Szkielet glebowy
Szkielet glebowy (części szkieletowe, frakcje szkieletowe) – część mineralna gleby obejmująca frakcje granulometryczne o średnicy większej niż 2 mm (1 mm). Do szkieletu gleby zalicza się żwir i kamienie, a także głazy i bloki, które występują w materiale glebowym.
W gleboznawstwie mineralny materiał glebowy (nieobejmujący materii organicznej, wody glebowej ani powietrza glebowego), w zależności od średniej wielkości ziaren, dzieli się na części szkieletowe oraz części ziemiste. Granica pomiędzy nimi, w zależności od przyjętego podziału na frakcje, najczęściej wynosi 2 mm lub 1 mm.
W Polsce od 2008 r. w naukach o glebie obowiązuje, ogłoszona przez Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, „Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych", która definiuje szkielet glebowy jako frakcję większą niż 2 mm[1]. Podział ten jest zbieżny z podziałem według Polskiej Normy PN-R-04033[2].
| Nazwa frakcji i podfrakcji granulometrycznych | Symbol | Średnica ziaren (d) w milimetrach[1] |
|---|---|---|
| A: CZĘŚCI SZKIELETOWE | >2 | |
| I. Frakcja blokowa | b | d >600 |
| II. Frakcja głazowa | gł | 200< d ≤600 |
| III. Frakcja kamienista | k | 75< d ≤200 |
IV. Frakcja żwirowa
|
ż
|
2< d ≤75
|
| B: CZĘŚCI ZIEMISTE | <2 | |
W obowiązującym od lat 50. XX w. podziale części mineralnych gleby na frakcje granica pomiędzy częściami szkieletowymi i częściami ziemistymi wynosiła 1 mm[3].
| Nazwa frakcji i podfrakcji granulometrycznych | Średnica ziaren (d) w milimetrach[3] |
|---|---|
| CZĘŚCI SZKIELETOWE | >1 |
| Kamienie | d >20 |
| żwir | 1< d ≤20 |
| CZĘŚCI ZIEMISTE | <1 |
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Najczęściej są to okruchy skalne o składzie mineralnym takim samym lub zbliżonym do skał, z których powstały. Często można dostrzec ziarna minerałów, najczęściej kwarcu, ale też spotyka się skalenie, miki, amfibole i in. Stopień obtoczenia żwiru i kamieni zależy od rodzaju transportu ziarna (transport wodny, eoliczny - obtoczone; w górach, z wietrzenia in situ - ostrokrawędziste). Znaczna domieszka frakcji szkieletowych utrudnia uprawę mechaniczną ziemi[4].
Analiza[edytuj | edytuj kod]
Elementem przygotowania każdej próbki gleby do dalszych analiz laboratoryjnych jest rozdzielenie od siebie części szkieletowych i części ziemistych. Do większości analiz wykorzystuje się jedynie części ziemiste gleby. Po zważeniu suchej próbki odkłada się ręcznie większe części szkieletowe, a pozostały materiał delikatnie rozciera gumowym korkiem w moździerzu i przesiewa przez sito o średnicy oczek 1 lub 2 mm. Pozostały na sicie materiał waży się razem z wcześniej odłożonymi częściami szkieletowymi co pozwala na obliczenie procentowej zawartości szkieletu glebowego[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Polskie Towarzystwo Gleboznawcze: Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych. 2008. [dostęp 2014-10-07]. (pol.).
- ↑ Polska Norma PN-R-04033. Gleby i utwory mineralne. Podział na frakcje i grupy granulometryczne.. Warszawa: Polski Komitet Normalizacyjny, 1998.
- ↑ a b Genetyczna klasyfikacja gleb Polski. „Roczniki gleboznawcze”. 7(2), s. 43, 1959. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze. Warszawa: PWN.
- ↑ Wojciech Owczarzak, Ryszard Dębicki, Andrzej Mocek: Właściwości fizyczne gleb. W: Gleboznawstwo. Andrzej Mocek (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015, s. 135. ISBN 978-83-01-17994-6.
- ↑ Renata Bednarek: Laboratoryjne badania gleb. W: Badania ekologiczno-gleboznawcze. Renata Bednarek, Helena Dziadowiec, Urszula Pokojska, Zbigniew Prósinkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 93. ISBN 83-01-14216-2.