Trójsklepka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Trójsklepka
Ilustracja
Tricyrtis maculata
Systematyka[1]
Królestwo rośliny
Klad rośliny naczyniowe
Klad rośliny nasienne
Klasa okrytonasienne
Klad jednoliścienne
Rząd liliowce
Rodzina liliowate
Podrodzina Calochortoideae
Rodzaj trójsklepka
Nazwa systematyczna
Tricyrtis Wall.
Tent. Fl. Napal.: 61 (1826)
Typ nomenklatoryczny
Tricyrtis pilosa Wall. [=Tricyrtis maculata (D.Don) J.F.Macbr.][2]
Synonimy

Compsoa D.Don
Compsanthus Spreng.
Brachycyrtis Koidz[3].
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Pokrój Tricyrtis macranthopsis
Kwiat trójsklepki owłosionej

Trójsklepka (Tricyrtis Wall.) – rodzaj wieloletnich, naziemnopączkowych roślin zielnych z rodziny liliowatych, obejmujący 23 gatunki występujące w Azji, od Himalajów do Azji Wschodniej[3]. Gatunek trójsklepka owłosiona został introdukowany w stanach Massachusetts i Pensylwania w USA[4].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów τρι (tri – trzy) i κυρτος (kyrtos – wypukły), odnosząc się do miodników położonych u nasady trzech zewnętrznych listków okwiatu[5].

Morfologia[edytuj]

Pęd podziemny
Krótkie lub długie i płożące się kłącze[6], zwykle tworzące stolony[7].
Łodyga
Wzniesiona lub opadająca[7], niekiedy rozgałęziająca się dystalnie[6].
Liście
Liście łodygowe, skrętoległe, niemal siedzące, zwykle u nasady okalające łodygę[6].
Kwiaty
Kwiaty zebrane w kłos złożony, rzadziej w grono, wzniesione lub rzadziej zwisłe[7]. Okwiat pojedynczy, dzwonkowaty lub trąbkowaty, sześciolistkowy. Listki okwiatu wolne, białe lub żółte z purpurowymi kropkami, zwykle dystalnie odgięte; zewnętrzne woreczkowate lub ostrogowate[6]. U nasady trzech zewnętrznych listków okwiatu obecne są miodniki, tworzące kuleczkowate woreczki lub krótkie ostrogi[7]. Pręciki osadzone u nasady listków okwiatu. Nitki pręcików lekko spłaszczone, proksymalnie nachylone ku sobie i tworzące krótką rurkę[6]. Główki pręcików elipsoidalne[7]. Zalążnia wąsko elopsoidalna, trzykomorowa[7]. Szyjka słupka kolumnowata, zakończona wyraźnie trójklapowym, rozwartym znamieniem, niekiedy o rozszczepionych klapach[6].
Owoce
Szeroko cylindryczne, wyraźnie trójkanciaste torebki. Nasiona liczne, jajowate do okrągłych, spłaszczone, drobne[6].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 26, rzadziej 24[7].

Systematyka[edytuj]

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)[1]

Rodzaj zaliczany do podrodziny Calochortoideae w rodzinie liliowatych Liliaceae, należącej do kladu liliowców w obrębie jednoliściennych.

Pozycja rodzaju według systemu Takhtajana (1997)[8]

Rodzaj zaliczany do rodziny Tricyrtidaceae w rzędzie zimowitowców.

Pozyja rodzaju według systemu Kubitzkiego (1998)[7]

Rodzaj ujęty w plemieniu Tricyrtideae w rodzinie Calochortaceae w rzędzie liliowców.

Gatunki[3]

Zastosowanie[edytuj]

Rośliny spożywcze
Liście i młode pędy trójsklepki szerokolistnej, owłosionej i wielkołodygowej są spożywane po ugotowaniu[9].
Rośliny ozdobne
Z uwagi na atrakcyjne kwiatostany trójsklepka tajwańska i owłosiona są uprawiane jako rośliny ogrodowe[10], przy czym najbardziej rozpowszechniony w uprawie jest mieszaniec między nimi[11]. Z uwagi na mrozoodporność (strefy mrozoodporności 4–9) w Polsce mogą być uprawiane w gruncie (zaleca się jednak okrywanie przed zimą[11]). Rośliny wymagają wilgotnej, żyznej i dobrze przepuszczalnej gleby i stanowiska od jasnego do pełnego cienia. Co kilka lat trójsklepki można rozmnażać przez podział kłączy. Na obszarach o wystarczająco długim lecie rośliny rozmnażają się same, przez wysiew nasion[10].

Przypisy

  1. ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2011-05-06].
  2. ↑ Index Nominum Genericorum (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-09-17].
  3. ↑ a b c Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-09-17].
  4. ↑ NatureServe Explorer: An online encyclopedia of life [web application. Version 7.1] (ang.). 2011. [dostęp 2011-09-17].
  5. ↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge: Cambridge University Press, 2008, s. 386. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.)
  6. ↑ a b c d e f g Chen Xinqi i Hiroshi Takahashi: Flora of China. Vol. 24: Liliaceae (ang.). [dostęp 2011-09-17].
  7. ↑ a b c d e f g h M.N. Tamura: Calochortaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 170. ISBN 3-540-64060-6. (ang.)
  8. ↑ The Taxonomicon (ang.). Universal Taxonomic Services. [dostęp 2011-09-17].
  9. ↑ Plants For A Future (ang.). [dostęp 2011-09-17].
  10. ↑ a b Frances Tenenbaum: Taylor's encyclopedia of garden plants. 2003, s. 391. ISBN 9780618226443. (ang.)
  11. ↑ a b Janet Marinelli (red.): Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 198. ISBN 83-7391-888-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Trójsklepka&oldid=40956450”