Ulica Józefa Sarego w Krakowie
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||
 Widok ulicy z Plant w kierunku wschodnim. | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
300 m | ||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
ulica Zielona | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||
 50°03′24,2″N 19°56′34,0″E/50,056722 19,942778
| |||||||||||||||||||
Ulica Józefa Sarego – ulica w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, na Stradomiu. Łączy ulicę J. Dietla z ulicą św. Gertrudy.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ulica została wytyczona około 1872 roku na obszarze dawnej Łąki św. Sebastiana w ramach porządkowania terenu podczas likwidacji koryta Starej Wisły. Obecna nazwa obowiązuje od 1932 roku, wcześniej od 1882, nosiła nazwę ulicy Zielonej[1].
Zabudowa
[edytuj | edytuj kod]W zabudowie dominują kamienice czynszowe budowane od 1885 roku aż do lat 30. XX wieku[2], choć pierwotnie planowany był willowy charakter ulicy[1].
Większość kamienic wpisana jest do GEZ. Architektami projektującymi budynki na ul. Sarego byli: Nachman Kopald (3), Maksymilian Nitsch (2, 4, 5 i 6 – willa w ogrodzie), A. Domański (prawdopodobnie 7), Karol Knaus (prawdopodobnie 8), Leopold Tlachna (9, 18), Władysław Kleinberger (19), Beniamin Torbe (21, 23, 25), Samuel Wexner i Henryk Jakubowicz (zespół trzech kamienic 22-24-26), Anastazy Redyk (róg Sarego 28/Dietla 72)[2].
5 obiektów wpisano do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[3]:
- ul. Sarego 10 – wybudowana w 1884 roku według projektu Adolfa Siódmaka
- ul. Sarego 15 – wybudowana w 1887 roku według projektu Nachmana Kopalda
- ul. Sarego 20 – rok budowy i projektant nieznany
- ul. Sarego 23 – wybudowana w 1910 roku, według projektu Beniamina Torbego
- narożny budynek ul. Józefa Dietla 70 / Józefa Sarego 27 / św. Sebastiana 24 – wybudowany w latach 1891–1892 według projektu Stefana Żołdani. W budynku prowadzi działalność Szkoła Podstawowa nr. 16 im. Jana Śniadeckiego.
W budynku nr. 7 mieściła się kiedyś loża masońska, Kasyno Oficerów WP Wyznania Mojżeszowego, a potem magazyn Cricoteki. 7 maja 2004 roku rozpoczęła w nim działalność kameralna scena Teatru Bagatela, znajduje się tam sala prób oraz sala widowiskowa[4].
Na elewacji kamienicy nr. 17, która została wybudowana w 1938 roku według projektu Zygmunta Grünberga, nad wejściem umieszczono godło w formie pełnoplastycznej rzeźby przedstawiającej zrywającego się do lotu pegaza[5].
Na elewacji kamienicy przy ul. Sarego 12 znajduje się tablica upamiętniająca Yorama Jerzego Grossa oraz Natana Grossa[6].
-
Perspektywę zachodniej części ulicy zamykają Planty i bryła kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła -
Widok środkowej części ulicy -
ul. Józefa Sarego 3
Kamienica (proj. Nachman Kopald, 1885) -
ul. Józefa Sarego 4
Kamienica (proj. Maksymilian Nitsch, 1888) -
ul. Józefa Sarego 6
Willa (proj. Maksymilian Nitsch, 1889) -
ul. Józefa Sarego 7
Kamienica -
ul. Józefa Sarego 9
Kamienica (proj. Leopold Tlachna, 1886) -
ul. Józefa Sarego 12
Kamienica (1885) -
ul. Józefa Sarego 16
Kamienica -
ul. Józefa Sarego 18
Kamienica (proj. Leopold Tlachna, 1892) -
ul. Józefa Sarego 20
Kamienica -
ul. Józefa Sarego 22–24–26
Zespół trzech kamienic (proj. Stanisław Wexner i Henryk Jakubowicz, 1930–1936) -
ul. Józefa Sarego 17, godło „Pegaz”
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Encyklopedia Krakowa. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, 2023, s. 656, ISBN 978-83-66253-48-3.
- ↑ a b Lista adresowa gminnej ewidencji zabytków Krakowa. bip.krakow.pl. [dostęp 2024-03-29].
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-03-31].
- ↑ Scena kameralna teatru Bagatela. bagatela.pl. [dostęp 2024-03-26].
- ↑ Michał Wiśniewski: Modernistyczne godła kamienic: Pegaz. szlakmodernizmu.pl. [dostęp 2024-03-26].
- ↑ Encyklopedia Krakowa. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, 2023, s. 575, ISBN 978-83-66253-48-3.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sarego Józefa, ulica. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 882. ISBN 83-01-13325-2.
- Barbara Zbroja Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia żydowskiego w Krakowie w latach 1868-1939, Wydawnictwo Wysoki Zamek, Kraków 2023, ISBN 978-83-966500-2-3 s. 243
- Elżbieta Supranowicz Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6 s. 145