Pływacz zwyczajny

Pływacz zwyczajny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	pływaczowate
Rodzaj	pływacz
Gatunek	pływacz zwyczajny
	Nazwa systematyczna
	Utricularia vulgaris L.; Sp. pl. 1:18. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Pływacz zwyczajny^[5] (Utricularia vulgaris L.) – gatunek rośliny mięsożernej, należący do rodziny pływaczowatych (Lentibulariaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Jest gatunkiem kosmopolitycznym, występującym powszechnie w śródlądowych zbiornikach wodnych w Europie i Azji^[6]. W Polsce występuje niemal na całym niżu z wyjątkiem północnej części Niziny Mazowieckiej. W górach jest rzadki. W polskich Karpatach podano jego stanowiska na pogórzach (Cieszyńskim, Śląskim, Ciężkowickim, Strzyżowskim), w Beskidzie Małym, Paśmie Policy, Działach Orawskich oraz w Kotlinie Sądeckiej i Nowotarskiej^[7].

Morfologia

Pokrój: Roślina swobodnie unosząca się w toni wodnej, nie posiada systemu korzeniowego. Blisko powierzchni wody znajduje się tylko podczas kwitnienia. Tuż pod łodygą kwiatostanu wytwarza chwytniki, za pomocą których przyczepia się do podłoża, gdy znajduje się w miejscach płytszych^[8].
Pęcherzyki powietrzne: Są to występujące na pędach specyficzne twory umożliwiające unoszenie się rośliny na powierzchni wody. Są też równocześnie aparatami chwytającymi drobne zwierzęta wodne. Posiadają otwór zamykany ruchomą klapką^[8]. Mają długość około 2 mm. Na każdym liściu znajduje się co najmniej 8 pęcherzyków, zwykle jednak więcej. Na całej roślinie pęcherzyków tych może być ponad 200^[9].
Pęd: Długości ok. 1 m, w większości pod wodą, ponad lustro wystaje tylko niewielki fragment zakończony skąpokwiatowym kwiatostanem. Pędy osiągają długość 30–100(200) cm, międzywęźla 3–10 mm^[10]. Tworzy także cienkie, nitkowate i skręcone pędy powietrzne o długości do 18 cm. Pokryte są łuseczkowatymi listkami i służą do wymiany gazowej^[8].
Liście: O jajowatym kształcie, głęboko 3-5 dzielne. Mają długość 8 cm. Ich odcinki są nitkowate i z rzadka szczeciniasto owłosione^[9].
Kwiaty: Żółte, obupłciowe, grzbieciste, wyrastające na szypułce 2–3 razy dłuższej od łuskowatych przysadek. Zebrane są w groniasty, złożony z 4–12 (czasami nawet do 24) kwiatów. Wyrasta nad powierzchnię wody na szypułce o długości 8–12 mm^[10]. Korona ma średnicę 13–20 mm i posiada stożkowatą, podłużną ostrogę dłuższą od dolnej działki kielicha. Złocistożółta górna warga korony jest dłuższa od zamykającej gardziel kwiatu wydętej wargi dolnej^[9]. Wewnątrz korony 2 pręciki zrośnięte pylnikami i 1, górny słupek^[10].
Owoc: Kulistojajowata torebka zawierająca liczne, drobne nasiona^[10].

Biologia

Rozwój: Bylina, jedna z niewielu roślin mięsożernych spotykanych w Polsce w naturze. Wykształcenie aparatów chwytających spowodowane jest potrzebą uzupełnienia niedoborów azotu. Zwierzęta, przede wszystkim drobne skorupiaki, chwytane są w pęcherzyki, które otwierają się do wewnątrz, zasysając zdobycz wraz z wodą. Po wciągnięciu ofiary klapka natychmiast z powrotem się zamyka. Schwytane zwierzęta trawione są przy udziale enzymów wydzielanych ze ściany pęcherzyka. Kwitnie od czerwca do sierpnia, kwiaty zapylane są przez owady. Bardzo często rozmnaża się wegetatywnie przez fragmentację pędów oraz za pomocą turionów. Turiony powstają jesienią, zimują na dnie zbiornika, wiosną zaś wypływają ku górze, rozwijając się w nową roślinę^[8].

Siedlisko: Hydrofit występujący przeważnie w stosunkowo ciepłych, stojących wodach rozlewisk, stawów, rowów, starorzeczy, dołów potorfowych. Występuje w wodach osłoniętych od falowania. W bogatych w plankton wodach eutroficznych występuje czasami masowo. Przeważnie nie schodzi poniżej głębokości 2 m. Przez jakiś czas może przetrwać w zagłębieniach wysychających zbiorników wodnych, traci wówczas stare pędy, a na nowych powstają tylko nieliczne pęcherzyki powietrzne^[8].

Fitosocjologia: Czasami tworzy jednogatunkowe zbiorowiska, ale występuje także w różnych wielogatunkowych zbiorowiskach wodnych. Bierze duży udział w początkowej fazie zarastania zbiorników wodnych. Wytwarza dużą ilość biomasy, która jednak szybko ulega rozkładowi^[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Potametea^[11].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = ok. 44^[7].

Zagrożenia i ochrona

W Polsce gatunek podlegał w latach 2004–2014 ochronie prawnej^[12]^[13]. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[14].

Głównym zagrożeniem jest utrata siedlisk lub warunków siedliskowych wskutek odwodnienia terenów, zarastania zbiorników wodnych i wysychania torfowisk^[10].

Zobacz też

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-09].
↑ Utricularia vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN. ISBN 83-01-00566-1.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-09].

[iucn-4] Utricularia vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[hydrobotanika-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN. ISBN 83-01-00566-1.

[szafer-9] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[C-10] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[11] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[rozp2004-12] Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną

[rozp2014-13] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[14] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]