Wariag (1899)
Szablon:Okręt rozszerzony infobox Wariag (ros. Варяг) - rosyjski krążownik z początku XX wieku, wsławiony podczas wojny rosyjsko-japońskiej, jeden z najsłynniejszych okrętów carskiej floty rosyjskiej. Zatopiony w 1904 pod Czemulpo, służył po podniesieniu jako japoński okręt szkolny "Soya", po czym ponownie wrócił pod banderę rosyjską. Nazwę "Wariag" od hist. pol. Wareg, nosiły też inne okręty rosyjskie.
Historia
Był to jeden z trzech podobnych krążowników pancernopokładowych średniej wielkości, zamówionych w ramach programu z 1898 w różnych stoczniach zagranicznych specjalnie dla służby na Dalekim Wschodzie (pozostałe to "Askold" i "Bogatyr"). "Wariag" zamówiony został 11 kwietnia 1898, jeszcze przed rozstrzygnięciem rozpisanego w tym celu konkursu, w amerykańskiej stoczni William Cramp & Sons w Filadelfii (łącznie z pancernikiem "Retwizan").
11 stycznia 1899 okręt został wciągnięty na listę floty i otrzymał nazwę "Wariag". Oficjalne rozpoczęcie budowy miało miejsce 10 maja 1899, w rzeczywistości rozpoczęto ją już pod koniec 1898. Okręt wodowano 19 października 1899, a oficjalnie wszedł do służby we flocie rosyjskiej 2 stycznia 1901, klasyfikowany oficjalnie jako krążownik I rangi (daty w kalendarzu juliańskim).
Opis konstrukcji
"Wariag" był uważany za nieco mniej udany od pozostałych dwóch krążowników programu 1898, był przy tym najdroższy (cena z wyposażeniem ok. 6 milionów rubli). W porównaniu z nimi miał mniej udane rozmieszczenie 12 dział artylerii głównej (po sześć dział na burtach, z tego po dwa działa na pokładzie dziobowym i rufowym obok siebie), przez co salwę burtową stanowiło jedynie 6 dział ("Askold" - 7 i "Bogatyr" - 8). W kierunkach wprost na dziób i rufę mogło natomiast teoretycznie strzelać po 4 działa. W przeciwieństwie do pozostałych krążowników, działa "Wariaga" dla zmniejszenia masy nie miały masek pancernych i nie były niczym chronione. Jego napęd, oparty na kotłach parowych Niclossa był z kolei bardziej zawodny. "Wariag" miał też największą wyporność, przez co jednak miał lepszą odporność konstrukcji kadłuba oraz własności morskie od "Askolda", miał także lepsze warunki bytowe załogi. "Wariag" znacznie przewyższał natomiast zamówione wcześniej rosyjskie okręty typu Diana. Przewyższał też większość japońskich krążowników pancernopokładowych, które były mniejsze, niemniej jednak ocenia się, że sama koncepcja dużych i średnich krążowników pancernopokładowych była chybiona z powodu ich niewielkiej odporności, a doświadczenia wojny wykazały znacznie większą przydatność niewiele większych krążowników pancernych.
Służba
Okręt wszedł do służby we flocie rosyjskiej 15 stycznia 1901 (2 stycznia jul.), po czym w maju popłynął do Rosji. We wrześniu tego roku został skierowany przez Kanał Sueski na Daleki Wschód i w marcu 1902 przypłynął do bazy floty rosyjskiej w Port Artur, wchodząc w skład Eskadry Oceanu Spokojnego. W marcu 1903 dowództwo objął kapitan Wsiewołod F. Rudniew. W styczniu 1904 roku "Wariag" został wysłany do koreańskiego portu Czemulpo (obecnie Inczhon) jako stacjonujący tam okręt rosyjski.
Z chwilą rozpoczęcia przez Japonię wojny z Rosją, 9 lutego 1904 "Wariag" został zablokowany w Czemulpo przez eskadrę 6 krążowników japońskich. Odrzucając możliwość poddania się, dowódca "Wariaga", kapitan Wsiewołod Rudniew, wypłynął z portu i podjął walkę z przeważającym przeciwnikiem. Po godzinnej walce, nie mając szans na przedarcie się, silnie uszkodzony "Wariag" został zatopiony przez załogę. "Wariag" stał się następnie jednym z symboli rosyjskiej floty, upamiętnionym w wierszu Der Wariag Rudolfa Greintza, który przetłumaczony później na rosyjski stał się popularną pieśnią.
Przez 1904 i 1905 rok Japończycy prowadzili prace nad podniesieniem "Wariaga", zatopionego na płytkiej wodzie, uwieńczone w końcu powodzeniem 8 sierpnia 1905. Po remoncie w Yokosuka w latach 1906-1907, został wcielony do służby japońskiej jako okręt szkolny "Soya". Nieco zmieniła się forma nadbudówek i kominów. Działa kalibru 75 mm wymieniono na 76 mm Armstronga, zdjęto lekkie działa i 3 wyrzutnie torped. Pełnił on następnie aktywną służbę w roli okrętu szkolnego, odbywając także zagraniczne rejsy.
W 1916 roku podczas I wojny światowej, okręt został odsprzedany Rosji dla wzmocnienia flotylli Oceanu Lodowatego (wraz z byłymi pancernikami "Połtawa" i "Pierieswiet") i ponownie wszedł do rosyjskiej służby 5 kwietnia 1916 (22 marca wg kalendarza juliańskiego) pod dawną nazwą "Wariag". Po remoncie we Władywostoku, w czerwcu wyruszył przez Ocean Indyjski i Morze Śródziemne do miejsca przeznaczenia - Zatoki Kolskiej, gdzie przybył 16 listopada 1916 (kal. jul.). Ponieważ jednak jego stan techniczny był kiepski, 15 lutego 1917 (kal. jul) został skierowany na remont do Wielkiej Brytanii i w marcu dokowany w Birkenhead. 8 grudnia 1917, na skutek rewolucji w Rosji, okręt został zarekwirowany przez rząd angielski, po czym przeznaczony na złom. W 1918, podczas transportu w celu złomowania został wyrzucony na brzeg szetlandzki. Okręt ostatecznie rozebrano na miejscu w 1925.
Dane techniczne
Uzbrojenie:
- 12 dział kaliber 152 mm Canet wz.1891, w odkrytych stanowiskach na burtach, dziobie i rufie (12xI)
- długość lufy L/45 (45 kalibrów), masa pocisku 41,5 kg, donośność 11 100 m, zapas amunicji po 199 pocisków na działo
- 12 dział 75 mm Canet wz 1891, w stanowiskach na burtach, dziobie i rufie (12xI)
- długość lufy L/50, zapas amunicji po 250 pocisków na działo
- 8 dział 47 mm Hotchkiss (2 można było ustawić na kutrach parowych)
- 2 działa 37 mm Hotchkiss (można było je ustawić na kutrach parowych)
- 2 ckm 7,62 mm Maxim
- + 2 działa 63,5 mm Baranowskiego wz.1882 dla oddziałów desantowych
- 6 wyrzutni torpedowych 381 mm (stałe nadwodne: dziobowa i rufowa, ruchome nadwodne: 4 burtowe), 12 torped (być może w rzeczywistości wyrzutnie miały kaliber 450 mm)
- 2 kutry parowe z miotaczami min
- 35 min morskich
- pokład pancerny: 38 mm
- skosy pokładu pancernego: 76 mm
- stanowisko dowodzenia: 152 mm
- masa pancerza: 588 t.
Bibliografia
- В.И.Катаев (W.I. Katajew): "Крейсер «Варяг»" (Kriejser Wariag), seria Morskaja Kollekcja nr 3/2003