Przejdź do zawartości

Tujałka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tujałka
Ilustracja
Tujałka zmienna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

psiankowce

Rodzina

psiankowate

Rodzaj

tujałka

Nazwa systematyczna
Salpiglossis Ruiz et Pavon
Prodr. 94. Oct(prim.) 1794[3]
Typ nomenklatoryczny

S. sinuata Ruiz et Pavon[3]

Synonimy
  • Leucanthea Scheele[4]

Tujałka[5] (Salpiglossis) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Obejmuje dwa gatunki występujące w południowych Andach od Chile i Argentyny po południowe Peru. Rośliny te rosną w naturze na pustyniach i suchych, skalistych zboczach górskich[6]. Jeden gatunek – tujałka zmienna S. sinuata jest uprawiany jako roślina ozdobna[6]. Roślina bardzo zmienna pod względem barwy kwiatów, wyhodowano liczne jej odmiany ozdobne[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny jednoroczne i byliny osiągające 60 cm wysokości[6].
Liście
Pojedyncze, o falistym brzegu, miękkie, lepkie od gruczołowatych włosków[6].
Kwiaty
Na szczycie pędu w luźnych gronach osadzone na długich szypułkach. Kwiaty pięciokrotne. Kielich zrosłodziałkowy, rurkowaty. Korona kwiatu z płatków zrośniętych zwykle na całej swojej długości, kształtu lejkowatego, z czterema łatkami równymi i jedną szerszą. Korona różnobarwna – żółta, czerwona do ciemnofioletowej, zwykle z wyraźnie ciemniejszym użyłkowaniem[6]. Osiąga 5 cm średnicy[8]. Pręciki równej długości są cztery, jeden wykształca się jako prątniczek. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami, szyjka słupka pojedyncza, zakończona zaokrąglonym znamieniem[6].
Owoce
Suche torebki otwierające się dwiema klapkami, zawierające dużą liczbę drobnych nasion[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj z plemienia Salpiglossideae podrodziny Browallioideae Speg., rodziny psiankowatych (Solanaceae Juss.)[4].

Wykaz gatunków[9]

Zastosowanie i uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Rozpowszechniona jako roślina ozdobna jest tujałka zmienna S. sinuata[6][7]. Uprawiana jest na rabatach, a w klimacie chłodniejszym w szklarniach. Wymaga stanowisk słonecznych i przepuszczalnej, wilgotnej gleby. Jest wrażliwa na przymrozki i podatna na atak mszyc. Rozmnażana jest przez wysiew nasion do gruntu wczesną wiosną (siewki źle znoszą przesadzanie)[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-24] (ang.).
  3. a b Salpiglossis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-24].
  4. a b Genus: Salpiglossis Ruiz & Pav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-24].
  5. a b Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 156. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 231. ISBN 0-333-74890-5.
  7. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 819, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 237. ISBN 83-7079-779-2.
  9. Salpiglossis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-22].
  10. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 811, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.