Twierdza Fetislam
44°36′56″N 22°36′07″E/44,615556 22,601944 nr rej. SK 284[1]
| |
 Twierdza Fetislam w trakcie remontu (2021) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy |
1524 |
| Ważniejsze przebudowy |
1717–1737/1739, 1818 |
| Odbudowano |
2020–2023 |
Położenie na mapie Serbii  | |
| 44°36′56″N 22°36′07″E/44,615556 22,601944
| |
Twierdza Fetislam (serb. Тврђава Фетислам, Tvrđava Fetislam) – XVI-wieczna twierdza położona nad brzegiem Dunaju w okolicach miasta Kladovo we wschodniej Serbii. Znana również pod nazwami Kladovo oraz Novigrad[2], wpisana na serbską listę dóbr kultury o dużym znaczeniu (serb. Списак споменика културе од великог значаја, Spisak spomenika kulture od velikog značaja)[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Już w XII wieku na zachód obecnego Kladova, na płaskowyżu położonym na prawym brzegu Dunaju, istniała twierdza nazywana Novigrad (serb. „Nowe Miasto”), która na początku XVI wieku została zniszczona przez Węgrów[3]. Na jej ruinach w 1524 roku z inicjatywy sułtana Sulejmana Wspaniałego wybudowano fortecę będącą punktem wyjścia do podboju Siedmiogrodu przez Imperium Osmańskie[4][5], a jednocześnie stanowiącą wraz z twierdzami Smederevo, Kulič, Ram i Golubac linię obrony przeciwko Węgrom[6]. Nazwano ją Fetislam, co oznacza „zwycięstwo islamu”[7] lub „bramy islamu”[5].
W trakcie konfliktu austriacko-tureckiego strategicznie położona twierdza ponownie zyskała na znaczeniu[5]. W latach 1717–1739[4][6] (lub 1717–1737[8]) wokół już istniejącej fortyfikacji usypano nowe wały obronne[6] – bądź wybudowano palisadę[4] – z sześcioma kamiennymi bastionami[4]. W 1818 roku w miejsce wałów wzniesiono mur kurtynowy[4][6]. Budowla często zmieniała swoich właścicieli; bywała podbijana przez armię austro-węgierską, przez krótki czas kontrolowali ją serbscy powstańcy, najdłużej jednak pozostawała w posiadaniu Turków[5]. Ostatecznie w 1867 roku wraz z kilkoma innymi fortyfikacjami przekazana została księciu Serbii Michałowi Obrenowiciowi[8][5][4][6].
W latach 1973–1977 oraz 1981–1984 przeprowadzono prace konserwatorskie oraz badania budowli, którą w grudniu 1982 roku wpisano do rejestru zabytków[4]. W latach 2020–2023 trwał kompleksowy remont twierdzy współfinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz rządów Serbii i Niemiec, w ramach którego odnowiono jej mury, bramy wjazdowe, lochy, scenę letnią oraz wieże „Małego Miasta”[8][9]. Powstało w tym miejscu również nowoczesne centrum obsługi ruchu turystycznego, którego oficjalnie otwarto 26 kwietnia 2023 roku[10][9].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Twierdza Fetislam składa się z dwóch części – pierwszej, wzniesionej w 1524 roku, nazywanej „Małym Miastem” (serb. Mali grad) oraz drugiej, która została wybudowana w XVIII wieku i nosi nazwę „Dużego Miasta” (serb. Veliki grad)[6][7][5].
Mali grad składa się z części górnej – wzniesionej na rzucie prostokąta, z murami zwieńczonymi blankami oraz okrągłymi basztami w narożnikach – oraz części znajdującej się od strony Dunaju, która również ma kształt prostokąta i wzmocniona jest trójkątnymi wykuszami oraz dwiema kwadratowymi bartyzanami[4]. Obie części łączy podziemne przejście o szerokości od 7 do 10 m[4]. W związku z funkcjonowaniem na rzece serbsko-rumuńskiej elektrowni wodnej Đerdap II, część murów fortecy obecnie jest zalana[5].
We wnętrzu murów tworzących Veliki grad znajdują się kazamaty, w których najprawdopodobniej nocowali żołnierze[5]. W południowym murze znajduje się brama główna na teren fortecy (serb. Varoš-kapija) z marmurową tablicą ku czci sułtana Mahmuda II nad otworem wejściowym[7][4]. Mniejsze bramy znajdują się również po stronie południowo-zachodniej (Brama Orospi; serb. Orospi-kapija) i północno-wschodniej (Brama Dunajska; serb. Dunavska kapija)[4].
Całość kompleksu otoczona była rowem fortecznym o szerokości od 13 do 30 m wypełnianym wodą z pobliskiego Dunaju[6][4], zaś z „Dużego Miasta” do „Małego Miasta” wjeżdżano w trzech miejscach przez rów o szerokości około 5,5 m[4].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Brama główna na teren twierdzy (2016) -
Napis nad bramą główną (2012) -
Widok na Dunaj od strony twierdzy; po drugiej stronie rzeki rumuńskie miasto Drobeta-Turnu Severin (2016) -
Wnętrze twierdzy w trakcie prac remontowych (2021)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Nepokretna kulturna dobra od velikog značaja. [w:] Republički zavod za zaštitu spomenika kulture [on-line]. [dostęp 2023-04-20]. (serb.).
- ↑ Ranko Jakovljević: Istorija Kladova. 2010, s. 11, 60. [dostęp 2023-05-29]. (serb.).
- ↑ Стари град Фетислам, Кладово. [w:] Завод за заштиту споменика културе Ниш [on-line]. zzsknis.rs. [dostęp 2023-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (serb.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Тврђава Фетислам [online], Споменици културе у Србији [dostęp 2023-05-30] (serb.).
- ↑ a b c d e f g h Fetislam – EU za turizam [online], EU za turizam –, 20 października 2020 [dostęp 2023-05-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Kladovo – Fetislam. [w:] Association of Fortresses and remains of fort cities in Serbia [on-line]. sekcijatvrdjava.rs. [dostęp 2023-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b c Туризам [online], Општина Кладово [dostęp 2023-05-30] (serb.).
- ↑ a b c Jelena Bujdić-Krečković, Fetislam: Tvrđava od hiljadu i sto koraka [online], danas.rs, 26 kwietnia 2021 [dostęp 2023-05-30] (serb.).
- ↑ a b Вања Чолић, Обновљена тврђава Фетислам, још један драгуљ на туристичкој мапи источне Србије [online], www.rts.rs, 26 kwietnia 2023 [dostęp 2023-05-30].
- ↑ Svečano otvorena tvrđava Fetislam u Kladovu [online], EU u Srbiji, 27 kwietnia 2023 [dostęp 2023-05-31] (serb.).