Wierzchołówka borealna

Wierzchołówka borealna
	Laphria ephippium
	(Fabricius, 1781)
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	muchówki
Podrząd	muchówki krótkoczułkie
Rodzina	łowikowate
Podrodzina	Laphriinae
Plemię	Laphriini
Rodzaj	Laphria
Gatunek	Laphria ephippium
Synonimy
	Asilus ephippium Fabricius, 1781;
	Asilus ephippium Fabricius, 1781;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wierzchołówka borealna^[1] (Laphria ephippium) – gatunek muchówki z rodziny łowikowatych i podrodziny Laphriinae.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1781 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Asilus ephippium^[2].

Morfologia

Owad dorosły

Muchówka o przysadzistym jak na przedstawiciela rodziny ciele długości od 15 do 20 mm^[3]. Ogólnym wyglądem upodobniona jest do trzmieli^[4].

Głowa jest czarna z lekkim opyleniem koloru brunatnego. Sięgającą nasad czułków brodę (mystax) tworzą przemieszane włosy czarne i białe^[3], przy czym u samicy liczba włosków jasnych w brodzie jest mniejsza niż u samca^[4]. Białe owłosienie występuje też u podstawy aparatu gębowego. Reszta głowy ma owłosienie czarne i żółtawe. Czułki mają pierwszy człon nie przekraczający długością dwukrotności członu drogiego, zaś człon trzeci maczugowaty^[3], pozbawiony wyraźnego stylus antennalis, zamiast niego mający drobne sensorium osadzone w jamce^[4].

Tułów jest czarny z brunatno opylonymi bokami. Owłosienie przedniej części śródplecza jest czarne, zaś tylnej jego części żółte^[3] i tworzy szeroką, poprzeczną przepaskę^[4]. Skrzydła mają wierzchołki z silnym przyciemnieniem brunatnego odcienia. Kolor przezmianek jest brunatny. Odnóża mają czarne szczecinki. Owłosienie ud jest czarne, ale w przypadku środkowej i tylnej pary odnóży występują na ich spodzie kępki włosków białych. Golenie porastają dłuższe włoski koloru rudego i krótsze koloru czarnego. Włoski na stopach są jasnorude^[3].

Odwłok jest w całości czarny, porośnięty włoskami czarnymi i brązowymi^[3]^[4].

Larwa

Larwa ma odwłok o szczątkowych brodawkach bocznych, zwieńczony wąskim, ostrym i odgiętym ku górze kolcem terminalnym oraz małą płytką terminalną, której to boczne wyrostki są na wierzchołkach zaokrąglone^[3].

Ekologia i występowanie

Owad ten zamieszkuje lasy borealne oraz liściaste lasy podgórskie i górskie, zawsze z udziałem buka. Drapieżne larwy są saproksyliczne i rozwijają się martwym drewnie buków, gdzie polują na inne owady^[4]^[1]. Owady dorosłe latają od maja do końca sierpnia ze szczytem aktywności na przełomie czerwca i lipca. Również są drapieżne i obserwuje się czatujące na naświetlonych pniach^[4].

Gatunek palearktyczny, europejski. Znany jest z północno-wschodniej Hiszpanii^[4], Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Serbii, Czarnogóry, Albanii^[2]^[5], Ukrainy^[6] i europejskiej części Rosji^[2]^[7]. Na północ sięga do 60–61 °N^[7]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim^[3]; występuje głównie w Puszczy Białowieskiej i Karpatach, w tym w Bieszczadach^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Laphria ephippium – Wierzchołówka borealna. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-05-15].
↑ ^a ^b ^c Laphria ephippium (Fabricius, 1781). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-05-15].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h P. Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera z. 27 Łowiki – Asilidae. Warszawa: PWN, PTEnt., 1970.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Reinoud van den Broek, Piluca Alvarez Fidalgo. Laphria ephippium (Fabricius, 1781), a new species of Asilidae for Spain and the Iberian Peninsula and new records for Laphria bomboides bomboides Macquart, 1849 within the territory (Diptera: Brachycera). „BV news. Publicaciones Cientificas”. 65, s. 26-34, 2016. ISSN 1989-7170.
↑ Fritz Geller-Grimm: Robber flies of Germany. Ampyx-Verlag. [dostęp 2021-05-15].
↑ Laphria ephippium (Fabricius, 1781). [w:] Ukrainian Biodiversity Information Network (Національна мережа інформації з біорізноманіття) [on-line]. [dostęp 2021-05-15].
↑ ^a ^b Dimitry M. Astakhov, Alexander B. Ruchin, Olga D. Romadina, Ivan M. Pristrem. To robber flies fauna (Diptera: Asilidae) of Mordovia, Russia. „Biodiversitas”. 20 (4), s. 994-1005, 2019. ISSN 2085-4722.

[insektarium-1] Laphria ephippium – Wierzchołówka borealna. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-05-15].

[fe-2] Laphria ephippium (Fabricius, 1781). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-05-15].

[Trojan-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h P. Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera z. 27 Łowiki – Asilidae. Warszawa: PWN, PTEnt., 1970.

[bf-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Reinoud van den Broek, Piluca Alvarez Fidalgo. Laphria ephippium (Fabricius, 1781), a new species of Asilidae for Spain and the Iberian Peninsula and new records for Laphria bomboides bomboides Macquart, 1849 within the territory (Diptera: Brachycera). „BV news. Publicaciones Cientificas”. 65, s. 26-34, 2016. ISSN 1989-7170.

[pa-5] Fritz Geller-Grimm: Robber flies of Germany. Ampyx-Verlag. [dostęp 2021-05-15].

[ukr-6] Laphria ephippium (Fabricius, 1781). [w:] Ukrainian Biodiversity Information Network (Національна мережа інформації з біорізноманіття) [on-line]. [dostęp 2021-05-15].

[Astakhov-7] Dimitry M. Astakhov, Alexander B. Ruchin, Olga D. Romadina, Ivan M. Pristrem. To robber flies fauna (Diptera: Asilidae) of Mordovia, Russia. „Biodiversitas”. 20 (4), s. 994-1005, 2019. ISSN 2085-4722.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]