Alberta
prowincja | |||||
Jezioro Moraine w Parku Narodowym Banff | |||||
| |||||
Dewiza: Fortis et Liber (pol. Silny i wolny) | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Data powstania |
1 września 1905 | ||||
Kod ISO 3166-2 |
CA-AB | ||||
Premier | |||||
Gubernator porucznik | |||||
Powierzchnia |
661 848 km² | ||||
Populacja (2011) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
5,69 os./km² | ||||
Numer kierunkowy |
403, 780 | ||||
Kod pocztowy |
AB T | ||||
Strefa czasowa |
UTC -7 | ||||
Języki urzędowe |
język angielski | ||||
Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
Liczba Senat |
6 | ||||
Liczba Izba Gmin |
28 | ||||
Położenie na mapie | |||||
Strona internetowa |
Alberta – prowincja Kanady. Alberta graniczy z następującymi prowincjami: od zachodu z Kolumbią Brytyjską, od wschodu z Saskatchewan, z Terytoriami Północno-Zachodnimi na północy i ze stanem USA Montana od południa.
Nazwa Alberta, odnosząca się wcześniej do dystryktu Alberta, została wybrana dla upamiętnienia księżnej Louise Caroline Alberty, czwartej córki królowej Wiktorii.
Struktura polityczna
[edytuj | edytuj kod]Zgodnie z zasadami organizacji prowincji w Kanadzie, władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Legislacyjne Alberty (Legislative Assembly of Alberta), a władzę wykonawczą rząd Alberty na czele z premierem. Przedstawicielem głowy państwa monarchy Kanady jest gubernator porucznik Lieutenant Governor of Alberta.
Gubernator porucznik Alberty
[edytuj | edytuj kod]Gubernator porucznik jest przedstawicielem Karola III, monarchy Kanady w prowincji. Mianuje go Gubernator Generalny na wniosek Premiera Kanady, złożony w uzgodnieniu z premierem prowincji. Gubernator zwołuje i rozwiązuje Zgromadzenie (parlament) oraz powołuje i odwołuje członków rządu i urzędników prowincjonalnych. Funkcje te z reguły są czysto honorowe i ceremonialne, jednak w przypadku kryzysu konstytucyjnego Gubernator może samodzielnie podjąć działania niezbędne do przywrócenia stabilności rządu.
Parlament Alberty
[edytuj | edytuj kod]Zgromadzenie Legislacyjne (Legislative Assembly of Alberta) składa się obecnie z 87 deputowanych Members of Legislative Assembly w skrócie MLA. Wybierani są oni w 87 jednomandatowych okręgach wyborczych. Partia zdobywająca większość w parlamencie tworzy rząd prowincjonalny, a jej przewodniczący zostaje premierem Alberty. Druga partia w parlamencie otrzymuje status oficjalnej opozycji.
W obecnej kadencji Zgromadzenia miejsca w parlamencie podzielone są następująco:
- United Conservative Party – 61
- New Democratic Party – 24
- Niezależni -2
Zobacz: Zgromadzenie Legislacyjne Alberty w składach poprzednich kadencji parlamentu.
Rząd Alberty
[edytuj | edytuj kod]Rząd Alberty składa się z szeregu ministerstw i agencji zajmujących się całością spraw będących w gestii prowincji.
- Ministry of Aboriginal Affairs and Northern Development – Ministerstwo do spraw Indiańskich i rozwoju terenów północnych
- Ministry of Agriculture, Food and Rural Development – Ministerstwo rolnictwa, gospodarki żywnościowej i rozwoju terenów wiejskich.
- Ministry of Children’s Services – Ministerstwa opieki nad dziećmi.
- Ministry of Community Development – Ministerstwo samorządów społecznych.
- Ministry of Economic Development – Ministerstwo rozwoju gospodarczego.
- Ministry of Energy – Ministerstwo energetyki.
- Ministry of Environment – Ministerstwo ochrony środowiska.
- Ministry of Finance – Ministerstwo finansów.
- Ministry of Gaming – Ministerstwo gier liczbowych.
- Ministry of Government Services – Ministerstwo usług rządowych.
- Ministry of Health and Wellness – Ministerstwo zdrowia.
- Ministry of Human Resources and Employment – Ministerstwo pracy i spraw socjalnych.
- Ministry of Infrastructure – Ministerstwo infrastruktury prowincjonalnej.
- Ministry of Innovation and Science – Ministerstwo nauki i rozwoju.
- Ministry of International and Intergovernmental Relations – Ministerstwo do spraw kontaktów z zagranicą i rządami innych prowincji.
- Ministry of Justice and Attorney General – Ministerstwo sprawiedliwości i prokurator generalny.
- Ministry of Learning – Ministerstwo edukacji.
- Ministry of Municipal Affairs – Ministerstwo spraw komunalnych.
- Ministry of Revenue – Ministerstwo skarbu prowincjonalnego.
- Ministry of Seniors – Ministerstwo do spraw ludzi starszych.
- Solicitor General – Ministerstwo bezpieczeństwa wewnętrznego.
- Ministry of Sustainable Resource Development – Ministerstwo zasobów naturalnych.
- Ministry of Transportation – Ministerstwo transportu.
Premier Alberty
[edytuj | edytuj kod]Premier Alberty jest szefem rządu prowincjonalnego w Albercie. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w parlamencie. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w parlamencie. Jeśli z jakichś powodów, w czasie trwania sesji parlamentu, przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, zgodnie z obowiązującą procedurą westminsterską gubernator powołuje na funkcję premiera nowego lidera partii rządzącej.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Ukształtowanie terenu
[edytuj | edytuj kod]Albertę można podzielić na trzy geograficznie zróżnicowane obszary:
- Góry Skaliste (część Kordylierów): wysokie i strzeliste góry rozciągające się południkowo wzdłuż zachodniej granicy prowincji. Zbocza w dolnych partiach porośnięte są sosnowymi lasami, zaś wyższe składają się ze skał i piargów. W Górach Skalistych znajduje się duża liczba trudno dostępnych dolin. Najwyższymi szczytami znajdującymi się w Albercie są:
- Mount Columbia – 3747 m
- North Twin Peak – 3733 m
- Mount Alberta – 3619 m
- Preria: niemal płaskie i pozbawione drzew obszary, pierwotnie porośnięte wysoką trawą, obecnie używane jako wysokiej jakości pola orne lub pastwiska.
- Tereny północne: zalesione oraz bagniste, posiadające typowe cechy tajgi.
Wody śródlądowe
[edytuj | edytuj kod]Choć udział wód śródlądowych w powierzchni całkowitej Albert wynosi nieco poniżej 3%, to z wyjątkiem jej południowych obszarów, jej teren może być uznany za dobrze nawodniony. W Górach Skalistych biorą swój początek liczne potoki, które zasilają system większych rzek przecinających nizinną część prowincji. Do największych z nich należą Athabaska, Beaver, Hay, Milk River, North Saskatchewan, South Saskatchewan, Peace, Red Deer, Slave. Do największych jezior należą Jezioro Athabaska leżące na granicy z Saskatchewan, Małe Jezioro Niewolnicze, Bistcho, Claire.
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Klimat w Albercie kształtowany jest przez dwa czynniki – bliskość pasm wysokich gór o przebiegu południkowym oraz brak naturalnej zapory oddzielającej teren od arktycznej części kontynentu. Drugi fakt powoduje srogie i mroźne zimy. Obecność wysokich gór powoduje istnienie wiatrów halnych zwanych tam chinook wind. Wiatry te potrafią przynieść gwałtowne zmiany pogody ze wzrostami temperatury do kilkunastu stopni w skali Celsjusza w czasie zaledwie kilku godzin.
Ze względu na dużą rozciągłość południkową Alberty występują w niej trzy strefy klimatyczne.
- W strefie południowej panuje klimat umiarkowany. Raczej ciepłe, a nawet upalne lata i mroźne zimy z temperaturami średnimi od –8,9 °C do –9,8 °C.
- W strefie środkowej ze względu na mniejszy wpływ wiatrów halnych klimat ma charakter ustabilizowany. Względnie ciepłe lata i mroźne zimy ze średnimi temperaturami –12,1 °C.
- W strefie północnej panuje klimat subarktyczny. Chłodne lata i bardzo mroźne zimy ze średnimi temperaturami –13,8 °C.
Zasoby naturalne
[edytuj | edytuj kod]Obok doskonałej ziemi ornej największym bogactwem Alberty są bogate pokłady piasków bitumicznych (północna część prowincji, okolice Fortu McMurray), a w przeszłości ropy naftowej (południowa część prowincji, okolice miasta Black Diamond) i węgla kamiennego. 58% powierzchni prowincji jest zalesione.
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Współcześnie najistotniejszą dziedziną gospodarki Alberty jest uzyskiwanie i przetwarzanie ropy naftowej i gazu ziemnego. W latach 80. ub. wieku nastąpiło powolne wyeksploatowanie starszych zasobów ropy naftowej w okolicach Calgary (Black Diamond i Turner Valley). W ostatnich latach skierowano się na eksploatacje ciężkiej ropy z tzw. złóż oil/tar sands[1], co powoduje poważne obciążenia ekologiczne dla północnej Alberty[2][3]. Dziedzina ta decyduje o sile gospodarki prowincjonalnej, lecz także uzależnia ją od wahań cen na światowych rynkach.
Do pozostałych dziedzin gospodarki Alberty należą:
- Rolnictwo – głównie produkcja zbóż i hodowla bydła. Całkowity areał ziemi uprawnej w Albercie wynosi ponad 20 milionów hektarów. Alberta wytwarza 22% całej produkcji rolnej Kanady. W 2001 całkowity dochód rolnictwa Alberty wyniósł 8,3 miliarda dolarów.
- Leśnictwo i przemysł drzewny – rocznie wycinanych jest ok. 23 milionów metrów sześciennych drewna. Całkowity dochód przemysłu drzewnego wynosi ok. 4 miliardów dolarów.
- Górnictwo węglowe – obok ropy naftowej i gazu ziemnego, węgiel kamienny jest najważniejszym zasobem naturalnym prowincji.
- Energetyka – w Albercie generowane jest 80% całej produkcji energii w Kanadzie. Większość pochodzi z elektrowni węglowych.
- Telekomunikacja – Alberta ma dobrze rozbudowaną infrastrukturę telekomunikacyjną. Ma najwyższą średnią w wyposażeniu gospodarstw domowych w sprzęt telekomunikacyjny w całej Kanadzie. Według danych z 2001 99% gospodarstw posiada telefon, 51% telefon komórkowy, 63% komputer i 65% dostęp do Internetu. W usługach telekomunikacyjnych zatrudnienie znajduje 17 tysięcy pracowników. Telekomunikacja generuje roczny dochód 5,8 miliarda dolarów.
- Turystyka – w Albercie znajduje się ponad 300 parków prowincjonalnych i wiele ośrodków wypoczynkowych i rekreacyjnych. Przemysł i resorty turystyczne skupione są głównie w Górach Skalistych oraz na wschodzie w okolicach Drumheller. W turystyce pracuje ponad 100 tysięcy osób. Ta dziedzina gospodarki generuje roczny dochód 5,2 miliarda dolarów.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Alberta powstała w 1905 wraz z jej wydzieleniem z Terytoriów Północno-Zachodnich. Historia jej terenów jest jednak dużo starsza. Najpierw przez tysiące lat była terenem migracji i tworzenia się kultur indiańskich, a następnie od połowy XVIII w. teren eksploracji łowieckich i handlowych kompanii, najpierw francuskiej La Compagnie du Nord, potem brytyjskich Północno-Zachodniej i Kompanii Zatoki Hudsona. Od 1867, daty przyłączenia wszystkich terenów będących pod zarządem kompanii do Konfederacji Kanady, tereny Alberty zwane wtedy dystrykt Alberta, wchodzi w okres gwałtownej kolonizacji. W ciągu niespełna czterdziestu lat ludność regionu z niewiele ponad tysiąca osób wzrosła do niemal 400 tysięcy. Wobec tego, Rząd Federalny zdecydował o przekształceniu rejonu w samodzielną prowincję. W ciągu stu lat swej historii prowincja, przechodząc przez politycznie burzliwe okresy, z kraju typowo rolniczego stała się nowoczesnym, bogatym i prężnym rejonem Kanady.
Religia
[edytuj | edytuj kod]Struktura religijna (2011)[4]:
- brak religii – 31,6%,
- katolicy – 24,3%,
- protestanci:
- Zjednoczony Kościół Kanady – 7,5%,
- anglikanie – 3,95%,
- luteranie – 3,35%,
- baptyści – 1,9%,
- zielonoświątkowcy – 1,7%,
- kalwini – 1,55%,
- pozostali chrześcijanie – 12,6% (w tym nieokreśleni i mniejsze grupy protestanckie),
- muzułmanie – 3,2%,
- mormoni – 1,55%,
- sikhowie – 1,5%,
- prawosławni – 1,4%,
- buddyści – 1,25%,
- hinduiści – 1,0%,
- świadkowie Jehowy – 0,48%,
- tradycyjne religie plemienne – 0,42%,
- żydzi – 0,3%,
- neopoganie – 0,11%
- pozostałe religie – 0,3%.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Alberta’s Oil Sands:. oilsands.alberta.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-10)]..
- ↑ „Wiedza i Życie”, 'Kanada pachnąca smołą'.
- ↑ „Przekrój”,'Roponośny Armageddon'. przekroj.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-27)]..
- ↑ 2011 National Household Survey: Data tables [online], Statistics Canada [dostęp 2019-07-08] .
- ISNI: 0000000107301074
- VIAF: 312732044, 316638768
- LCCN: n79034968
- GND: 4001049-1
- NDL: 00653887
- LIBRIS: hftwv5k14fg0ghb
- BnF: 11862194v, 119430263
- SUDOC: 026358530, 027374904
- NKC: ge134010
- BNE: XX450736
- CiNii: DA05160605
- Open Library: OL4766610A
- J9U: 987007559530405171
- NSK: 000376465
- BLBNB: 000077402
- LIH: LNB:V*9287;=BM