Przejdź do zawartości

Tegenaria

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tegenaria
Latreille, 1804
Ilustracja
Samiec kątnika rdzawego (Tegenaria ferruginea)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Rząd

pająki

Rodzina

lejkowcowate

Podrodzina

Ageleninae

Rodzaj

Tegenaria

Typ nomenklatoryczny

Araneus domestica Clerck, 1757

Synonimy
  • Philoica Koch, 1837
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Kątnik leśny
Kątnik domowy
Tegenaria zamanii
Tegenaria parietina

Tegenaria – rodzaj pająków z rodziny lejkowcowatych (Agelenidae). Obejmuje ponad 100 znanych gatunków. Takson kosmopolityczny, ale głównie palearktyczny. Niektóre gatunki są synantropijne.

Opis

[edytuj | edytuj kod]

Pająki te mają pierzaste włoski na odnóżach, karapaksie i opistosomie. Mają karapaks długości od 2 do 6 mm, o wąsko przyciemnionej krawędzi, w większości przypadków z trzema półksiężycowatymi plamkami. Przez grzbiet karapaksu biegną dwie ciemne, podłużne przepaski o piłkowanych brzegach, które mogą być zredukowane 3–4 trójkątnych znaków. Ośmioro oczu tworzy na karapaksie dwa rzędy, które są proste lub nieco tylko zakrzywione. Przednio-środkowa, a czasem też tylno-środkowa para oczu jest nieco mniejsza od pozostałych. Na przedniej krawędzi szczękoczułków znajduje się 3–5, a na tylnej 3–6 ząbków. Długość wargi dolnej nie przekracza jej szerokości, natomiast sternum jest nieco dłuższe niż szersze. Wzór na sternum tworzy jasna przepaska środkowa i cztery, niekiedy zlane plamki boczne. Odnóża kroczne mają proste lub lekko zakrzywione krętarze. Trzecia para nóg jest zawsze najkrótsza[1].

Na opistosomie obecny jest trapezowaty stożeczek, niekiedy wcięty pośrodku dystalnej krawędzi. Kądziołki przędne przednio-bocznej pary mają dwa większe, ampułkowate czopki pośrodku i kilka gruszkowatych czopków na w części szczytowej. Nie dłuższe od niech kądziołki pary tylno-środkowej mają 2–3 większe czopki. Najdłuższe są kądziołki pary tylno-bocznej, mające 2 walcowate czopki: pośrodku i u nasady[1].

Nogogłaszczki samca cechują m.in.: wydłużona apofyza medialna ze sklerytem w części odsiebnej, obecność brzuszno-bocznej listewki na apophysis tibialis retrolateralis, nitkowaty embolus o niekiedy ściętej końcówce oraz blaszkowaty konduktor, w większości przypadków o prosto zbudowanym zakończeniu brzusznym. Samice mają płytkę płciową z dobrze wyodrębnioną częścią środkową, a ich wulwy są pozbawione albo uchyłka albo długich przydatków na wszystkich przewodach[1].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Należące tu gatunki są aktywne nocą i zasiedlają ciemne miejsca. Spotyka się je pod kamieniami, w dziuplach, szczelinach drzew, pod korzeniami i wśród gęstej roślinności. Gatunki synantropijne zamieszkują piwnice, strychy, łazienki i kąty mieszkań. Sieci łowne są płachtowate z lejkiem mieszkalnym, w którym pająk czatuje na ofiarę[2].

Pająki te nie są agresywne, a ich jad nie stanowi zagrożenia dla człowieka[2].

Rozprzestrzenienie

[edytuj | edytuj kod]

Za sprawą synantropów rodzaj jest kosmopolityczny, ale większość gatunków występuje południowo-wschodniej Europie i zachodniej części Azji[1]. Jedynym gatunkiem endemicznym dla półkuli zachodniej jest T. chiricahuae[3]. W Polsce stwierdzono 5 gatunków: T. campestris, T. domestica, T. ferruginea, T. parietina i T. silvestris[4].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj wprowadził w 1804 Latreille, a w 1810 wyznaczył Araneus domestica jego gatunkiem typowym. W 1837 Koch umieścił ten rodzaj w lejkowcowatych. W 1967 Lehtinen podzielił Ageleninae na plemiona, przy czym Tegenaria wraz z Hadites, Histopona, Malthonica i Pseudotegenaria umieszczone zostały w Tegenariini. Monofiletyzm tak zdefiniowanych plemion oraz rodzajów Malthonica i Tegenaria był później podważany, co skutkowało m.in. wyróżnieniem w 2010 rodzaju Aterigena. W 2013 Bolzern, Burckhardt i Hänggi opublikowali molekularno-morfologiczną rewizję europejskich gatunków z rodzajów Malthonica, Tegenaria i Aterigena, która poskutkowała m.in. przeniesieniem wielu gatunków do nowego rodzaju Eratigena[1]. W 2016 ukazała się rewizja Bolzerna i Hänggiego poświęcona nearktycznym przedstawicielom Tegenaria i Eratigena[3].

Według stanu na 2017 do rodzaju Tegenaria należy 105 opisanych gatunków[5]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e A. Bolzern, D. Burckhardt, A. Hänggi. Phylogeny and taxonomy of European funnel-web spiders of the Tegenaria-Malthonica complex (Araneae: Agelenidae) based upon morphological and molecular data. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 168, s. 723–848, 2013. DOI: 10.1111/zoj.12040. 
  2. ↑ a b Peter Jäger, Marek Żabka: Europejski pająk roku 2008. European Society of Arachnology. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-18)].
  3. ↑ a b Angelo Bolzern, Ambros Hänggi. Revision of the Nearctic Eratigena and Tegenaria species (Araneae: Agelenidae). „Journal of Arachnology”. 44 (2), s. 105–141, 2016. DOI: 10.1636/R15-81. 
  4. ↑ Geoff Oxford, Peter Merrett. Tegenaria ferruginea (Panzer) in Britain, and differences from T. parietina (Fourcroy) (Araneae: Agelenidae). „Bulletin of the British Arachnological Society”. 11, s. 331–334, 2000. 
  5. ↑ Norman I. Platnick: Tegeneria. [w:] World Spider Catalog Version 17.5 [on-line]. Natural History Museum Bern. [dostęp 2017-01-10].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tegenaria&oldid=74022315”