Zespół szybu Elżbieta w Chorzowie
 nr rej. A/1249/81 z 7 sierpnia 1981[1]
| |
 Główne zabudowania od północnego zachodu (2018) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Hermann Tschentscher |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy |
początek XX wieku |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Chorzowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°18′07,50″N 18°58′35,10″E/50,302083 18,976417
| |
Zespół szybu Elżbieta w Chorzowie – murowane zabudowania zlikwidowanego szybu Elżbieta Kopalni Węgla Kamiennego Król z początku XX wieku w Chorzowie, wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwotna nazwa szybu to Heinrich, Thomas[2][3] lub Meitzen[4] (od nazwiska dawnego dyrektora kopalni Król, Volkmara Meitzena[5]). Szyb Elisabeth (wariant nazwy: szyb Elżbiety[6]) był szybem wentylacyjnym[7][8] i materiałowym (drzewnym)[5]. Miał on głębokość 189 metrów i średnicę 3,5 metra. Był w użytku do 1982 lub 1984 roku[8]. Został zlikwidowany przez zasypanie[4].
Zespół budynków powstał na początku XX wieku na potrzeby kopalni węgla kamiennego König[3], zależnie od źródeł - w 1908 roku[8], w latach 1911–1912[1][5], bądź w latach 1913-1914[4]. Został zaprojektowany przez mistrza budowlanego Hermanna Tschentschera[5][4]. Wchodził w skład Pola Wschodniego (Ostfeld) Kopalni Węgla Kamiennego Król[8][4]. Pomiędzy szybem Prezydent kopalni Prezydent a szybem Elisabeth/Elżbieta jeździła kolejka wąskotorowa, zlikwidowana w latach 80. XX wieku[5]. W 1994 roku wieża szybowa przeszła w ręce prywatne. Została ona zrewitalizowana i spełnia obecnie funkcje restauracyjne[5] jako Centrum Imprez Okolicznościowych „Szyb Elżbiety”[9].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budynki przypominające zameczek[5] powstały w stylu neogotyku epoki romantyzmu[8], zostały wykonane z cegły i potynkowane (imitacja rustykalnego kamienia[5]), mury wieńczą attyki krenelażowe[5][4]. W skład zabytkowego zespołu wchodzą: wieża z budynkiem nadszybia, budynek sprężarek i maszyny wyciągowej, rozdzielnia, szatnia i portiernia[1].
Bardzo zbliżonymi stylistycznie zabudowaniami było nadszybie szybu Wandy z 1911 roku, przy ulicy Katowickiej w Chorzowie, rozebrane z powodu szkód górniczych[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Jaros 1962 ↓, s. 85.
- ↑ a b Szyb „Elżbieta” w Chorzowie. Polska Organizacja Turystyczna. [dostęp 2018-08-12].
- ↑ a b c d e f Wieczorek 2003 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j Lapski 2014 ↓.
- ↑ Polskie Kopalnie Skarbowe ↓.
- ↑ Jaros 1962 ↓, s. 129.
- ↑ a b c d e Zabytki… ↓.
- ↑ Kontakt. Szyb Elżbiety. [dostęp 2017-08-18].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Jaros: Historia kopalni Król w Chorzowie (1791-1945). Katowice: Wydawnictwo Górniczo-Hutnicze, 1962.
- Adam Lapski: Spacery ulicami Chorzowa (Monografia ulic miasta z opisem zabytków i miejsc godnych uwagi). Chorzów: 2014.
- Polskie Kopalnie Skarbowe na Górnym Śląsku. Spółka Dzierżawna.. 1924, s. 14.
- Edward Wieczorek: Kopalnia jak zamek. Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK Katowice, 2003. [dostęp 2017-01-08].
- Zabytki województwa katowickiego. Gliwice: Pracownia Konserwatorska „abc Akant” / „Wokół Nas” / agencja reklamowa „Perfect”, 1992, s. 34.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona restauracji mieszczącej się w zespole szybu Elżbiety
- https://www.chorzow-mbp.sowa.pl/sowacgi.php?KatID=2&typ=repl&plnk=q__Szyb+El%C5%BCbieta&sort=byscore&view=1 (Bibliografia Chorzowa, hasło: Szyb Elżbieta)