Przejdź do zawartości

Alberta

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Alberta
prowincja
Ilustracja
Jezioro Moraine w Parku Narodowym Banff
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Fortis et Liber (pol. Silny i wolny)
Państwo

 Kanada

Stolica

Edmonton

Data powstania

1 września 1905
akces do Konfederacji Kanady jako 10. prowincja

Kod ISO 3166-2

CA-AB

Premier

Danielle Smith

Gubernator porucznik

Salma Lakhani

Powierzchnia

661 848 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności


3 645 257

• gęstość

5,69 os./km²

Numer kierunkowy

403, 780

Kod pocztowy

AB T

Strefa czasowa

UTC -7

Języki urzędowe

język angielski

Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba Senat

6

Liczba Izba Gmin

28

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Strona internetowa

Albertaprowincja Kanady. Alberta graniczy z następującymi prowincjami: od zachodu z Kolumbią Brytyjską, od wschodu z Saskatchewan, z Terytoriami Północno-Zachodnimi na północy i ze stanem USA Montana od południa.

Nazwa Alberta, odnosząca się wcześniej do dystryktu Alberta, została wybrana dla upamiętnienia księżnej Louise Caroline Alberty, czwartej córki królowej Wiktorii.

Struktura polityczna

[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z zasadami organizacji prowincji w Kanadzie, władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Legislacyjne Alberty (Legislative Assembly of Alberta), a władzę wykonawczą rząd Alberty na czele z premierem. Przedstawicielem głowy państwa monarchy Kanady jest gubernator porucznik Lieutenant Governor of Alberta.

Gubernator porucznik Alberty

[edytuj | edytuj kod]

Gubernator porucznik jest przedstawicielem Karola III, monarchy Kanady w prowincji. Mianuje go Gubernator Generalny na wniosek Premiera Kanady, złożony w uzgodnieniu z premierem prowincji. Gubernator zwołuje i rozwiązuje Zgromadzenie (parlament) oraz powołuje i odwołuje członków rządu i urzędników prowincjonalnych. Funkcje te z reguły są czysto honorowe i ceremonialne, jednak w przypadku kryzysu konstytucyjnego Gubernator może samodzielnie podjąć działania niezbędne do przywrócenia stabilności rządu.

Parlament Alberty

[edytuj | edytuj kod]

Zgromadzenie Legislacyjne (Legislative Assembly of Alberta) składa się obecnie z 87 deputowanych Members of Legislative Assembly w skrócie MLA. Wybierani są oni w 87 jednomandatowych okręgach wyborczych. Partia zdobywająca większość w parlamencie tworzy rząd prowincjonalny, a jej przewodniczący zostaje premierem Alberty. Druga partia w parlamencie otrzymuje status oficjalnej opozycji.

W obecnej kadencji Zgromadzenia miejsca w parlamencie podzielone są następująco:

United Conservative Party – 61
New Democratic Party – 24
Niezależni -2

Zobacz: Zgromadzenie Legislacyjne Alberty w składach poprzednich kadencji parlamentu.

Rząd Alberty

[edytuj | edytuj kod]
Edmonton
Calgary

Rząd Alberty składa się z szeregu ministerstw i agencji zajmujących się całością spraw będących w gestii prowincji.

  • Ministry of Aboriginal Affairs and Northern Development – Ministerstwo do spraw Indiańskich i rozwoju terenów północnych
  • Ministry of Agriculture, Food and Rural Development – Ministerstwo rolnictwa, gospodarki żywnościowej i rozwoju terenów wiejskich.
  • Ministry of Children’s Services – Ministerstwa opieki nad dziećmi.
  • Ministry of Community Development – Ministerstwo samorządów społecznych.
  • Ministry of Economic Development – Ministerstwo rozwoju gospodarczego.
  • Ministry of Energy – Ministerstwo energetyki.
  • Ministry of Environment – Ministerstwo ochrony środowiska.
  • Ministry of Finance – Ministerstwo finansów.
  • Ministry of Gaming – Ministerstwo gier liczbowych.
  • Ministry of Government Services – Ministerstwo usług rządowych.
  • Ministry of Health and Wellness – Ministerstwo zdrowia.
  • Ministry of Human Resources and Employment – Ministerstwo pracy i spraw socjalnych.
  • Ministry of Infrastructure – Ministerstwo infrastruktury prowincjonalnej.
  • Ministry of Innovation and Science – Ministerstwo nauki i rozwoju.
  • Ministry of International and Intergovernmental Relations – Ministerstwo do spraw kontaktów z zagranicą i rządami innych prowincji.
  • Ministry of Justice and Attorney General – Ministerstwo sprawiedliwości i prokurator generalny.
  • Ministry of Learning – Ministerstwo edukacji.
  • Ministry of Municipal Affairs – Ministerstwo spraw komunalnych.
  • Ministry of Revenue – Ministerstwo skarbu prowincjonalnego.
  • Ministry of Seniors – Ministerstwo do spraw ludzi starszych.
  • Solicitor General – Ministerstwo bezpieczeństwa wewnętrznego.
  • Ministry of Sustainable Resource Development – Ministerstwo zasobów naturalnych.
  • Ministry of Transportation – Ministerstwo transportu.

Premier Alberty

[edytuj | edytuj kod]

Premier Alberty jest szefem rządu prowincjonalnego w Albercie. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w parlamencie. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w parlamencie. Jeśli z jakichś powodów, w czasie trwania sesji parlamentu, przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, zgodnie z obowiązującą procedurą westminsterską gubernator powołuje na funkcję premiera nowego lidera partii rządzącej.

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Ukształtowanie terenu

[edytuj | edytuj kod]
Kolej nad Athabaską, niedaleko jeziora Brûlé.

Albertę można podzielić na trzy geograficznie zróżnicowane obszary:

  • Góry Skaliste (część Kordylierów): wysokie i strzeliste góry rozciągające się południkowo wzdłuż zachodniej granicy prowincji. Zbocza w dolnych partiach porośnięte są sosnowymi lasami, zaś wyższe składają się ze skał i piargów. W Górach Skalistych znajduje się duża liczba trudno dostępnych dolin. Najwyższymi szczytami znajdującymi się w Albercie są:
Mount Columbia – 3747 m
North Twin Peak – 3733 m
Mount Alberta – 3619 m
  • Preria: niemal płaskie i pozbawione drzew obszary, pierwotnie porośnięte wysoką trawą, obecnie używane jako wysokiej jakości pola orne lub pastwiska.
  • Tereny północne: zalesione oraz bagniste, posiadające typowe cechy tajgi.

Wody śródlądowe

[edytuj | edytuj kod]

Choć udział wód śródlądowych w powierzchni całkowitej Albert wynosi nieco poniżej 3%, to z wyjątkiem jej południowych obszarów, jej teren może być uznany za dobrze nawodniony. W Górach Skalistych biorą swój początek liczne potoki, które zasilają system większych rzek przecinających nizinną część prowincji. Do największych z nich należą Athabaska, Beaver, Hay, Milk River, North Saskatchewan, South Saskatchewan, Peace, Red Deer, Slave. Do największych jezior należą Jezioro Athabaska leżące na granicy z Saskatchewan, Małe Jezioro Niewolnicze, Bistcho, Claire.

Klimat

[edytuj | edytuj kod]

Klimat w Albercie kształtowany jest przez dwa czynniki – bliskość pasm wysokich gór o przebiegu południkowym oraz brak naturalnej zapory oddzielającej teren od arktycznej części kontynentu. Drugi fakt powoduje srogie i mroźne zimy. Obecność wysokich gór powoduje istnienie wiatrów halnych zwanych tam chinook wind. Wiatry te potrafią przynieść gwałtowne zmiany pogody ze wzrostami temperatury do kilkunastu stopni w skali Celsjusza w czasie zaledwie kilku godzin.

Ze względu na dużą rozciągłość południkową Alberty występują w niej trzy strefy klimatyczne.

  • W strefie południowej panuje klimat umiarkowany. Raczej ciepłe, a nawet upalne lata i mroźne zimy z temperaturami średnimi od –8,9 °C do –9,8 °C.
  • W strefie środkowej ze względu na mniejszy wpływ wiatrów halnych klimat ma charakter ustabilizowany. Względnie ciepłe lata i mroźne zimy ze średnimi temperaturami –12,1 °C.
  • W strefie północnej panuje klimat subarktyczny. Chłodne lata i bardzo mroźne zimy ze średnimi temperaturami –13,8 °C.

Zasoby naturalne

[edytuj | edytuj kod]

Obok doskonałej ziemi ornej największym bogactwem Alberty są bogate pokłady piasków bitumicznych (północna część prowincji, okolice Fortu McMurray), a w przeszłości ropy naftowej (południowa część prowincji, okolice miasta Black Diamond) i węgla kamiennego. 58% powierzchni prowincji jest zalesione.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]
Alberta Highway 2 – najważniejszy szlak komunikacyjny w prowincji

Współcześnie najistotniejszą dziedziną gospodarki Alberty jest uzyskiwanie i przetwarzanie ropy naftowej i gazu ziemnego. W latach 80. ub. wieku nastąpiło powolne wyeksploatowanie starszych zasobów ropy naftowej w okolicach Calgary (Black Diamond i Turner Valley). W ostatnich latach skierowano się na eksploatacje ciężkiej ropy z tzw. złóż oil/tar sands[1], co powoduje poważne obciążenia ekologiczne dla północnej Alberty[2][3]. Dziedzina ta decyduje o sile gospodarki prowincjonalnej, lecz także uzależnia ją od wahań cen na światowych rynkach.

Do pozostałych dziedzin gospodarki Alberty należą:

  • Rolnictwo – głównie produkcja zbóż i hodowla bydła. Całkowity areał ziemi uprawnej w Albercie wynosi ponad 20 milionów hektarów. Alberta wytwarza 22% całej produkcji rolnej Kanady. W 2001 całkowity dochód rolnictwa Alberty wyniósł 8,3 miliarda dolarów.
  • Leśnictwo i przemysł drzewny – rocznie wycinanych jest ok. 23 milionów metrów sześciennych drewna. Całkowity dochód przemysłu drzewnego wynosi ok. 4 miliardów dolarów.
  • Górnictwo węglowe – obok ropy naftowej i gazu ziemnego, węgiel kamienny jest najważniejszym zasobem naturalnym prowincji.
  • Energetyka – w Albercie generowane jest 80% całej produkcji energii w Kanadzie. Większość pochodzi z elektrowni węglowych.
  • Telekomunikacja – Alberta ma dobrze rozbudowaną infrastrukturę telekomunikacyjną. Ma najwyższą średnią w wyposażeniu gospodarstw domowych w sprzęt telekomunikacyjny w całej Kanadzie. Według danych z 2001 99% gospodarstw posiada telefon, 51% telefon komórkowy, 63% komputer i 65% dostęp do Internetu. W usługach telekomunikacyjnych zatrudnienie znajduje 17 tysięcy pracowników. Telekomunikacja generuje roczny dochód 5,8 miliarda dolarów.
  • Turystyka – w Albercie znajduje się ponad 300 parków prowincjonalnych i wiele ośrodków wypoczynkowych i rekreacyjnych. Przemysł i resorty turystyczne skupione są głównie w Górach Skalistych oraz na wschodzie w okolicach Drumheller. W turystyce pracuje ponad 100 tysięcy osób. Ta dziedzina gospodarki generuje roczny dochód 5,2 miliarda dolarów.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Alberta powstała w 1905 wraz z jej wydzieleniem z Terytoriów Północno-Zachodnich. Historia jej terenów jest jednak dużo starsza. Najpierw przez tysiące lat była terenem migracji i tworzenia się kultur indiańskich, a następnie od połowy XVIII w. teren eksploracji łowieckich i handlowych kompanii, najpierw francuskiej La Compagnie du Nord, potem brytyjskich Północno-Zachodniej i Kompanii Zatoki Hudsona. Od 1867, daty przyłączenia wszystkich terenów będących pod zarządem kompanii do Konfederacji Kanady, tereny Alberty zwane wtedy dystrykt Alberta, wchodzi w okres gwałtownej kolonizacji. W ciągu niespełna czterdziestu lat ludność regionu z niewiele ponad tysiąca osób wzrosła do niemal 400 tysięcy. Wobec tego, Rząd Federalny zdecydował o przekształceniu rejonu w samodzielną prowincję. W ciągu stu lat swej historii prowincja, przechodząc przez politycznie burzliwe okresy, z kraju typowo rolniczego stała się nowoczesnym, bogatym i prężnym rejonem Kanady.

Religia

[edytuj | edytuj kod]
Kościół zielonoświątkowy w Edmonton

Struktura religijna (2011)[4]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Alberta’s Oil Sands:. oilsands.alberta.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-10)]..
  2. „Wiedza i Życie”, 'Kanada pachnąca smołą'.
  3. „Przekrój”,'Roponośny Armageddon'. przekroj.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-27)]..
  4. 2011 National Household Survey: Data tables [online], Statistics Canada [dostęp 2019-07-08].