Widłoróg amerykański

Widłoróg amerykański
	Antilocapra americana
	(Ord, 1815)
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	widłorogowate
Rodzaj	Antilocapra; Ord, 1818
Gatunek	widłoróg amerykański
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Widłoróg amerykański^[3], dawniej: widłoróg lub antylopa widłoroga^[4] (Antilocapra americana) – gatunek ssaka kopytnego, jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju widłoróg (Antilocapra) i rodziny widłorogowatych zamieszkujący Amerykę Północną. Widłorogi amerykańskie są najszybszymi zwierzętami Ameryki Północnej – na krótkich dystansach (do 1,5 km) osiągają do 95 km/h^[5] wykonując przy tym skoki o długości do 6 metrów.

Występowanie i biotop

Widłorogi amerykańskie występują od południowych części prowincji Alberta i Saskatchewan w Kanadzie przez zachodnie Stany Zjednoczone do zachodniej Sonory w Meksyku. Preferują rozległe, lekko pofałdowane tereny, porośnięte roślinnością typową dla prerii – trawą, której wysokość nie przekracza połowy metra. Część populacji występuje na obszarach, gdzie rosną także krzewy. Widłoróg amerykański żyje w dosyć suchym klimacie, gdzie roczna suma opadów jest niewystarczająca do wegetacji drzew.

Spotykane są od poziomu morza do 3353 m n.p.m. Stado zajmuje zazwyczaj obszar o powierzchni od 440 do 1200 ha.

Charakterystyka

Informacje ogólne

Wysokość w kłębie: 81-104 cm^[6]
Długość ciała: 100-157 cm^[6]

Długość rogów: samica – do 12 cm, samiec – do 25 cm^[6]

Masa ciała: samiec 45-60, samica 35-45 kg
Długość życia: w niewoli – do 12 lat^[6]

Tułów jest pokryty gęstą, rudobrązową sierścią, a na głowie, zadzie, brzuchu, dwóch półksiężycach na szyi i wewnętrznych stronach kończyn – białą. Położone po bokach głowy oczy pozwalają na obserwowanie okolicy podczas posiłku, a długie, szczupłe kończyny umożliwiają szybką ucieczkę. Krótki ogon schowany jest w białej kępce włosów na zadzie nazywanej lustrem. Rogi zbudowane są z substancji budową przypominającej sierść, która rośnie na kostnym rdzeniu. Wierzchnia warstwa jest zrzucana raz do roku, po okresie godowym. Budowa ciała przystosowana do długotrwałego biegu. Mały żołądek i wątroba magazynująca duże ilości glikogenu sprawiają, że widłoróg przystosował się do dużego wysiłku. Zwierzęta te mogą przebyć kilka kilometrów, szybko biegnąc i wykonując długie skoki. Przeciętna prędkość w biegu wynosi 40 km/h, na krótkich dystansach nawet do 95 km/h.

Dymorfizm płciowy:

samiec jest większy od samicy
pysk samca jest ciemniejszy, a rogi dłuższe
szyja u samców jest naznaczona ciemnymi plamami

Tryb życia

Widłorogi amerykańskie są zwierzętami stadnymi, aktywnymi zarówno w dzień, jak i w nocy. Zimą osobniki zamieszkujące okolice górskie schodzą na niżej położone tereny, gdzie łatwiej znaleźć pokarm. Wiosną stada rozpraszają się, a latem samce zbierają wokół siebie samice z młodymi. Te, którym nie udało się znaleźć własnej grupy, tworzą osobne gromady. Jesienią widłorogi amerykańskie znowu łączą się w stada.

Pokarm

Rodzaj zjadanego pokarmu jest zależny od pory roku i obszaru zajmowanego przez poszczególne stada. Latem jedzą rośliny zielne, oraz trawy, jesienią jagody, zimą podskubują gałązki krzewów i grzebią w śniegu w poszukiwaniu pożywienia. Co kilka dni przemieszczają się w inne miejsce, żeby żerować. Jeśli nie mają dostępu do zbiorników słodkiej wody odżywiają się zaopatrzonymi w nią roślinami.

Rozmnażanie

Samice widłorogów amerykańskich osiągają dojrzałość płciową w wieku 10-12, a samce 15-16 miesięcy. Latem samce zbierają wokół siebie grupy samic i znakują swój rewir moczem, odchodami i wydzieliną gruczołów skórnych, pozostawionymi na pniach, krzewach i brzegach strumieni. Kiedy obcy osobnik wkroczy na obszar należący do innego widłoroga amerykańskiego, odbywają się rytualne walki, a przegrany odchodzi.

Ciąża trwa od 250 do 252 dni. Na czas porodu samice oddalają się od stada. Na świat przychodzi 1, czasem 2 bardzo dobrze rozwinięte młode, ważące 2 – 4 kg, pokryte szarym, jedwabistym futrem. Trzy tygodnie spędzają ukryte w trawie. Matki karmią je mlekiem i za każdym razem starannie je wylizują oraz zjadają ich odchody. Dzięki takiej toalecie młode nie wydzielają zapachu, który mógłby zwabić drapieżniki. Po 3 tygodniach młode zaczynają skubać trawę, ale nadal pobierają mleko matki. Młode potrafią dobrze biegać, 4-dniowy widłoróg amerykański biegnie szybciej niż dorosły człowiek. Matki przyprowadzają młode do stada i od tego momentu opieka samic ogranicza się do karmienia.

Widłoróg

Podgatunki

Antilocapra americana americana
Antilocapra americana mexicana
Antilocapra americana oregona
Antilocapra americana peninsularis – widłoróg półwyspowy
Antilocapra americana sonoriensis – widłoróg sonorski

Ochrona

W pierwszej połowie XX wieku z powodu przekształcania prerii w tereny rolnicze populacja widłorogów wyraźnie się zmniejszyła. W tym czasie zakazano polowania na te zwierzęta i zaczęto ponownie osiedlać je na dawniej zajmowanych terenach, w wyniku czego wielu farmerów musiało opuścić swoje gospodarstwa. Symbolem ochrony środowiska w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych stała się antylopa widłoroga.

Przypisy

↑ Antilocapra americana, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Antilocapra americana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 176. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
↑ Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 180. ISBN 83-01-13806-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Równiny trawiaste. Warszawa: "Delta", 1999, s. 98. ISBN 83-7175-225-3.

Bibliografia

Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 179-183. ISBN 83-01-13806-8.
Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
Gorog, A.: Antilocapra americana. (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-04-26]. (ang.).
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2008-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 czerwca 2011)]. (ang.).
Równiny trawiaste. Warszawa: Delta, 1999. ISBN 83-7175-225-3.

[itis-1] Antilocapra americana, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Antilocapra americana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[miiz15-3] Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 176. ISBN 978-83-88147-15-9.

[ssaki-4] Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.

[5] Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 180. ISBN 83-01-13806-8.

[przypis_wielokrotny-6] Równiny trawiaste. Warszawa: "Delta", 1999, s. 98. ISBN 83-7175-225-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]