecji Euganejskiej  | |
| 45,444742°N 12,325792°E/45,444742 12,325792 | |
Synagoga Lewantyńska – jedna z dwóch, obok Synagogi Hiszpańskiej, synagog sefardyjskich w Wenecji, zbudowana pierwotnie w 1538 roku, przebudowana w XVII wieku w stylu barokowym przez Baldassare Longhenę i jego uczniów. Wewnątrz wyróżniają się: bima, dzieło Andrei Brustolona oraz aron ha-kodesz.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Synagogi weneckie zostały niegdyś nazywane terminem scuole, prawdopodobnie przez analogię do bractw (konfraterni) religijnych, które tak właśnie nazywano w Wenecji[1].
Synagogi Hiszpańska i Lewantyńska zostały zbudowane na terenie Starego Getta (Ghetto Vecchio) dla dwóch różnych grup sefardyjskich, które pojawiły się w Wenecji po społeczności aszkenazyjskiej i włoskiej[2]. Społeczność sefardyjska, skupiona wokół Synagogi Lewantyńskiej, przybyła w latach 1538–1561 z Lewantu, ze wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego)[3]. Nowo przybysze byli przede wszystkim bogatymi kupcami, handlującymi przyprawami i tekstyliami, szczególnie cenionymi w Republice Weneckiej; ich wyższy status społeczny, jeszcze bardziej niż różnica w obrzędach religijnych, znalazł swe odzwierciedlenie w dwóch miejscach kultu różniących się architektonicznie od tych, które wzniesiono na terenie Nowego Getta (Ghetto Nuovo). Obie synagogi sefardyjskie są monumentalnymi budynkami mogącymi pomieścić w swoich wystawnych wnętrzach co najmniej sto osób[2].
Synagoga Lewantyńska w latach 60. XVII wieku znajdowała się w złym stanie technicznym i groziła zawaleniem. Zdecydowano więc o jej rozebraniu do fundamentów i zbudowaniu nowego, większego obiektu. Prace budowlane rozpoczęły się w 1683 roku, a dobiegły końca w 1712 roku[4]. Synagoga Lewantyńska była pierwszą synagogą w Wenecji zbudowaną specjalnie dla potrzeb kultu[5]. Podobnie jak w Synagodze Hiszpańskiej odbywają się w niej regularnie nabożeństwa[1].
Podczas akcji konserwatorskiej Save Venice Inc., która rozpoczęła się w latach 70. XX w., zrealizowano szereg działań, w tym: wzmocnienie konstrukcji budynku, położenie nowych tynków na zewnątrz, remont dachu, instalacja systemu grzewczego, renowacja drewnianych rzeźb, wymiana paneli z adamaszku w holu głównym i renowacja Scuoli Luzzatto[6].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Synagoga Lewantyńska jest prawdopodobnie jedyną z weneckich synagog, która zachowała prawie wszystkie swoje oryginalne cechy[3]. Ma dwie fasady, jedną wychodzącą na Campiello i drugą, wychodzącą na boczną alejkę. Jedność dekoracyjna obu fasad została osiągnięta dzięki poziomym rzędom płyt z marmuru istryjskiego oraz pionowym kolumnom okien – prostokątnych na parterze, zaokrąglonych na I piętrze, w sali modlitw i owalnych na II piętrze[7]. Centralnie umieszczone drzwi, zostały zwieńczone łukiem i obramione nadprożem[8]. Wielokątny wykusz, zbudowany w bocznej fasadzie, jest rozwiązaniem typowym dla architektury weneckiej), określanym w dialekcie terminem „diagò” lub „liagò”. Podobny do niego wykusz istnieje również w Synagodze Hiszpańskiej. W wykuszu, przeprutym trzema oknami, znajduje się bima[3]. Na fasadzie synagogi widnieje marmurowa tablica, upamiętniająca weneckich Żydów, którzy zginęli podczas I wojny światowej[1].
-
Tablica upamiętniająca Żydów poległych w czasie I wojny światowej -
Wykusz z bimą -
Drzwi wejściowe do synagogi
_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto,_1-Aug-2008.jpg)
_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto,_1-Aug-2008.jpg)
Wnętrze[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze ma ponad 4 m wysokości[2] i kształt prostokąta. Prostokątny jest również hol wejściowy do sali modlitw. Po jego prawej stronie znajduje się niewielki pokój do nauki i modlitwy, tzw. Midrasz Luzzatto[9] (lub Jeshiva Luzzato[1]), należący do rodziny Luzzato i przeniesiony do tutejszej synagogi w 1836 roku z dawnej Scuoli Luzzato[6]. Po lewej stronie holu znajdują się schody, prowadzące do sali głównej i do galerii dla kobiet[9], rozciągającej się wysoko, wzdłuż holu wejściowego. Galeria była niegdyś zamknięta kratami. Sufit pokrywają rzeźby w drewnie i złocenia[1]. Zostały one prawdopodobnie wykonane przez Andreę Brustolona, który pracował w synagodze pod koniec XVII wieku. W krótszych bokach sali znajdują się aron ha-kodesz oraz usytuowana naprzeciw niego bima. Takie ich rozmieszczenie wynika z tradycji sefardyjskiej[2]. Bima, będąca dziełem Andrei Brustolona, stoi na wysokim podeście. Zdobią ją drobne motywy kwiatowe. Dwie spiralnie skręcone kolumny, przypominające te ze Świątyni Salomona, podtrzymują ciężki daszek akustyczny. Na mównicę prowadzą z obu stron półkoliste schody[1].
Znajdujący się po przeciwnej stronie aron ha-kodesz kontrastuje poprzez swą ogólną prostotę z wystawną bimą. Jest zamknięty mosiężną bramą, będącą darem rabina Menachema, syna Majona Vivante z roku 5546 (1786). Na drzwiach aronu widnieje Dziesięć Przykazań i data 5542 (1782)[1]. Ściany i posadzkę synagogi pokrywają cenne marmury[2]. Wystroju wnętrza dopełniają holenderskie żyrandole, mosiężne świeczniki oraz kunsztowne, srebrne lampy wiszące wokół aron ha-kodesz[1].
-
Wejście do sali modlitw -
Bima -
Aron ha-kodesz
_02.jpg)
_01.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h International Fund For Monuments Inc.: Jewish Art Treasures in Venice/Tesori d'Arte Ebraica a Venezia. www.wmf.org. [dostęp 2019-03-18]. (ang. • wł.).
- ↑ a b c d e Erika Cornali and Matteo Gabbrielli: The synagogues in the Jewish Ghetto of Venice. wheninvenice.com. [dostęp 2019-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-13)]. (ang.).
- ↑ a b c Jewish Community of Venice: Levantine Synagogue. jvenice.org. [dostęp 2019-03-18]. (ang.).
- ↑ Davis i Ravid 2001 ↓, s. 44.
- ↑ Wills 2013 ↓, s. 191.
- ↑ a b Save Venice Inc.: Scuola Levantina. www.savevenice.org. [dostęp 2019-03-19]. (ang.).
- ↑ Davis i Ravid 2001 ↓, s. 44–45.
- ↑ McGregor 2006 ↓, s. 282.
- ↑ a b Ghetto Ebraico di Venezia/Jewish Ghetto of Venice: The synagogues. www.ghetto.it. [dostęp 2019-03-18]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Garry Wills: Venice: Lion City: The Religion of Empire. New York: Simon and Schuster, 2013. ISBN 0-671-04764-7. (ang.).
- (red.) Robert C. Davis, (red.) Benjamin Ravid: The Jews of Early Modern Venice. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press, 2001. ISBN 0-8018-6512-3. (ang.).
- James H.S. McGregor: Venice from the Ground Up. Cambridge, Massachusetts; London, England: Harvard University Press, 2006. ISBN 978-0-674-02333-8. (ang.).