Wenceslas Pantaleon Kirwitzer
 Tablica upamiętniająca Kirwitzera na domu w Kadaňu | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat |
|
Wenceslas Pantaleon Kirwitzer (ur. 1588[a] w Kadaňu, zm. 22 kwietnia 1626 w Makau) – czeski astronom, jezuita i misjonarz.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z protestanckiej rodziny wywodzącej się ze wsi Krbice (niem. Kürbitz, stąd Kirwitzer); jako młodzieniec przeszedł na katolicyzm[1]. Studiował w kolegium jezuickim w Ołomuńcu[1] (druga najstarsza, po praskim Uniwersytecie Karola, uczelnia w Czechach). Następnie studiował w Brnie, gdzie w 1606 roku wstąpił do zakonu jezuitów[2], skąd został wysłany do Rzymu do tamtejszego kolegium jezuickiego. W Rzymie, w 1611 był świadkiem dysput naukowych między Galileuszem, jako zwolennikiem teorii heliocentrycznej i zwolennikami geocentryzmu Ptolemeusza[1]. Po przyjęciu święceń nauczał w kilku miejscach, w tym w Grazu[2].
W Grazu wykładał matematykę w tamtejszym kolegium; z jego zachowanej korespondencji z Christopherem Grienbergerem wynika, że w latach 1614-1615 uznał on system ptolemejski za fałszywy i z wolna stał się zdeklarowanym zwolennikiem kopernikanizmu[3]. Jest wymieniany wśród zdecydowanych zwolenników tej teorii wśród misjonarzy jezuickich w Chinach[4].
W Grazu przebywał do 1617 roku[2], by w 1618 roku wyruszyć wraz z Nicolasem Trigaultem na misję na Daleki Wschód; Trigault odniósł spory sukces rekrutując grupę zdolnych i wykształconych misjonarzy, w tym czterech naukowców: Adama Schalla, Johanna Schrecka, Giacomo Rho i samego Kirwitzera, który wyróżniał się m.in. jako znajomy Galileusza i Keplera[5]. Misjonarze wypłynęli w kwietniu z Lizbony na pokładzie statku „San Carlos”[6]. W czasie podróży prowadzili liczne obserwacje astronomiczne, pomiary deklinacji magnetycznej i zbierali próbki flory, prowadząc niemalże „ruchome laboratorium”[7] oraz nauczali się nawzajem matematyki[8].
Grupa dotarła do Makau w 1620 roku[9]. Kirwitzer przebywał tam do 1622 roku, po czym prawdopodobnie został wysłany na misję do Guangdongu, skąd wrócił w październiku 1625 roku, z powodu złego stanu zdrowia. Podczas łącznie czteroletniego pobytu w Makau pełnił posługę religijną i sporządzał roczne raporty o misji do Rzymu; nie prowadził zajęć z matematyki, której w Makau nie nauczano, mimo obecności licznych specjalistów, takich jak sam Kirwitzer[10]. Kontynuował korespondencję z Grienbergerem i Keplerem, a jego praca na temat obserwacji poczynionych w czasie podróży na wschód, Observationes cometarum anni 1618 factæ in India Orientali a quibusdam S. J. mathematicis in Sinense regnum navigantibus, zyskała szerokie uznanie w Europie[10].
Zmarł w Makau w 1626 roku (niektóre źródła podają, że przeniósł się do Kioto, które nazywano wówczas Meaco i tam zmarł[2]), ale figuruje w spisie misjonarzy chińskich, więc podróż do Japonii jest raczej nieprawdopodobna[9].
Ważniejsze prace[edytuj | edytuj kod]
- 1620: Observationes cometarum anni 1618 factæ in India Orientali a quibusdam S. J. mathematicis in Sinense regnum navigantibus;
- 1622: Literae de Martyrio p. Joannis Bapt. Machadi soc. Jesu, qui anno 1617 in Japonia passus est;
- 1625: Annuae litterae e Sinis datae Macao 28. Nov. et 27. Oct.[2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Louis Pfister podaje daty urodzin i wstąpienia do zakonu, odpowiednio 1586 i 1604, zaznaczając wszakże, że pojawiają się też daty 1588 i 1606 oraz 1590 i 1608
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Václav (Wenzel) Pantaleon KIRWITZER (1588 - 1626). [w:] Neoficiální stránky města Kadaně a Kadaňska [on-line]. Městský úřad Kadaň, 2014. [dostęp 2014-11-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (cz.).
- ↑ a b c d e Kirwitzer. W: František Ladislav Rieger: Slovník naučný. T. IV. Praga: I.L. Kober, 1865, s. 666.
- ↑ James M. Lattis: Between Copernicus and Galileo: Christoph Clavius and the Collapse of Ptolemaic Cosmology. University of Chicago Press, 1994-12-15, s. 204-205. ISBN 978-0-226-46927-0. (ang.).
- ↑ Joseph Needham: Science and Civilisation in China: Volume 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth. Cambridge University Press, 1959-01-01, s. 445. ISBN 978-0-521-05801-8. (ang.).
- ↑ Andrew C. Ross: A Vision Betrayed:The Jesuits in Japan and China, 1542-1742. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1994, s. 163.
- ↑ Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 107.
- ↑ Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 58.
- ↑ Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 56.
- ↑ a b Wenceslaw Panteleon Kirwitzer. W: Louis Pfister: Notices biographiques et bibliographiques sur les jésuites de l'ancienne mission de Chine (1552-1773) Tome I, XVIe et XVIIe siècles. Shanghaï: Impr. de la Mission catholique, 1932, s. 160-161.
- ↑ a b Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 57.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Luís Saraiva, Catherine Jami: The Jesuits, the Padroado and East Asian science (1552-1773). Singapore; Hackensack, NJ: World Scientific, 2008. ISBN 978-981-277-126-1, ISBN 981-277-126-3. (ang.).