Ust´-Omczug
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Populacja (2010) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
41344 |
| Kod pocztowy |
686050 |
Położenie na mapie obwodu magadańskiego  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
| 61°09′N 149°38′E/61,150000 149,633333 | |
Ust´-Omczug – osiedle typu miejskiego w Rosji, w obwodzie magadańskim, ośrodek administracyjny rejonu tieńkińskiego. W 2010 roku liczyło 3914 mieszkańców.
Geografia i klimat
[edytuj | edytuj kod]Ust´-Omczug leży w południowo-zachodniej części Gór Kołymskich, około 190 km na północ od Magadanu, w dolinie rzeki Omczug u jej ujścia do Detrinu, prawego dopływu Kołymy.
Klimat wilgotny kontynentalny (typ Dfb). Średnia temperatura lipca: 10,7 °C, stycznia: -27.7 °C. Roczna suma opadów: 375 mm, największe opady występują w lipcu i sierpniu (pow. 60 mm).[2]
Historia
[edytuj | edytuj kod]Początki istnienia, lata wojenne
[edytuj | edytuj kod]W 1938 r. pięcioosobowa ekspedycja geologiczna pod kierownictwem Dmitrija Iwanowicza Spiwaka odkryła w dolinie rzeki Omczug pokłady złota zdatne do przemysłowej eksploatacji.[3] W listopadzie 1939 roku, na podstawie zarządzenia z 11 września tego roku o organizacji Tieńkińskiego Zarządu Przemysłu Górniczego w ramach Dalstroju,[5] w dziewiczej tajdze u zbiegu rzek Omczug i Detrin rozpoczęto budowę osady o roboczej nazwie 184 kilometr, w której miała się mieścić siedziba Zarządu. Postawiono najpierw budynek administracji, potem stołówkę, sklep, dwa domy na ulicy Komsomolskiej, łaźnię.[7] Budowa ciągnęła się powoli. W styczniu 1940 r. na obecnej ulicy Gorniackiej nie było żadnego domu mieszkalnego, tylko przecinka do nieukończonego budynku Zarządu. W maju 1941 r. ukończono budynek administracji, stołówkę, sklep, łaźnię, pocztę, ambulatorium i ponad dziesięć domów mieszkalnych.[9] Budowa prowadzona była siłami więźniów z podobozu «Komiendantskij» mieszczącego się na drugim brzegu Omczuga w miejscu obecnej ulicy Zariecznej.[8][10]
W 1941 r. przebazowano do Ust´-Omczuga z osady Igandża Tieńkiński Zarząd Zwiadu Geologicznego. Zarządzenie w sprawie przebazowania nakazywało przydzielić dodatkowo 400 robotników i zorganizować w Zarządzie podobóz w ramach Tieńłagu[10], w wyniku czego powstał w miasteczku kolejny podobóz, noszący numer 15.[11]
W 1942 r. rozpoczęto budowę Centralnych Warsztatów Mechaniczno-Remontowych, z oddziałami: mechaniczno-remontowym, elektryczno-remontowym, odlewniczym i kuźnią. W oddziale odlewniczym uruchomiono żeliwiak i piec do odlewu brązu. Zakłady w pełni uruchomiono w 1943. Remontowano w nich m.in. koparki parowe, samochody ZiS-21, transformatory, silniki elektryczne; produkowano wagoniki kopalniane i inne urządzenia górnicze. Równocześnie zbudowano siłownię energetyczną wyposażoną w cztery agregaty.[12]
W 1941 roku wybudowano pierwszą szkołę z internatem na 4-5 oddziałów.[13] Górnicze miasteczko szybko się rozwijało. Już w 1945 roku został wybudowany przestronny, jasny, dwupiętrowy budynek dziesięciolatki.[15] W początku lat 50. zaczęło brakować miejsc, wówczas wybudowano w centrum osady jeszcze jeden drewniany, dwupiętrowy budynek szkolny, w którym mieszkały i uczyły się dzieci z klas 1.–4. (w późniejszych latach w tym budynku mieścił się TZPG, potem szkoła zawodowa; budynek zburzono pod koniec lat 90.)[14][16]
W sierpniu 1942 otwarto szpital na 20 łóżek, a w 1944 – pierwszą aptekę.[17]
Lata powojenne
[edytuj | edytuj kod]W 1950 r. wybudowano dwupiętrowe centrum handlowe «Raduga»,[18] a dwa lata później dobudowano sklep spożywczy «Eriki».[19]
2 grudnia 1953 r. Ust´-Omczug został ustanowiony ośrodkiem administracyjnym nowo wyznaczonego rejonu tieńkińskiego, a 22 grudnia otrzymał status osiedla robotniczego. W 1954 r. konstytuuje się Gminna Rada Narodowa.[20]
W latach 50. w miasteczku powstaje wiele ubogich domków prywatnych, zbudowanych samodzielnie z wszelkich dostępnych materiałów, wyrastających przede wszystkim na prawym brzegu rzeczki Poganki, w rejonie dzisiejszych ulic Zielonej, Magadańskiej i Wostocznej. Mieszkali tam byli więźniowie (którzy po karze łagru odbywali jeszcze karę zesłania, czy w inny sposób byli represjonowani, lub też nie mieli środków i możliwości, aby wyjechać), ochrona oraz pracownicy najemni, w tym specjaliści i kierownicy.[21]
W miejscu dawnych ogrodów powstaje stadion sportowy i strzelnica klubu «Metalurg».[22] W 1955 lub 1956 otwarto szkołę sportową.[23]
Likwidacja Dalstroju i przemiany lat sześdzięsiątych
[edytuj | edytuj kod]29 czerwca 1956 r. został zlikwidowany obóz Tieńłag[10], wraz z nim znikły z Omczuga zony. Na ich miejscu powstała osada Zariecznyj, w 1979 włączona do miasteczka jako ulica Zariecznaja.[23]
Lata 1957–1964 przyniosły znaczne zmiany w związku z likwidacją Dalstroju, reorganizacją administracji i ogólnymi zmianami politycznymi w Związku Radzieckim. Jednak większość przedsiębiorstw przetrwała pod nowymi nazwami i zarządami. W przededniu święta 1 maja 1959 r. na placu przed klubem uroczyście odsłonięto pomnik Lenina[24] – na tym samym postumencie, na którym przed kilku laty ustawiono posąg Stalina.[25][26]
Burzliwy rozwój w latach 1960 – 1989
[edytuj | edytuj kod]W 1960 otwarto w Ust´-Omczugu filę bazy samochodowej nr 1. w Pałatce ze 102 ciężarówkami. W 1960 i następnie 1963 w wyniku połączenia kilku mniejszych oddziałów powstało Centralne Gospodarstwo Przemysłu Leśnego. W początkach 1961 roku kopalnia «Kurczatowskij» została przebazowana do Zariecznego. W 1962 zaczęła działać szkoła zawodowa przemysłu górniczego kształcąca operatorów buldożerów, wiertniczych, strzałowych, kierowców. W 1960 otwarto lokalne lotnisko.[27]
W początkach lat 60. budowane są zupełnie nowe domy mieszkalne. To już nie baraki z wygodami na dziedzińcu, a przede wszystkim drewniane dwupiętrowe budynki, co prawda, z częściowym węzłem sanitarnym w każdym mieszkaniu – zimną wodą, osobną toaletą i kuchnią.[28] W latach 1964–66 oddano do użytku około 20 domów. Otwarto przedszkole, restaurację (1960), nową szkołę na 964 miejsca (1964). W 1967, roku jubileuszu 50-lecia władzy radzieckiej, w miasteczku pojawiły się: nowy budynek klubu na ulicy Zariecznej, kino «Rossija»,[29] dom mieszkalny z supersamem «Rasswiet», pierwsza w rejonie automatyczna centrala telefoniczna, rozpoczęto budowę czteropiętrowego domu z restauracją «Centralną» na parterze, budowany jest przekaźnik telewizyjny.[28]
W 1968 r. zbudowano fermę drobiu,[30] przeniesiono do Omczuga administrację sowchozu «Tieńkińskij».[31] W 1969 zaczęto budować nowe osiedle trzy- cztero- i pięciopiętrowych bloków mieszkalnych z wielkiej płyty na prawym brzegu Omczuga, wytyczono tam nowe ulice Mira i Pobiedy nazwane tak na cześć zbliżającej się 30. rocznicy zwycięstwa w II wojnie światowej. W latach 70. powstał nowy budynek szkolnego internatu, nowy Pałac Sportu i stadion przy parku, nowy oddział szpitala i przychodnia. W 1976 powstało nowe przedsiębiorstwo – kamieniołom. Zbudowano centralną ciepłownię, nową łaźnię i pralnię. Na miejscu starego stadionu wyrosły budynki administracji: Teńkińskiego Kombinatu Górniczego (dawniej Zarządu Przemysłu Górniczego), dwóch osobnych oddziałów Ekspedycji Geologicznej: Tieńkińskiej (powstałej z przekształcenia dawnego Tieńkińskiego Zarządu Zwiadu Geologicznego) i nowo powstałej Detrińskiej, komitetu rejonowego KPZR i Komsomołu i innych. W latach 80. powstały nowa szkoła z internatem i trzy przedszkola na nadrzecznym osiedlu, bank, sklepy. Liczba mieszkańców rosła osiągając w 1989 roku największą wartość: 11,3 tys. osób.[32]
Lata po rozpadzie ZSRR
[edytuj | edytuj kod]Po rozpadzie ZSRR w 1991 r. miasteczko podupadło. W początkach dekady dokończono jeszcze niektóre trwające budowy: przebudowano łaźnię, oddano budynek domu kultury i kilka domów mieszkalnych; ostatni blok powstał w 1993 przy ulicy Gorniackiej 49a. Jeden z niedokończonych bloków rozebrano i przeniesiono do osady kopalni «Szkolnyj»; budowa kolejnego oddziału szpitala pozostała nieukończona. W latach 90. znikły Kombinat Górniczy, kopalnia «Kurczatowskij», obie Ekspedycje Geologiczne, gospodarstwo leśne i sowchoz, zakłady remontowe, baza samochodowa oraz inne przedsiębiorstwa i instytucje.[33] Przemiany polityczne spowodowały zamknięcie jednych instytucji i urzędów a powstanie innych, pojawił się urząd pracy, urząd skarbowy. W budynku dawnej Ekspedycji Geologicznej umieszczono komisariat milicji, w przychodni dziecięcej – zarząd wojskowy, w bibliotece – giełdę pracy, w dawnej siedzibie komitetu KPZR – sąd. Borykano się z problemami ekonomicznymi, brakiem ciepłej wody i centralnego ogrzewania, nieregularnością usług pocztowych.[34] Pierwsza dekada XXI wieku nie odznaczyła się dobrymi zmianami. Nieremontowane domy mieszkalne niszczały, drewniane budynki popadły w ruinę.[35][36] Liczba mieszkańców spadła do ok. 4600 w 2004 roku.[37].
Współczesność
[edytuj | edytuj kod]Dopiero druga dekada XXI wieku przyniosła odmianę. Na głównych ulicach zainstalowano nowe oświetlenie, wyremontowano dachy wielu domów mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej, fasady pomalowano w jaskrawe kolory,[38] postawiono ławki, place zabaw. Otwarto hotel «Zołotaja Tieńka». Na terenie szkoły ogólnokształcącej zbudowano kilka boisk ze sztuczną nawierzchnią: do piłki nożnej (niepełnowymiarowe), koszykówki i siatkówki; przy szkole sportowej – dwa lodowiska do hokeja, strefę do gry w siatkówkę i koszykówkę, skatepark.[39] Odnowiono budynek domu kultury, w którym urządzono muzeum krajoznawcze,[40] plac przed budynkiem wybrukowano i ustawiono fontannę. Szpital rejonowy wyposażono w nowy sprzęt, zbudowano nowy budynek pogotowia ratunkowego.[35]
W 2013 r. miasto nawiedziła powódź,[41] która dotknęła także inne rejony obwodu magadańskiego.[42] Woda przerwała tamę, droga prowadząca do Magadanu w kilku miejscach została rozmyta, uszkodzony most; nastąpiła przerwa w dostawie energii elektrycznej. Urząd Ministerstwa Sytuacji Nadzwyczajnych w Magadanie zorganizował dostawę żywności, wody i butli z gazem przy użyciu śmigłowca Mi-8.[43]
30 października 2018 r., w Dzień Pamięci Ofiar Represji Politycznych odsłonięto pomnik «Więźniom kołymskich łagrów czasów Dalstroju» autorstwa kowala Olega Zakutnego.[44][45]
W 2018 roku wybudowano wiszącą kładkę dla pieszych nad rzeką Omczug łączącą nadrzeczne osiedle z dawną osadą Zariecznyj, znacznie skracającą drogę pomiędzy dwoma częściami miasteczka.[35][46]
Transport
[edytuj | edytuj kod]Przez Ust´-Omczug przebiega droga 44N-4,[47] zwana trasą tieńkińską, prowadząca z Pałatki przez Omczak i Kułu do Traktu Kołymskiego w pobliżu osady Bolszewik. Odległość do Magadanu ok. 260 km. Dwa razy w tygodniu kursuje autobus nr 519 w relacji Magadan – Matrosowo (nr 520 w relacji powrotnej).[48][49]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dane ze spisu ludności w 2010 r.
- ↑ Klimat Ust-Omczug. CLIMATE-DATA.ORG. [dostęp 2019-12-13].
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 82.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 83.
- ↑ Prikaz № 384, w: [4]
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 84.
- ↑ Wspomnienia P. I. Abramienki, w: Mironowa, S. Wietieran Tieńki. „Lieninskoje znamia”. Wydanie z 14 września 1967. Cytat za: [6]
- ↑ a b Gribanowa 2013 ↓, s. 85.
- ↑ Wspomnienia geologa Wiktora Wołodina, w: W. Wołodin, 20 liet spustia, 1959. Z archiwum administracji rejonu tieńkińskiego, teczka bez nazwy. Cytat za: [8]
- ↑ a b c Metryczka Tieńłagu na stronie Rosyjskiego Memoriału
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 86.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 87-88.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 89.
- ↑ a b Gribanowa 2013 ↓, s. 90.
- ↑ Somowa, S. Nowyje szkoły. „Lieninskoje znamia”. Wydanie z 18 sierpnia 1954. Cytat za: [14]
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 14.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 91.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 56.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 95.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 96.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 96-98.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 36-37.
- ↑ a b Gribanowa 2013 ↓, s. 99.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 91.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 100.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 16.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 100-101.
- ↑ a b Gribanowa 2013 ↓, s. 101.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 63.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 24.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 62.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 102-103.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 105.
- ↑ Gribanowa ↓, s. 105.
- ↑ a b c Gribanowa 2019 ↓, s. 27.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 79.
- ↑ Gribanowa 2013 ↓, s. 104.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 106.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 107.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 92.
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 100-101.
- ↑ Zostanie otwarty punkt aprowizacyjny na Kołymie dla kierowców, którzy ugrzęźli na trasie. RIA Nowosti, 2013-08-21. [dostęp 2019-12-13]. (ros.).
- ↑ Śmigłowiec z żywnością wyleciał do osiedla Ust´-Omczug na Kołymie. RIA Nowosti, 2013-08-21. [dostęp 2019-12-16]. (ros.).
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 103.
- ↑ W kołymskim osiedlu Ust´-Omczug odsłonięto pomnik ofiar represji. Vesma.today, 2018-10-30. [dostęp 2019-12-16]. (ros.).
- ↑ Gribanowa 2019 ↓, s. 117.
- ↑ Wykaz samochodowych dróg publicznych regionalnego i międzymiastowego znaczenia obwodu magadańskiego (poz. II.4). 2019-10-01. [dostęp 2019-12-13]. (ros.).
- ↑ Rozkład jazdy autobusów z dworca w Magadanie. [dostęp 2019-12-13]. (ros.).
- ↑ Trasa autobusu nr 519 na Mapach Yandex. [dostęp 2019-12-13]. (ros.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ust´-Omczug. W: Inna Gribanowa: Tieńka. Witok spirali: istoriczeskij oczierk. Magadan: Izdatielstwo «Ochotnik», 2013, s. 82-105. ISBN 978-5-9904382-2-4. [dostęp 2019-12-06]. (ros.).
- Inna Gribanowa, Maja Minczuk, Paweł Żdanow, Walentyna Ałdoszyna, Jelena Sutormina: Ust´-Omczug. 80 liet. Istorija w fotografijach.. Magadan: Izdatielstwo «Ochotnik», 2019. ISBN 978-5-906641-50-2. [dostęp 2019-12-16]. (ros.).