Tercja (interwał)

Tercja – interwał prosty między dźwiękami obejmujący zakres trzech stopni skali muzycznej (pozycji na pięciolinii: dwie linie i odstęp lub jedną linię i dwa odstępy) o wielkości 3 lub 4 półtonów. W szeregu zasadniczym naturalnie występują tercja wielka (interwał 4 półtonów) i tercja mała (interwał 3 półtonów). Zastosowanie znaków chromatycznych pozwala zmienić jej rozmiar.

Rodzaje

Nazwa	Opis	Przykład
Tercja wielka Posłuchaj: melodycznieⓘmelodycznie harmonicznieⓘharmonicznie	Tercja o rozmiarze czterech półtonów. Występuje naturalnie w szeregu zasadniczym (c-e, f-a, g-h). Jest konsonansem niedoskonałym. W przewrocie otrzymuje się sekstę małą. Oznaczenie: 3w.
Tercja mała Posłuchaj: melodycznieⓘmelodycznie harmonicznieⓘharmonicznie	Tercja o rozmiarze trzech półtonów. Występuje naturalnie w szeregu zasadniczym (d-f, e-g, a-c¹, h-d¹). Jest konsonansem niedoskonałym. W przewrocie otrzymuje się sekstę wielką. Oznaczenie: 3m.

Interwały pochodne

Tercja cztery razy zmniejszona	Tercja trzy razy zmniejszona	Tercja dwa razy zmniejszona	Tercja zmniejszona	Tercja zwiększona	Tercja dwa razy zwiększona	Tercja trzy razy zwiększona	Tercja cztery razy zwiększona
[1] [A] 3>>>> (3>>>) [2] 1 [3] 6<<<< [4] 2> [5] Hisis-deses	[1] 3>>> [2] 0 [3] 6<<< [4] 1 [5] His-deses	[1] 3>> [2] 1 [3] 6<< [4] 2> [5] H-deses	[1] 3> [2] 2 [3] 6< [4] 2 [5] H-des	[1] 3< [2] 5 [3] 6>> [4] 4 [5] c-eis	[1] 3<< [2] 6 [3] 6>>> [4] [B] tryton [5] c-eisis	[1] 3<<< [2] 7 [3] 6>>>> [4] 5 [5] ces-eisis	[1] 3<<<< [2] 8 [3] 6>>>>> [4] 6> [5] ceses-eisis

---

Objaśnienia do tabeli:
[1] – oznaczenie interwału
[2] – rozmiar interwału w półtonach
[3] – przewrót interwału
[4] – najprostszy interwał o takim samym brzmieniu
[5] – przykład
[A] – te interwały istnieją teoretycznie jako przewroty innych interwałów, w praktyce są one określane w sposób podany w nawiasie
[B] – tryton to (sprowadzając do najprostszego interwału) kwarta zwiększona lub kwinta zmniejszona

Inne

W harmonii średniowiecznej interwał tercji (i jej przewrót – seksta) zaliczany był do dysonansów. Teoretycy XIII-wieczni zaczęli zaliczać tercję do konsonansów, ale w odróżnieniu od pozostałych nadając im nazwę konsonanse niedoskonałe.

Tercja jest odległością najczęściej wykorzystywaną w równoległym śpiewie dwugłosowym z racji tego, że spośród wszystkich interwałów najlepiej brzmi i jest najłatwiejsza do utrzymania intonacyjnego. Budowana jest w gamowłaściwych tercjach jako głos drugi od prymy w dół (muzyka góralska, muzyka ludowa niemiecka, słowacka); rzadziej jako głos drugi od prymy w górę.

Zobacz też

• konsonans
• dysonans
• zestawienie pochodnych interwałów
• zestawienie podstawowych interwałów
• tercja w akustyce