Ulica Pomorska we Wrocławiu
| Nadodrze | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ul. Pomorska, widok w kierunku północnym; po prawej dawny szpital św. Jerzego, późniejszy – L.Rydygiera | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
Am Oderkronwerk – Rosenthaler Straße – Am Wäldchen | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 51,119191°N 17,031385°E/51,119191 17,031385 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Pomorska – jedna z ulic biegnących w linii północ-południe przez wrocławskie Przedmieście Odrzańskie, łączących od średniowiecza miasto (od Bramy Odrzańskiej) z drogami wylotowymi w kierunku Osobowic i Różanki[d] oraz Żmigrodu, rozgałęziającymi się przy obecnym placu Staszica.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Południowy odcinek dawnej trasy, bliższy Odry (w pobliżu obecnych Mostów Pomorskich, z których ten północny zbudowano dopiero w 1930 roku[1]) w przeszłości nazywano Kuhgasse („Zaułek Krowi” albo „Bydlęca Ścieżka”[2][3]): na przeciwległym brzegu Odry znajdowała się miejska rzeźnia. Odcinek ten, widoczny na szkicowej mapie z 1728 roku, identyfikowany jest przez R. Eysymontta z przebiegiem obecnej ul. Rydygiera[4], znajdującej się kilkadziesiąt metrów bardziej na wschód od obecnej Pomorskiej. Na północy natomiast, w rejonie obecnej ulicy Ptasiej[e], trasa przebiegała przez tereny bagniste i odnogę Odry (tam znajdował się Graue Wolf Brücke – faszynowy „Most Szarego Wilka”, wzmiankowany w roku 1736[4])[2].
Zabudowa kamienicami czynszowymi pojawiła się – w oparciu o układ ukształtowany wcześniej przy ulicach Szpaczej i Sroczej – w latach 60. XIX w. Przy skrzyżowaniu obecnej ulicy Dubois z Pomorską znajdowała się w XVIII i XIX wieku znana gospoda (czy też kawiarnia) Birn Baum (pol.: „Grusza”)[2][5]. W kamienicy nr 16 mieszkał podczas swoich studiów w Königliche Universität zu Breslau („Królewskim Uniwersytecie we Wrocławiu”, tj. dzisiejszym Uniwersytecie Wrocławskim) w latach 1891–1892 późniejszy profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, historyk literatury Ignacy Chrzanowski[6].
Po zachodniej stronie Pomorskiej, na terenie przekazanego miastu w 1813 prywatnego ogrodu inspektora miejskiego von Pilsacha, zniszczonego podczas oblężenia miasta w 1807 utworzono w 1816 roku pierwszy wrocławski park miejski[7] (Wäldchen – „Lasek”)[f], a po wschodniej – najpierw przytułek dla osób samotnych (przy północnym odcinku ulicy), a później (nieco bliżej centrum miasta) szpital św. Jerzego (po II wojnie światowej – Szpital Specjalistyczny im. Ludwika Rydygiera)[2].
Przy skrzyżowaniu Pomorskiej z ulicą św. Wincentego stała do roku 1892 oberża Zum polnischen Bischof[g] („Pod Polskim Biskupem”)[6][8][9].
Obecny przebieg ulicy Pomorskiej, ukształtowany po II wojnie światowej nie odbiega znacząco od pierwotnej trasy do Różanki z początków XIX wieku[9][10], choć początkowy (południowo-wschodni) jej odcinek początkowo biegł drogą dziś noszącą nazwę ulicy Dubois (zaś odcinek między mostami Pomorskimi a skrzyżowaniem Pomorskiej z Dubois nosił samodzielną nazwę – do 1945 r. Am Oderkronwerk[11][h], po 1945 r. ulicy Gdyńskiej[12])[10]. W 1951 roku nazwę ulicy Gdyńskiej zlikwidowano i znajdujące się tam posesje włączono do Pomorskiej, a południowo-wschodni odcinek Pomorskiej takim samym zabiegiem formalnym przypisano do ul. Dubois. Wtedy też biegnący wzdłuż skweru (dziś: Adamowicza) po jego zachodniej stronie odcinek ulicy Kaszubskiej (przed 1945 rokiem Am Wäldchen) zaliczono formalnie również do ulicy Pomorskiej biegnącej równolegle wzdłuż wschodniej strony skweru[13].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zgodnie z mapami Systemu Informacji Przestrzennej Urzędu Miejskiego Wrocławia ulica Pomorska zaczyna się przy skrzyżowaniu z Grodzką, Odrzańską i Nowym Światem, biegnie następnie przez Mosty Pomorskie i dalej na północ, aż do placu Strzeleckiego[16]; zgodnie z danymi Zarządu Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu całkowita długość jej głównej (wschodniej) nitki (wraz z jezdnią na Mostach Pomorskich) wynosi 1015 m; długość nitki zachodniej między Kaszubską a Dubois wynosi 280 m[17].
- ↑ Z wyjątkiem skrzyżowania z ulicą Otwartą pokazany jest przebieg głównej osi ulicy Pomorskiej, znajdującej się wzdłuż wschodniej granicy Skweru Pawła Adamowicza.
- ↑ Ulica Otwarta łączy się tylko z zachodnią (lewą, patrząc od strony Mostów Pomorskich) nitką ulicy Pomorskiej, oddzielonej od głównej osi ulicy Skwerem Pawła Adamowicza[f].
- ↑ Z tego powodu nazywana była – już od roku 1824 – Rosenthaler Straße, co tłumaczyć można jako „ulica Różankowska”[10].
- ↑ Dzisiejsza ulica Ptasia nazywała się dawniej Graue Wolf Gasse – „zaułkiem Szarego Wilka”[4], a przy jej skrzyżowaniu z Rosenthaler Straße (Pomorską) już od 1674 roku zlokalizowana była karczma Zum Grauen Wolf („Pod Szarym Wilkiem”), później przemianowana na Zu den Drei Linden („Pod Trzema Lipami”)[19].
- ↑ a b W roku 2019, po tragicznej śmierci zamordowanego w Gdańsku prezydenta tego miasta Pawła Adamowicza na skwerze będącym pozostałością tego parku posadzono drzewko (buk czerwonolistny) poświęcone tragicznie zmarłemu, a kilka tygodni później, 16 maja 2019, całemu temu skwerowi nadano imię Pawła Adamowicza[18].
- ↑ Znalazła się w książce adresowej już w 1832 roku pod adresem Rosenthaler Straße nr 10[20], obecnie Pomorska 57[21].
- ↑ Zygmunt Antkowiak w swojej książce przetłumaczył tę nazwę jako „Przy Żurawiu”, nawiązującą wg niego do żurawia portowego zainstalowanego w 1681 roku[6][i] (żuraw to po niemiecku Kran), jednak nazwa Am Oderkronwerk odnosi się do odrzańskiego dzieła koronowego (Krone – korona, Kronwerk – dzieło koronowe), które zostało zbudowane w latach 1657–1680 na miejscu zbudowanego tu w 1640 r. szańca[14] i znajdowało się – przed rozbiórką fortyfikacji miejskich Przedmieścia Odrzańskiego – w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca[15].
- ↑ Żuraw ten ustawiono jednak na Kępie Mieszczańskiej w ówczesnym porcie miejskim istniejącym od XVI wieku na południowym brzegu Kępy[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Steinwender, Trauer i Wendt 1930 ↓, s. 34.
- ↑ a b c d Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓.
- ↑ Eysymontt 2017a ↓, s. 3.
- ↑ a b c Eysymontt 2017a ↓, s. 3 i 4 (rys. 33).
- ↑ Sobel 2014 ↓, s. 135.
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 194.
- ↑ Skwer Adamowicza. fotopolska.eu. [dostęp 2023-03-02]. (pol.).
- ↑ Bednorz 2014 ↓, s. 142.
- ↑ a b Eysymontt 2017a ↓, s. 4.
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 193.
- ↑ fragment planu Wrocławia z 1942 r.
- ↑ fragment planu Wrocławia z 1948 r.
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 193–194.
- ↑ a b Eysymontt 2017b ↓, s. 2.
- ↑ Höcker 1907 ↓, Plan von Breslau (II – Oder-Kronwerk), s. 8–9.
- ↑ System Informacji Przestrzennej Wrocławia – ul. Pomorska.
- ↑ Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM (stan na 28 lutego 2023), poz. nr 4570 i poz. nr 4573.
- ↑ Anna Umięcka: Skwer Pawła Adamowicza. Wrocław jeszcze raz upamiętni zamordowanego prezydenta Gdańska. Oficjalny portal miasta Gdańska, 2019-05-17. [dostęp 2023-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-30)]. (pol.).
- ↑ Bednorz 2014 ↓, s. 140.
- ↑ Bednorz 2014 ↓, s. 141.
- ↑ Bednorz 2014 ↓, s. XXX.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Gustav Höcker: Belagerung von Breslau ein Volksbuch zur hundertjährigen Wiederkehr der Tage vom November und Dezember 1806 u. Januar 1807. Mit Karten und Illustrationen aus der Zeit der Belagerung. Kattowitz-Leipzig: Carl Swinna – Phönix Verlag, 1907.
- Werner Steinwender, Günther Trauer, Heinrich Wendt: Der Ausbau des Werderbrückenzuges über die Stadtoder in Breslau. Breslau: Magistrat der Hauptstadt Breslau, 1930. [dostęp 2023-01-28]. (niem.).
- Pomorska. W: Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. Wrocław: Ossolineum, 1970, s. 193–194. (pol.).
- Encyklopedia Wrocławia. Wyd. I. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, s. 663. ISBN 83-7023-749-5. (pol.).
- Grzegorz Sobel: Z dziejów gastronomii Przedmieścia Odrzańskiego w XVIII wieku. W: Przedmieście Odrzańskie we Wrocławiu. Tomasz Głowiński, Halina Okólska (red.). Wrocław: Gajt i Muzeum Miejskie Wrocławia, 2014, s. 130–138, seria: Wrocław i jego przedmieścia. ISBN 978-83-62584-55-0. (pol.).
- Bernard Bednorz: Zajazdy i hotele Przedmieścia Odrzańskiego. W: Przedmieście Odrzańskie we Wrocławiu. Tomasz Głowiński, Halina Okólska (red.). Wrocław: Gajt i Muzeum Miejskie Wrocławia, 2014, s. 139–147, ilustracje s. XXX–XXXIII, seria: Wrocław i jego przedmieścia. ISBN 978-83-62584-55-0. (pol.).
- Rafał Eysymontt: Rejon ulicy Pomorskiej – część historycznego Przedmieścia Odrzańskiego. W: Roman Czaja (red. nauk.): Atlas historyczny miast polskich. D. Adamska, C. Buśko, M. Chorowska, K. Chrzan, K. Demidziuk, R. Eysymontt, A. Gabiś, M. Goliński, J. Ilkosz, T. Kastek, W. Kononowicz, M. Krzywka, M. Małachowicz, M. Młynarska-Kaletynowa, S. Moździoch, A. Pankiewicz, J. Piekalski, M. Siehankiewicz, G. Strauchold, J. Urbanik, A. Zabłocka-Kos, L. Ziątkowski, A. Żurek. T. IV, Zeszyt 13: Śląsk. Cz. 2: Wrocław. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 2017, s. 3–6. ISBN 978-83-63760-82-3. [dostęp 2023-03-03].
- Rafał Eysymontt: Kępa Mieszczańska. W: Roman Czaja (red. nauk.): Atlas historyczny miast polskich. D. Adamska, C. Buśko, M. Chorowska, K. Chrzan, K. Demidziuk, R. Eysymontt, A. Gabiś, M. Goliński, J. Ilkosz, T. Kastek, W. Kononowicz, M. Krzywka, M. Małachowicz, M. Młynarska-Kaletynowa, S. Moździoch, A. Pankiewicz, J. Piekalski, M. Siehankiewicz, G. Strauchold, J. Urbanik, A. Zabłocka-Kos, L. Ziątkowski, A. Żurek. T. IV, Zeszyt 13: Śląsk. Cz. 2: Wrocław. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 2017, s. 2–3. ISBN 978-83-63760-82-3. [dostęp 2023-03-03].