Temnocephalida
| Temnocephalida[1] | |
| Blanchard, 1849[2] | |
_Figure_6.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| (bez rangi) | pierwouste |
| (bez rangi) | Spiralia |
| (bez rangi) | Rouphozoa |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd |
Temnocephalida |
Temnocephalida – klad płazińców klasyfikowany w zależności od systemu jako nadrodzina lub podrząd[2]. Liczy około 100 opisanych gatunków pasożytów i ektokomensali występujących na słodkowodnych skorupiakach, owadach, mięczakach i żółwiach, głównie na półkuli południowej[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Ranga taksonomiczna Temnocepalida jest nie do końca ustalona, co rodzi problemy związane z rangą poszczególnych taksonów zawierających się w tej grupie. W przedstawionym poniżej systemie Temnocephalida mają rangę podrzędu, a zawierające się bezpośrednio w nich taksony – nadrodziny[2]:
podrząd Temnocephalida Blanchard, 1849
- nadrodzina Scutarielloidea Baer, 1953
- rodzina Scutariellidae Annandale, 1912
- podrodzina Paracaridinicolinae Baer, 1953
- podrodzina Scutariellinae Baer, 1953
- rodzina Scutariellidae Annandale, 1912
- nadrodzina Temnocephaloidea Baer, 1953
- rodzina Actinodactylellidae Benham, 1901
- rodzina Diceratocephalidae Joffe, Cannon & Schockaert, 1998
- rodzina Temnocephalidae Monticelli, 1899
- podrodzina Craspedellinae Baer, 1931.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Temnocephalida to niewielkie makroskopijne zwierzęta (kilka do kilkudziesięciu milimetrów) o generalnie robakowatym, choć niezbyt wydłużonym ciele. Z przodu ciała może znajdować się 2 lub 5 czułkowatych palczastych wyrostków, natomiast z tyłu ciała zawsze obecne jest pole adhezyjne, niekiedy w postaci położonej brzusznie przyssawki[3]. Jedną z głównych cech charakterystycznych rzędu jest występowanie tzw. nabłonka multisyncytjalnego, uznawanego za adaptację do pasożytniczego trybu życia[3]. Nabłonek multisyncytjalny Temnocephalida jest konwergentny do syncytium Neodermata (przywr i tasiemców) i zasadniczo różni się budową. Podczas gdy u Neodermata wszystkie komórki nabłonka są zlane ze sobą u Temnocephalidów komórki zlewają się obszarami, tworząc mozaikę kilku oddzielonych syncytiów (np. syncytium frontalne pokrywające przednią część ciała, syncytium pola adhezyjnego, syncytium tułowia)[3][4], układ tych obszarów syncytjalnych jest charakterystyczny dla poszczególnych rodzin[4]. Ponadto Temnocephalida charakteryzują się syncytjalnym nabłonkiem gardzieli i połączeniem pomiędzy prawymi i lewymi protonefrydiami, oraz pomiędzy układem rozrodczym i pokarmowym (tzw. połączenie genitointestycjalne)[3].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Temnocephalida to pasożyty i ektokomensale różnych zwierząt słodkowodnych. Występują głównie na skorupiakach (wszyscy przedstawiciele Scutarielloidea i większość Temnocephaloidea) aczkolwiek przedstawiciele rodziny Temnocephalidae są również notowani z owadów, małży i żółwi[3][5]. W obrębie rzędu da się obserwować trend ewolucyjny od ektokomensali, żywiących się np. pasożytami żyjącymi na powierzchni ciała gospodarza[5] do wyspecjalizowanych krwiopijców[4]. Przeważnie na powierzchni ciała jednego gospodarza występuje wiele osobników danego gatunku oraz ich jaja.
Biogeografia[edytuj | edytuj kod]
Zdecydowana większość różnorodności gatunkowej Temnocephalida występuje na półkuli południowej[3][6]. Przedstawiciele rodziny Scutarielloidae występują w Eurazji (na południu Europy, w regionie pontokaspijskim, Indiach, Azji Południowo-Wschodniej i Japonii), natomiast zdecydowana większość Temnocephalidea znana jest z Australii i neotropików, występują jednak również w Azji Południowo-Wschodniej, Iniach, Japonii i na Madagaskarze[6]. Takie rozmieszczenie wskazuje na gondwańskie pochodzenie grupy[3][6]. Kilka gatunków z rodziny Temnocephalidae może występować lokalnie jako gatunki inwazyjne na terenie Europy[7].
Historia badań[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na występowanie głównie na południowej półkuli Temnocephalida zostały stosunkowo późno odkryte (w 1846 w Chile) i początkowo zostały zaliczone do pijawczaków[3]. Na przełomie XIX i XX wieku ustalono ich przynależność do płazińców, choć początkowo łączono z przywrami, dopiero w drugiej połowie XX wieku wykazano przynależność Temnocephalida do Rhabdocoela[3]. Badania molekularne wsparły ten pogląd grupując Temnocephalida w jednym kladzie z rodzinami Typhloplanidae i Dalyelliidae[3].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Od greckich słów τέμνειν (temnein, oznaczającego "ciąć") i κεφαλή (cephale, oznaczającego "głowa"). Nazwa odnosi się do licznych wyrostków z przodu ciała sprawiających wrażenie, że zwierzę ma pociętą głowę.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Temnocephalida, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c World Register of Marine Species. [dostęp 2016-12-16]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k 9. The Temnocephalida. W: D T J Littlewood, R. A. Bray (Eds.): Interrelationships of the Platyhelminthes. London, UK: CRC Press, 2000. ISBN 978-0-7484-0903-7. ISBN 0-7484-0903-3.
- ↑ a b c B.I. Joffe, L. R. G. Cannon & E. R. Schockaert. On the phylogeny of families and genera within the Temnocephalida. „Hydrobiologia”. 383, s. 263–268, 1998. DOI: 10.1023/A:1003438321560. (ang.).
- ↑ a b Susana Trivinho-Strixino, Fabio Laurindo da Silva & Francisco Valente-Neto. First record of larvae of Chironomidae (Insecta, Diptera) as prey of Temnocephala sp. (Platyhelminthes, Temnocephalidae), an ectosymbiont on larvae of Corydalidae (Megaloptera). „Revista Brasileira de Entomologia”. 56 (3), s. 387–389, 2012. (ang.).
- ↑ a b c Andres MartÍnez-aquino, Julieta Vigliano-relva, Francisco Brusa & Cristina Damborenea. Historical biogeography of Temnocephalida (Platyhelminthes, Rhabdocoela): testing the Gondwanan hypothesis. „Systematics and Biodiversity”, s. 1-19, 2016. DOI: 10.1080/14772000.2016.1252441. (ang.).
- ↑ Stefania Chiesa, Massimiliano Scalici, Livia Lucentini and Francesco Nonnis Marzano. Molecular identification of an alien temnocephalan crayfish parasite in Italian freshwaters. „Aquatic Invasions”. 10 (2), s. 209–216, 2015. DOI: 10.3391/ai.2015.10.2.09. (ang.).