Wierzchołówka borealna
| Laphria ephippium | |||
| (Fabricius, 1781) | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Laphria ephippium | ||
| Synonimy | |||
| |||
Wierzchołówka borealna[1] (Laphria ephippium) – gatunek muchówki z rodziny łowikowatych i podrodziny Laphriinae.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1781 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Asilus ephippium[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Muchówka o przysadzistym jak na przedstawiciela rodziny ciele długości od 15 do 20 mm[3]. Ogólnym wyglądem upodobniona jest do trzmieli[4].
Głowa jest czarna z lekkim opyleniem koloru brunatnego. Sięgającą nasad czułków brodę (mystax) tworzą przemieszane włosy czarne i białe[3], przy czym u samicy liczba włosków jasnych w brodzie jest mniejsza niż u samca[4]. Białe owłosienie występuje też u podstawy aparatu gębowego. Reszta głowy ma owłosienie czarne i żółtawe. Czułki mają pierwszy człon nie przekraczający długością dwukrotności członu drogiego, zaś człon trzeci maczugowaty[3], pozbawiony wyraźnego stylus antennalis, zamiast niego mający drobne sensorium osadzone w jamce[4].
Tułów jest czarny z brunatno opylonymi bokami. Owłosienie przedniej części śródplecza jest czarne, zaś tylnej jego części żółte[3] i tworzy szeroką, poprzeczną przepaskę[4]. Skrzydła mają wierzchołki z silnym przyciemnieniem brunatnego odcienia. Kolor przezmianek jest brunatny. Odnóża mają czarne szczecinki. Owłosienie ud jest czarne, ale w przypadku środkowej i tylnej pary odnóży występują na ich spodzie kępki włosków białych. Golenie porastają dłuższe włoski koloru rudego i krótsze koloru czarnego. Włoski na stopach są jasnorude[3].
Odwłok jest w całości czarny, porośnięty włoskami czarnymi i brązowymi[3][4].
Larwa[edytuj | edytuj kod]
Larwa ma odwłok o szczątkowych brodawkach bocznych, zwieńczony wąskim, ostrym i odgiętym ku górze kolcem terminalnym oraz małą płytką terminalną, której to boczne wyrostki są na wierzchołkach zaokrąglone[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zamieszkuje lasy borealne oraz liściaste lasy podgórskie i górskie, zawsze z udziałem buka. Drapieżne larwy są saproksyliczne i rozwijają się martwym drewnie buków, gdzie polują na inne owady[4][1]. Owady dorosłe latają od maja do końca sierpnia ze szczytem aktywności na przełomie czerwca i lipca. Również są drapieżne i obserwuje się czatujące na naświetlonych pniach[4].
Gatunek palearktyczny, europejski. Znany jest z północno-wschodniej Hiszpanii[4], Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Serbii, Czarnogóry, Albanii[2][5], Ukrainy[6] i europejskiej części Rosji[2][7]. Na północ sięga do 60–61 °N[7]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim[3]; występuje głównie w Puszczy Białowieskiej i Karpatach, w tym w Bieszczadach[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Laphria ephippium – Wierzchołówka borealna. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-05-15].
- ↑ a b c Laphria ephippium (Fabricius, 1781). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-05-15].
- ↑ a b c d e f g h P. Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera z. 27 Łowiki – Asilidae. Warszawa: PWN, PTEnt., 1970.
- ↑ a b c d e f g h Reinoud van den Broek, Piluca Alvarez Fidalgo. Laphria ephippium (Fabricius, 1781), a new species of Asilidae for Spain and the Iberian Peninsula and new records for Laphria bomboides bomboides Macquart, 1849 within the territory (Diptera: Brachycera). „BV news. Publicaciones Cientificas”. 65, s. 26-34, 2016. ISSN 1989-7170.
- ↑ Fritz Geller-Grimm: Robber flies of Germany. Ampyx-Verlag. [dostęp 2021-05-15].
- ↑ Laphria ephippium (Fabricius, 1781). [w:] Ukrainian Biodiversity Information Network (Національна мережа інформації з біорізноманіття) [on-line]. [dostęp 2021-05-15].
- ↑ a b Dimitry M. Astakhov, Alexander B. Ruchin, Olga D. Romadina, Ivan M. Pristrem. To robber flies fauna (Diptera: Asilidae) of Mordovia, Russia. „Biodiversitas”. 20 (4), s. 994-1005, 2019. ISSN 2085-4722.