Trójsklepka
|
||
 Tricyrtis maculata |
||
| Systematyka[1] | ||
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | jednoliścienne | |
| Rząd | liliowce | |
| Rodzina | liliowate | |
| Podrodzina | Calochortoideae | |
| Rodzaj | trójsklepka | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Tricyrtis Wall. Tent. Fl. Napal.: 61 (1826) |
||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Tricyrtis pilosa Wall. [=Tricyrtis maculata (D.Don) J.F.Macbr.][2] | ||
| Synonimy | ||
|
Compsoa D.Don |
||
.jpg)
Trójsklepka (Tricyrtis Wall.) – rodzaj wieloletnich, naziemnopączkowych roślin zielnych z rodziny liliowatych, obejmujący 23 gatunki występujące w Azji, od Himalajów do Azji Wschodniej[3]. Gatunek trójsklepka owłosiona został introdukowany w stanach Massachusetts i Pensylwania w USA[4].
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów τρι (tri – trzy) i κυρτος (kyrtos – wypukły), odnosząc się do miodników położonych u nasady trzech zewnętrznych listków okwiatu[5].
Spis treści
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pęd podziemny
- Krótkie lub długie i płożące się kłącze[6], zwykle tworzące stolony[7].
- Kwiaty
- Kwiaty zebrane w kłos złożony, rzadziej w grono, wzniesione lub rzadziej zwisłe[7]. Okwiat pojedynczy, dzwonkowaty lub trąbkowaty, sześciolistkowy. Listki okwiatu wolne, białe lub żółte z purpurowymi kropkami, zwykle dystalnie odgięte; zewnętrzne woreczkowate lub ostrogowate[6]. U nasady trzech zewnętrznych listków okwiatu obecne są miodniki, tworzące kuleczkowate woreczki lub krótkie ostrogi[7]. Pręciki osadzone u nasady listków okwiatu. Nitki pręcików lekko spłaszczone, proksymalnie nachylone ku sobie i tworzące krótką rurkę[6]. Główki pręcików elipsoidalne[7]. Zalążnia wąsko elopsoidalna, trzykomorowa[7]. Szyjka słupka kolumnowata, zakończona wyraźnie trójklapowym, rozwartym znamieniem, niekiedy o rozszczepionych klapach[6].
- Owoce
- Szeroko cylindryczne, wyraźnie trójkanciaste torebki. Nasiona liczne, jajowate do okrągłych, spłaszczone, drobne[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)[1]
Rodzaj zaliczany do podrodziny Calochortoideae w rodzinie liliowatych Liliaceae, należącej do kladu liliowców w obrębie jednoliściennych.
- Pozycja rodzaju według systemu Takhtajana (1997)[8]
Rodzaj zaliczany do rodziny Tricyrtidaceae w rzędzie zimowitowców.
- Pozyja rodzaju według systemu Kubitzkiego (1998)[7]
Rodzaj ujęty w plemieniu Tricyrtideae w rodzinie Calochortaceae w rzędzie liliowców.
- Gatunki[3]
- Tricyrtis affinis Makino
- Tricyrtis chinensis Hir.Takah.bis
- Tricyrtis flava Maxim.
- Tricyrtis formosana Baker – trójsklepka tajwańska
- Tricyrtis hirta (Thunb.) Hook. – trójsklepka owłosiona
- Tricyrtis imeldae Guthnick
- Tricyrtis ishiiana (Kitag. & T.Koyama) Ohwi & Okuyama
- Tricyrtis lasiocarpa Matsum.
- Tricyrtis latifolia Maxim. – trójsklepka szerokolistna
- Tricyrtis macrantha Maxim.
- Tricyrtis macranthopsis Masam.
- Tricyrtis macropoda Miq. – trójsklepka wielkołodygowa
- Tricyrtis maculata (D.Don) J.F.Macbr.
- Tricyrtis nana Yatabe
- Tricyrtis ohsumiensis Masam.
- Tricyrtis ovatifolia S.S.Ying
- Tricyrtis perfoliata Masam.
- Tricyrtis pseudolatifolia Hir.Takah.bis & H.Koyama
- Tricyrtis ravenii C.I Peng & Tiang
- Tricyrtis setouchiensis Hir.Takah.
- Tricyrtis stolonifera Matsum.
- Tricyrtis suzukii Masam.
- Tricyrtis viridula Hir.Takah.bis
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Rośliny spożywcze
- Liście i młode pędy trójsklepki szerokolistnej, owłosionej i wielkołodygowej są spożywane po ugotowaniu[9].
- Rośliny ozdobne
- Z uwagi na atrakcyjne kwiatostany trójsklepka tajwańska i owłosiona są uprawiane jako rośliny ogrodowe[10], przy czym najbardziej rozpowszechniony w uprawie jest mieszaniec między nimi[11]. Z uwagi na mrozoodporność (strefy mrozoodporności 4–9) w Polsce mogą być uprawiane w gruncie (zaleca się jednak okrywanie przed zimą[11]). Rośliny wymagają wilgotnej, żyznej i dobrze przepuszczalnej gleby i stanowiska od jasnego do pełnego cienia. Co kilka lat trójsklepki można rozmnażać przez podział kłączy. Na obszarach o wystarczająco długim lecie rośliny rozmnażają się same, przez wysiew nasion[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2017-10-21].
- ↑ Index Nominum Genericorum (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-09-17].
- ↑ a b c Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-09-17].
- ↑ NatureServe Explorer: An online encyclopedia of life [web application. Version 7.1] (ang.). 2011. [dostęp 2011-09-17].
- ↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge: Cambridge University Press, 2008, s. 386. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.)
- ↑ a b c d e f g Chen Xinqi i Hiroshi Takahashi: Flora of China. Vol. 24: Liliaceae (ang.). [dostęp 2011-09-17].
- ↑ a b c d e f g h M.N. Tamura: Calochortaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 170. ISBN 3-540-64060-6. (ang.)
- ↑ The Taxonomicon (ang.). Universal Taxonomic Services. [dostęp 2011-09-17].
- ↑ Plants For A Future (ang.). [dostęp 2011-09-17].
- ↑ a b Frances Tenenbaum: Taylor's encyclopedia of garden plants. 2003, s. 391. ISBN 978-0-618-22644-3. (ang.)
- ↑ a b Janet Marinelli (red.): Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 198. ISBN 83-7391-888-4.
