Wołodymyr Naumenko (działacz niepodległościowy)

Wołodymyr Naumenko

Володимир Науменко

Portret Wołodymyra Naumenki znajdujący się w Narodowym Muzeum Historii Ukrainy. Autor nieznany.
Data i miejsce urodzenia	19 lipca 1852 Nowogród Siewierski
Data i miejsce śmierci	8 lipca 1919 Kijów
p.o. przewodniczącego Ukraińskiej Centralnej Rady
Okres	od 1917 do 1917
Następca	Mychajło Hruszewski
Minister Edukacji
Okres	od listopad 1918 do 1918
Odznaczenia

Wołodymyr Pawłowycz Naumenko (ukr. Володимир Павлович Науменко; ur. 7 lipca^?/19 lipca 1852 w Nowogrodzie Siewierskim, zm. 8 lipca 1919 w Kijowie) – ukraiński nauczyciel, tymczasowy przewodniczący Ukraińskiej Centralnej Rady i minister edukacji pod rządami Hetmanatu, znany ze swojej działalności na rzecz niepodległości Ukrainy w czasach Imperium Rosyjskiego.

Młodość i wykształcenie

Wołodymyr Pawłowycz Naumenko urodził się 19 lipca 1852 w Nowogrodzie Siewierskim wówczas należącym do Imperium Rosyjskiego. Jego rodzina wywodziła się z Kozaków pochodzących z ziem Łubniewskich. W 1869 roku ukończył II gimnazjum męskie w Kijowie i 12 września rozpoczął studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu Kijowskiego im. Św. Włodzimierza (obecnie Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki). Ukończył studia 31 maja 1873.

Kariera naukowa

Po ukończeniu studiów został nauczycielem w II gimnazjum męskim, które sam ukończył. W latach 1873–1894 uczył w gimnazjum żeńskim św. Olgi. W latach 1880–1882 nauczał języka rosyjskiego w prywatnym kolegium Pawła Gałagana. W 1883 roku za pracę w gimnazjum żeńskim św. Olgi został odznaczony Orderem Świętej Anny IV klasy. Od 1889 roku uczył w gimnazjum żeńskim w Funduklejówce i w Korpusie Kadetów św. Włodzimierza.

W 1897 roku stał na czele Kijowskiego Towarzystwa Literackiego, które zrzeszało około 900 ukraińskich intelektualistów.

26 lipca 1903 roku przyjęto jego rezygnację z pracy nauczyciela, którą złożył ze względu na pogarszający się stan zdrowia.

28 maja 1905 wystąpił do Ministerstwa Oświaty z wnioskiem o zgodę na założenie własnego prywatnego gimnazjum i zgodę tę otrzymał. Zostało ono otwarte 1 lipca 1905 i mieściło się przy ulicy Bolszaja Podwalnaja (obecnie Jarosławowy Wał) w Kijowie. Naumenko przejął oficjalnie obowiązki dyrektora 9 grudnia. W jego szkole kształcili się między innymi poeta Maksym Rylski i konstruktor samolotów Ołeksandr Karpeka.

Działalność w ukraińskim ruchu narodowym

Od początku lat 70. XIX wieku do końca życia był aktywnym uczestnikiem ukraińskiego ruchu narodowego. Był członkiem Starej Hromady, Oddziału Południowo-Zachodniego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego (zlikwidowanego dekretem z 1876) oraz kijowskiej Proswity. Był też redaktorem i wydawcą czołowego ukraińskiego pisma Kijewskaja Starina.

Na początku XX wieku został członkiem Partii Konstytucyjno-Demokratycznej i pozostał nim do 1917 roku.

Okres Centralnej Rady, Hetmanatu i Dyrektoriatu

W czasie wojny ukraińsko-radzieckiej w latach 1917–1921 był jednym z założycieli Ukraińskiej Centralnej Rady, a nawet kierował jej pracami przez kilka tygodni przed przybyciem z Moskwy Mychajła Hruszewskiego. W listopadzie 1918 roku został ministrem edukacji w rządzie Hetmanatu pod kierownictwem Serhija Herbela. Jak wspominał sam Naumenko, nominacja nie odbyła się za jego zgodą. Dowiedział się, że jest ministrem, z gazet. Miesiąc później w wyniku powstania kierowanego przez Dyrektoriat, Hetmanat został obalony, a Naumenko został osadzony w więzieniu na kijowskiej Łukjanowce, ale ze względu na jego wiek i zasługi został zwolniony. Przyczyną aresztowania było pełnienie stanowisko ministerialnego w czasie rządów Hetmanatu. Pozostał w Kijowie, który wkrótce został zdobyty przez wojska bolszewickie.

Śmierć i upamiętnienie

7 lipca 1919 roku Naumenko został aresztowany przez Czeka jako były minister w rządzie Hetmanatu. Śledczy wypytywali go o miejsce pobytu innych byłych ministrów z czasów Hetmanatu, ale Naumenko nie wskazał nikogo. 8 lipca 1919 r. kolegium kijowskiej Czeka pod przewodnictwem Mārtiņša Lācisa skazało Naumenkę na śmierć, wyrok został wykonany jeszcze tego samego wieczora. Wołodymyra Naumenkę i dziewięciu innych rozstrzelanych pochowano anonimowo na Cmentarzu Łukianowskim. Następnego dnia w bolszewickiej prasie ukazała się informacja o egzekucji Naumenki, którego nazwano kontrrewolucjonistą i fałszywie zarzucono mu kierowanie rozstrzeliwaniami kijowskich robotników.

Po zdobyciu Kijowa przez białe Siły Zbrojne Południa Rosji we wrześniu 1919 roku utworzono komisję do zbadania zbrodni czekistów w Kijowie. Przeprowadzono ekshumację w miejscach masowych pochówków, w tym na Cmentarzu Łukianowskim. Wielu straconych zostało rozpoznanych przez krewnych i ponownie pochowanych, jednak informacji o ponownym pochówku Naumenki brak. Nie został też opublikowany jego nekrolog, jak w przypadku wielu innych zabitych przez czekistów, a losy jego rodziny nie są znane.

Neumenko został zrehabilitowany w grudniu 1991 roku, po powstaniu niepodległej Ukrainy. W 2017 roku w rejonie hołosijiwskim Kijowa jedna z ulic została nazwana jego imieniem.

Życie prywatne

18 października 1874 roku poślubił 18-letnią Werę Nikołajewnę Szulginę. Byli ze sobą aż do śmierci Naumenki w 1919 roku. Mieli dwóch synów: Siergieja i Pawła.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Tabela rang
  • Asesor kolegialny (1878)
  • Radca dworu (1879)
  • Radca kolegialny (1882)
  • Radca stanu (1886)
  • Rzeczywisty radca stanu (1 stycznia 1914)
• Order Świętego Stanisława III klasy (1879)
• Order Świętej Anny IV klasy (1883)
• Order Świętego Stanisława II klas (1886)
• Order Świętej Anny II klasy (1 stycznia 1893)
• Order Świętego Włodzimierza IV klasy (1897)