Wabnica kielichowata
.JPG) Plechy z apotecjami na pniu drzewa | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wabnica kielichowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Pleurosticta acetabulum (Neck.) Elix & Lumbsch Mycotaxon 33: 453 (1988) | |
.JPG)
Wabnica kielichowata, tarczownica kielichowata (Pleurosticta acetabulum (Neck.) Elix & Lumbsch) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Parmelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1768 Noël Martin Joseph de Necker nadając mu nazwę Lichen acetabulum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w roku 1988 John Alan Elix i Helge Thorsten Lumbsch, przenosząc go do rodzaju Pleurosticta[1].
Niektóre synonimy naukowe[3]:
- Imbricaria acetabulum (Neck.) DC. 1805
- Lichen acetabulum Neck. 1768
- Lichen corrugatus Sm. 1791
- Lobaria acetabulum (Neck.) Hoffm. 1796
- Melanelia acetabulum (Neck.) Essl. 1978
- Parmelia acetabulum (Neck.) Duby 1830
- Parmelia corrugata (Sm.) Ach. 1803
- Parmotrema acetabulum (Neck.) M. Choisy 1952
- Platysma acetabulum (Neck.) Frege 1812
- Pleurosticta lichenicola Petr. 1931
Nazwy polskie według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Listkowata, rozetkowata lub nieregularnego kształtu plecha osiąga średnicę do 25 cm i ma brzegi głęboko wcinane. Jest dość gruba, skórzasta i sztywna. Jej barwa w dużym stopniu zależy od wilgotności. Podczas wilgotnej pogody jest intensywnie zielona, podczas suchej brunatnozielona, oliwkowobrunatna lub szara. Zaokrąglone lub słabo karbowane odcinki mają szerokość do 1 cm, sa pomarszczone i pofałdowane. Ich brzegi stykają się z sobą lub nieznacznie na siebie zachodzą. Plecha przylega do podłoża, tylko jej końce nieco się wznoszą. Nie posiada izydiów, ani soraliów. Dolna powierzchnia jest na obwodzie oliwkowobrunatna lub szarobrunatna, w środku czarna. Są na niej liczne chwytniki, z wyjątkiem obrzeży, na których brak chwytników. W plesze występują glony protokokkoidalne[4].
Zazwyczaj występują dość licznie owocniki. Są to duże lekanorowe apotecja o średnicy do 10, a nawet 15 mm. Mają kielichowaty kształt i tarczki o podobnej barwie jak plecha; podczas suchej pogody są oliwkowobrunatne lub szarobrunatne, podczas wilgotnej intensywnie zielone. Brzeżek gruby, pomarszczony i pofałdowany, często z brodawkami. W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych, elipsoidalnych zarodników o rozmiarach 12-18 × 7-9 μm[4].
Reakcje barwne: miąższ C+ czerwony[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje głównie w Europie i Azji, w Afryce podano występowanie tylko w Maroku[5]. W Polsce jest rozprzestrzeniony na całym obszarze[2], na zachodzie Polski występuje częściej, niż na wschodzie[4]. Wszędzie jednak jest rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status EN – gatunek wymierający[6]. Był gatunkiem ściśle chronionym[7], od 9 października 2014 r. podlega ochronie częściowej[8].
Rośnie na korze drzew, głównie liściastych, czasami (rzadko) również na drewnie. Preferuje drzewa rosnące w miejscach dobrze oświetlonych – rosnące samotnie lub przy drogach, na obrzeżach lasów[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-04-27] (ang.).
- ↑ a b c d e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Discover of Life. [dostęp 2015-03-12].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów