Szczekuszka urwiskowa
| Ochotona iliensis[1] | |
| Li & Ma, 1986 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Podrodzaj | |
| Gatunek |
szczekuszka urwiskowa |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 Zasięg występowania O. iliensis | |
Szczekuszka urwiskowa[3] (Ochotona iliensis) – odkryty w 1983 roku roślinożerny gatunek ssaka z rodziny szczekuszkowatych[4][5][6] występujący endemicznie w masywie Borohoro Shan[2] położonym w chińskiej części systemu górskiego Tienszan, w autonomicznym regionie Sinciang[5][4][2]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody nadała szczekuszce urwiskowej status gatunku zagrożonego[2].
Historia odkrycia
[edytuj | edytuj kod]Szczekuszka urwiskowa została odkryta w 1983 roku przez Li Weidonga z Xinjiang Academy of Environmental w Urumczi. W 1983 i 1985 naukowcy schwytali zwierzęta, których zbadanie pozwoliło na opublikowanie w 1986 pierwszego naukowego opisu gatunku (Li & Ma, 1986)[4]. Holotyp, okaz samicy schwytanej 5 sierpnia 1983 na zboczu góry Nilka, na wysokości 3200 m n.p.m. oznaczono numerem 83001. Holotyp wraz z paratypem oznaczonym 85004 (samica, schwytana 14 sierpnia 1985 w tej samej okolicy na wysokości 3300 m n.p.m.) zostały zachowane w stacji epidemiologicznej prefektury Ili (Ili Prefecture Health and Antiepidemic Station) w Yining. Paratyp (samiec, schwytany 13 sierpnia 1985 w tym samym miejscu) oznaczony nr. 85003 został przekazany do Instytutu Zoologii Chińskiej Akademii Nauk w Pekinie[4]. Przez kolejne dziesięć lat prowadzono badania odkrytych szczekuszek w zakresie zasięgu geograficznego, ekologii, trybu życia i zwyczajów żywieniowych, lecz gatunek nadal jest zaliczany do stosunkowo mało poznanych[5].
Angielska nazwa Ili Pika oraz epitet gatunkowy iliensis są eponimami honorującymi prefekturę Ili, z której pochodzi Li Weidong[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Szczekuszki urwiskowe są ssakami o średniej wielkości. Całkowita długość ciała (tułów z głową) osiąga 20,3–20,4 cm[2], przy masie ciała 216,5–250 g. Uszy mają długość 36–37 mm, a tylne kończyny 42–43 mm[4][5]. Obydwa te wymiary są największe wśród gatunków z rodzaju Ochotona[4]. Sierść zwierząt ma jasne wybarwienie z dużymi rdzawo-czerwonymi plamami na czole i na boku szyi[5]. Największy wymiar czaszki osiąga długość około 45 mm[4]. Głowa szczekuszki urwiskowej przypomina z wyglądu głowę pluszowego niedźwiadka[8].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Szczekuszki urwiskowe są roślinożercami, o dwuetapowej metodzie trawienia pokarmu[5]. Żywią się trawami, ziołami i innymi górskimi roślinami[8]. Siedlisko stanowią lekko nachylone ściany skalne i urwiska z szeregiem szczelin, które służą zwierzętom jako nory[5]. Nie komunikują się za pomocą dźwięków[9].
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Szczekuszki urwiskowe są aspołeczne. Wiodą samotniczy tryb życia[5] lub żyją w małych populacjach[9]. Są naziemne[5]. Zasadniczo wiodą dzienny tryb życia, ale mogą być także aktywne nocą. Najprawdopodobniej samica rodzi tylko jedno lub dwa młode w ciągu roku[9].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Szczekuszki urwiskowe występują endemicznie w masywie Borohoro Shan[2] położonym w chińskiej części systemu górskiego Tienszan, w autonomicznym regionie Sinciang, na wysokości 2800–4100 m n.p.m. Zasięg występowania gatunku jest szacowany na mniej niż 20 000 km², lecz powierzchnia łagodnie nachylonych ścian skalnych, które stanowią siedlisko szczekuszki urwiskowej, stanowiła w 2005 r. tylko 17% tego obszaru. Z tego powodu inwentaryzacja populacji tych zwierząt jest utrudniona[5], a poszczególne populacje są znacznie pofragmentowane[9].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody szacowana liczebność populacji w początku lat 90. XX wieku nie przekraczała 2000 osobników[2]. W 2005 podjęta została próba weryfikacji liczebności gatunku, która wykazała, że na przestrzeni 10 lat obszar zasiedlany przez O. iliensis zmniejszył się do 57% terenów zamieszkanych wcześniej. Przyczyny tak znacznego spadku liczebności nie są znane, ale prawdopodobny wpływ ma presja związana ze zwiększaniem zasięgu wypasu zwierząt hodowlanych oraz zanieczyszczenie środowiska. Ze względu na rozproszenie i małą liczebność populacji oraz niską stopę przyrostu reprodukcyjnego gatunek ma małe szanse na odbudowanie liczebności i przełamanie niekorzystnego trendu spadkowego. Nie są podejmowane żadne czynne działania ochronne. Szczekuszka urwiskowa uzyskała status gatunku zagrożonego[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ochotona iliensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h W. Li, A.T. Smith, Ochotona iliensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-3 [dostęp 2015-09-27] (ang.).
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 56. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b c d e f g Weidong Li, Yong Ma. A new species of Ochotona, Ochotonidae, Lagomorpha. „Acta Zoologica Sinica”. 32 (4), s. 375-379, 1986. Current Zoology. ISSN 1674-5507. (chiń.).
- ↑ a b c d e f g h i j Li Wei-Dong, Andrew T. Smith. Dramatic decline of the threatened Ili pika Ochotona iliensis (Lagomorpha: Ochotonidae) in Xinjiang, China. „Oryx”. 39 (1), s. 30-34, 2005. Fauna & Flora International. DOI: 10.1017/S0030605305000062. ISSN 0030-6053. (ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Ochotona iliensis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 8 kwietnia 2015]
- ↑ Shen Lu, Katie Hunt: Meet the animal that's rarer -- and cuter -- than a panda. CNN, 2015-03-23. [dostęp 2015-04-10]. (ang.).
- ↑ a b Carrie Arnold: Unbelievably Cute Mammal With Teddy Bear Face Rediscovered. [w:] Weird & Wild [on-line]. National Geographic, 2015-03-19. [dostęp 2015-04-09]. (ang.).
- ↑ a b c d Andrew T. Smith, Yan Xie, Robert S. Hoffmann, Darrin Lunde, John MacKinnon, Don E. Wilson, W. Chris Wozencraft: A Guide to the Mammals of China. Princeton: Princeton University Press, 2010, s. 576. ISBN 978-1-4008-3411-2.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Yidong NIU, Fuwen WEI , Ming LI , Xiaoming LIU, Zuojian FENG. Phylogeny of pikas (Lagomorpha, Ochotona ) inferred from mitochondrial cytochrome b sequences. „Folia Zool.”. 53 (2), s. 141–155, 2004. (ang.).