Wilczomlecz sosnka

Wilczomlecz sosnka
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	wilczomleczowate
Rodzaj	wilczomlecz
Gatunek	wilczomlecz sosnka
	Nazwa systematyczna
	Euphorbia cyparissias L.; Sp. PL. 2 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias L.) – gatunek rośliny należący do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Rośnie dziko na terenie środkowej i południowej Europy, na Syberii po Bajkał i w Afryce Północnej^[3]. Zawleczony do Ameryki Północnej. W Polsce gatunek pospolity, z wyjątkiem północno-wschodnich krańców kraju.

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna, rośnie pojedynczo lub w niewielkich płatach. Zawiera sok mleczny we wszystkich organach.
Łodyga: Osiąga wysokość 10-30 (40) cm, prosto wzniesiona, w górnej części wyrastają zwykle gęsto ulistnione pędy płonne. U nasady prawie bezlistna, czerwonawa, u góry gęsto ulistniona. Kłącze zdrewniałe i rozgałęzione.
Liście: Ułożone skrętolegle, nagie, równowąskie, siedzące i odstające, długości 1–2 cm, miękkie, soczystozielone. Pod kwiatostanem rosną liście wspierające o podobnym kształcie. Z pachwin liści łodygowych wyrastają gęsto ulistnione pędy płonne. Górne podsadki (liście podkwiatowe) są żółte, szerokojajowate, niezrośnięte, z czasem czerwienieją. Na bocznych, płonnych pędach liście są bardzo wąskie, niemal nitkowate.
Kwiaty: Żółtozielone, zebrane w kwiatostan – 9-15 ramienną wierzchotkę, podwójnie złożoną, o średnicy 5–8 cm. Kwiatostany drugiego rzędu złożone są z kwiatu słupkowego i otaczających go 10-12 kwiatów pręcikowych. Na brzegu kwiatostanu są woskowożółte miodniki.
Owoc: Rozłupnia trójkomorowa, pokryta drobnymi brodawkami. W rozłupni znajdują się 3 okrągłojajowate nasiona opatrzone żółtawym wyrostkiem o długości 2 mm i szerokości 1,5 mm, srebrzystoszare.

Młody pęd
Kwitnienie
Kwiaty i podsadki
Kwiaty
Owoce

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit^[4]. Kwitnie od kwietnia do maja. Kwiaty zapylane są zwykle przez muchówki. Nasiona zaopatrzone są w elajosom, dzięki czemu przemieszczane są przez mrówki^[5].

Liczba chromosomów 2n = (20), 40^[4].

Gatunek ten występuje od niżu po położenia górskie. Jest światłolubny. Rośnie w zbiorowiskach murawowych, leśnych, w zaroślach, na skrajach lasów, na siedliskach ruderalnych. Preferuje gleby suche, piaszczyste, krzemiankowe i bogate w węglan wapnia. W uprawach czasem rośnie jako chwast^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Festuco-Brometea^[7].

Roślina trująca: tak jak inne wilczomlecze zawiera trujące substancje w soku mlecznym. Jest trujący również w paszy dla bydła. Sok zawiera około 2,5% kauczuku, saponiny, kwas galusowy, jabłkowy, olejek eteryczny i olej. Przy doustnym spożyciu powoduje takie objawy zatrucia, jak: ból żołądka, krwawa biegunka, rozszerzenie źrenic, zawroty głowy, zaburzenia pracy serca, zapalenie nerek, a przy większych dawkach utrata przytomności i śmierć w ciągu 1–3 dni^[8]. Sok mleczny działa drażniąco na skórę, a szczególnie błony śluzowe; powoduje powstawanie pęcherzy, a w oku zapalenie spojówki i rogówki^[8].

Jest rośliną żywicielską m.in. dla gąsienic motyla zmrocznika wilczomleczka^[9].

Mieszańce

Tworzy następujące mieszańce:

Euphorbia ×figertii Dörfler [Herb. Norm., 43 : 81] (E. cyparissias × esula subsp. esula)
Euphorbia ×pseudoesula Schur [1853, Verh. Siebenb. Ver. Naturw., 4, Suppl.: 66] (E. cyparissias × esula subsp. esula)
Euphorbia ×gayeri Borsos & Soó [1925, Bot. Közl., 22 : 66] (E. cyparissias ×? tommasiniana)

Zastosowanie

Roślina lecznicza – dawniej sok wilczomlecza sosnki stosowany był w medycynie ludowej zewnętrznie jako lek na brodawki, kurzajki, piegi oraz wypadanie włosów. Nieumiejętne jego stosowanie niejednokrotnie prowadziło jednak do zatruć^[8]. Wykorzystywany jest też w homeopatii^{[potrzebny przypis]}.

Bywa też uprawiany i sprzedawany jako roślina ozdobna^{[potrzebny przypis]}.

Choroby

Rdza grochu – choroba powodowana przez grzyb Uromyces pisi-sativum, dla którego wilczomlecz sosnka jest żywicielem pośrednim. Powoduje zniekształcenie pędów kwitnących i płonnych. Z tej przyczyny występowanie wilczomlecza w pobliżu plantacji grochu jest niepożądane^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 114, ISBN 83-02-00322-0 .
↑ Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 116.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b ^c Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
↑ Wolfgang Wagner: Hyles euphorbiae (Linnaeus, 1758). [w:] Lepidoptera and their ecology [on-line]. [dostęp 2020-02-10].
↑ Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber: Choroby roślin rolniczych. Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008. ISBN 978-83-7160-468-3.

Bibliografia

Jakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986. ISBN 83-09-00771-X.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].

[klucz-4] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[wiosna-5] JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 114, ISBN 83-02-00322-0 .

[6] Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 116.

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[A-8] Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.

[9] Wolfgang Wagner: Hyles euphorbiae (Linnaeus, 1758). [w:] Lepidoptera and their ecology [on-line]. [dostęp 2020-02-10].

[fiedorow-10] Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber: Choroby roślin rolniczych. Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008. ISBN 978-83-7160-468-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]