Wilhelm Brasse
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
23 października 2012 |
Zawód, zajęcie |
fotograf (1940 – 1945) |
Dzieci |
Jerzy, Lidia |
Odznaczenia | |
![]() |
Wilhelm Brasse (ur. 3 grudnia 1917 w Żywcu, zm. 23 października 2012 tamże[1]) – polski fotograf, w czasie II wojny światowej jako więzień nr 3444 trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie na zlecenie SS prowadził tajną dokumentację fotograficzną.
Życiorys
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Czeslawa_Kwoka_-_Brasse.jpg/240px-Czeslawa_Kwoka_-_Brasse.jpg)
Urodził się jako wnuk Alberta Karola Brasse, pochodzącego z Alzacji, pracującego jako ogrodnik u właścicieli browaru w Żywcu (Habsburgów). Matka Brassego była Polką, a ojciec żarliwym patriotą, uczestnikiem wojny z bolszewikami w 1920. Zawodu fotografa nauczył się pracując od 1935 w atelier „Foto-Korekt” w Katowicach przy ul. 3 Maja, należącym do jego ciotki, gdzie wykonywał portrety, zdjęcia legitymacyjne oraz ślubne.
Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Żywca przez Niemców, odmówił podpisania Volkslisty przysługującej mu z uwagi na germańskie pochodzenie oraz wstąpienia do armii niemieckiej. Niedługo potem wyjechał do Krynicy, gdzie pracował przez pewien czas w fotolaboratorium. Chcąc przedostać się do wojska polskiego we Francji, próbował przedostać się przez granicę z Węgrami. Zadenuncjowany przez miejscowych Łemków za Komańczą podczas pieszej przeprawy przez Bieszczady[2], aresztowany trafił 31 sierpnia 1940 do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Podczas transportu do obozu, w Tarnowie po raz kolejny Niemcy zaproponowali mu podpisanie Volkslisty, a Brasse po raz kolejny odmówił. W obozie skierowano go początkowo do komanda kopiącego fundamenty nowych budynków oraz budującego drogi od krematorium do dworca, gdzie szybko awansował na tłumacza kapo. Następnie pracował w komandzie przeładowującym węgiel i koks, a potem w kartoflarni.
Gdy Niemcy dowiedzieli się o jego zdolnościach – został głównym fotografem obozowym. Od 5 lutego 1941 był zatrudniony w specjalnym komandzie rozpoznawczym Wydziału Politycznego (Gestapo), którym kierował Bernhard Walter. Wykonywał tam portrety nowo przybyłym więźniom, przeznaczone do kartoteki obozowej. Brasse każdemu więźniowi robił serię trzech zdjęć: w nakryciu głowy, pod kątem, a potem z profilu. Zdarzało się, że przez noc robił ich tysiąc, albo więcej, bo nad ranem przyjeżdżał następny transport. Oprócz tego fotografował wszystko: od pracy więźniów przez prywatne spotkania Niemców z rodzinami i doświadczenia medyczne. Jak sam szacuje wykonał ok. 50 tys. zdjęć[3]. Był szanowany przez Niemców pracujących w obozie, bo zależało im na ładnych zdjęciach wysyłanych rodzinom. Poznał również Josefa Mengele – osławionego „Anioła Śmierci”, którego zapamiętał jako człowieka grzecznego[3]. Podczas ewakuacji obozu zignorował rozkaz spalenia wszystkich zdjęć, dzięki czemu ocalało ponad 40 tys. fotografii. Były one później dowodami w procesach hitlerowców. Po wyzwoleniu przez Amerykanów otrzymał po raz trzeci propozycję zmiany obywatelstwa – „Zostań tu. Tam są już bolszewicy. Jak zechcesz, będziesz Niemcem, Anglikiem albo Amerykaninem”[3]. Pomimo to powrócił do Żywca. Chciał wrócić do zawodu fotografa, ale zrezygnował po kilku próbach – gdy na kogoś patrzył przez obiektyw aparatu, widział zawsze więźniów z Oświęcimia, powracały koszmary, już nigdy nie wziął do rąk aparatu fotograficznego. O swojej pracy obozowego dokumentalisty nie wspominał nikomu przez sześćdziesiąt lat. Został rzemieślnikiem, nikt nie znał jego przeszłości.
„Portrecista”
Po latach na jego ślad trafili historycy z Izraela, a od nich dowiedział się o nim dokumentalista, Ireneusz Dobrowolski. Reżyser przez kilka lat zbierał materiały do filmu dokumentalnego „Portrecista”, który opowiada o Brassem i jego pracy w Auschwitz. „Spowiedź” Wilhelma Brassego przed kamerą trwała 10 dni.
Przypisy
- ↑ PAP, W Żywcu zmarł Wilhelm Brasse. Fotografował więźniów w Auschwitz [online], tvn24.pl, 23 października 2012 [dostęp 2012-10-24] (pol.).
- ↑ Własna relacja ustna – film dokumentalny Portrecista z 2005 r. – emisja TVP Polonia – godz. 22:05, 28-01-2009 r.
- ↑ a b c Jerzy Mielniczuk: Fotograf śmierci. [w:] polskalokalna.pl [on-line]. 2012-12-01. [dostęp 2 grudnia 2012]. (pol.).
Bibliografia
- Nie żyje Wilhelm Brasse, były „portrecista” Auschwitz / Portrecista cz. 1/4, 2/4, 3/4, 4/4. izrael.org.il. [dostęp 2012-10-24]. (pol.).
- Dennis Hevesi , Wilhelm Brasse Dies at 94; Documented Nazis’ Victims [online], nytimes.com, 24 października 2012 [dostęp 2012-10-25] (ang.).
- a, Auschwitz-Fotograf Wilhelm Brasse ist tot [online], spiegel.de, 23 października 2012 [dostęp 2012-10-24] (niem.).
- Wach-Malicka Henryka: Pasja i cierpienie, w: „Dziennik Zachodni” nr 169, 2006-07-21, s. 17.
Linki zewnętrzne
- Henryka Wach-Malicka , Pasja i cierpienie. Wilhelma Brasse wspomnienie Auschwitz. [online] [dostęp 2014-08-02] .