Zajęczaki
Lagomorpha[1] | |||||
Brandt, 1855[2] | |||||
Okres istnienia: oligocen–holocen | |||||
![]() Przedstawiciel zajęczaków - królik europejski (Oryctolagus cuniculus) | |||||
Systematyka | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Typ | |||||
Podtyp | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Infragromada | |||||
Rząd |
zajęczaki | ||||
| |||||
Rodziny | |||||
| |||||
Zasięg występowania | |||||
![]() Zasięg występowania zajęczaków |
Zajęczaki[14][15][16], zającokształtne[17], czterosiekaczowce[15] (Lagomorpha) – rząd roślinożernych ssaków łożyskowych, dawniej zaliczanych do gryzoni[15], obejmujący szczekuszkowate (Ochotonidae), zającowate (Leporidae) oraz wymarłą rodzinę sarduszkowatych (Prolagidae)[18].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
W przeszłości zajęczaki zaliczano do rzędu gryzoni, dziś stanowią odrębny rząd, który obejmuje rodziny[19][18][16]:
- Ochotonidae O. Thomas, 1897 – szczekuszkowate
- Prolagidae Gureev, 1964 – sarduszkowate – takson wymarły
- Leporidae G. Fischer, 1817 – zającowate
Kopalne ślady występowania zajęczaków znane są od oligocenu[15].
Opisano również rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych rodzin[20]:
- Annalagus Shevyreva, 1996
- Bulatia Gabunia & Shevyreva, 1994
- Dituberolagus Tong, 1997
- Ephemerolagus Vianey-Liaud & Lebrun, 2013
Budowa ciała[edytuj | edytuj kod]
Zajęczaki to małe lub średnie zwierzęta, których ciało jest pokryte gęstą, miękką sierścią. Ogon krótki, także pokryty sierścią. Masa ciała tych zwierząt zawiera się w przedziale 0,1-5,5 kg, przy długości od kilkunastu do kilkudziesięciu centymetrów. Kończyny zakończone są palcami wyposażonymi w pazury. Przednie kończyny mają pięć palców, zaś tylne cztery lub pięć. Zęby stale rosną; w szczęce występują dwie pary siekaczy, w żuchwie natomiast jedna. Zęby policzkowe o wysokich koronach, oddzielone są od siekaczy długą diastemą[15].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zajęczaki są roślinożercami, o dwuetapowej metodzie trawienia pokarmu. Wydalają dwa rodzaje kału. Pierwszy, miękki, jest ponownie zjadany, dzięki czemu możliwe jest lepsze wykorzystanie składników odżywczych pokarmu[15].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Zajęczaki wiodą samotniczy lub stadny tryb życia. Są naziemne, niektóre gatunki kopią nory. Zamieszkują tereny otwarte, leśne i górskie. Niektóre gatunki są cenione jako zwierzęta łowne[15].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Zajęczaki są szeroko rozpowszechnione i w stanie naturalnym występują na wszystkich kontynentach (oprócz Australii)[19]. W Australii i na Nowej Zelandii zostały introdukowane. Po znacznym rozmnożeniu i rozprzestrzenieniu zostały uznane za plagę[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lagomorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ von Brandt 1855 ↓, s. 295.
- ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 61. (łac.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 58. (fr.).
- ↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation: pour servir de base a l'histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. xxxi. (fr.).
- ↑ von Brandt 1855 ↓, s. 283, 319.
- ↑ W. Lilljeborg: Systematisk öfversigt af de gnagande däggdjuren, glires. Uppsala: Kongl. Akad. boktryckeriet, 1866, s. 5. (szw.).
- ↑ T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 23, 1872. (ang.).
- ↑ M. Schlosser. Die Nager des europäischen Tertiärs nebst Betrachtungen über die Organisation und die geschichtliche Entwicklung der Nager überhaupt. „Palaeontographica”. 11 (3), s. 133, 1884. (niem.).
- ↑ E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 502. (niem.).
- ↑ K.E. Kinman: The Kinman System: Toward a Stable Cladisto−Eclectin. Classification of Organisms (Living and Extinct). Kansas, Hays: K.E. Kinman, 1994, s. 37. (ang.).
- ↑ А.О. Аверьянов. О положении рода Lepus в системе семейства Leporidae (Mammalia, Lagomorpha). „Зоологический Журнал”. 73 (10), s. 106, 1994. (ros.).
- ↑ A.R. Wyss & J. Meng. Application of phylogenetic taxonomy to poorly resolved crown clades: a stem-modified node-based definition of Rodentia. „Systematic Biology”. 45 (4), s. 562 (tabela 1), 1996. DOI: 10.1093/SYSBIO/45.4.559. (ang.).
- ↑ Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b c d e f g h Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 55–61. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Zającokształtne. onet.wiem. [dostęp 2015-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-28)].
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Order Lagomorpha. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 274–292. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra: Lagomorpha. Hesperomys project. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J.F. von Brandt. Beiträge zur nähern Kenntniss der Säugethiere Russland’s. 5. Abhandlung: Unlersuchungen uber die craniologischen Entwickelungsstufen und die davon herzuleiteten Yerwandtschaften und Classificationen der Nager der Jetztzeit, mit besonderer Beziehung auf die Gattung Castor. 2. Theil: Craniologische Charakteristik der einzeluen Nagergruppen. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. 6e série. Seconde partie. Sciences naturelles. 7 (2), s. 1–336, 1855. (niem.).