Woroniczowie herbu Pawęża
Woroniczowie herbu Pawęża – polska rodzina arystokratyczna o korzeniach litewsko-ruskich pieczętująca się herbem Pawęża. Ród ten oprócz Wołynia, Kijowszczyzny i Podola zamieszkiwał też Litwę. Do rodziny Woroniczow należało wielu wybitnych oficerów, posłów, starostów, pisarzy, etc.
Historia rodu[edytuj | edytuj kod]
Według Niesieckiego, Woroniczowie wywodzą się z Jelców[1]. Protoplastą rodziny jest bezimienny Worona, najmłodszy syn Aleksandra Hrehorowicza, hetmana Świdrygiełły i prawdopodobnym ojcem Iwaszki Worony starszego i Gniewosza. Według Paprockiego[2], Woroniczowie są blisko spokrewnieni z Niemirami, Czerlińskimi, Tysza-Bykowskimi, Kmitami (Kmicicami), Olizarami Wołkiewiczami, Strybilami i Hosckimi.
W dziejach rodu znaczącym faktem było nadanie bojarowi żytomierskiemu Iwaszkowi Woronie (starszemu) wioski Krosznia (dziś dzielnicy Żytomierza) przez króla Aleksandra Jagiellończyka dnia 22 maja 1506, a jego bratu Gniewoszowi Woronie Łowkowa i Iwankowa[3]. Przejmując dobra Boratyn (obecnie dzielnica Łucka), Trojanów, Tatarynówkę, Dworzec i Szumsk leżące koło Żytomierza, Woroniczowie podzielili się na dwie gałęzie: Worona-Boratyńskich i Woroniczów trojanowskich, którzy osiedlili się także w Rzyszczowie i Chodorowie nad Dnieprem. Z czasem Woronicze trojanowscy rozdzielili się ponownie na dwie gałęzie: prymasowską (po Marcinie) i senatorską (po Teodorze). Poprzez wiano ostatniej z rodu – Szczęsnej z Woroniczów dobra wołyńskie i rzyszczowskie przeszły na hrabiów Działyńskich.
Liczne archiwa Woroniczów są dostępne w Zbiorach Czołowskiego[4], a genealogiczne w Państwowych Archiwach Miejskich Żytomierza i Kijowa. Na ich bazie genealogia rodu została także opracowana przez Józefa Ignacego Kraszewskiego i Kazimierza Pułaskiego[5]. Jeśli spór o Wasyla z linii trojanowskiej zostanie rozstrzygnięty na rzecz Wasyla z linii boratyńskiej[6], to drzewo genealogiczne Woroniczów zostanie substancjalnie zmienione.
Osobistościami rodu są Samuel Woronicz, cześnik czernichowski i podczaszy kijowski, Nikodem Kazimierz na Szumsku Woronicz, kasztelan kijowski, Jan Paweł Woronicz, arcybiskup i prymas, Janusz Woronicz, polityk, jeden z najwybitniejszych działaczy Hotelu Lambert, członek Wielkiej Emigracji czy ksiądz Józef Woronicz (ksiądz) zamordowany przez Bolszewików.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Klijanienko-Pieńkowski Jerzy. „Pan Pieńkowski? Da oni żili zdieś. Wołyń, Syberia, Nałęczów, losy ziemiaństwa polskiego”. Wydawnictwo Sztafeta, 2012, ISBN 978-83-63767-08-2
- Litwin Henryk Struktura wyznaniowa szlachty kijowskiej — Odrodzenie i Reformacja w Polsce T. 48: 2004 s. 199-219, 2004,
- Pułaski Kazimierz, Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy. t2. DIG, Warszawa, str 263-285, 2004
- Słownik GKP (dir.icm.edu.pl)
- Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie, Zespół 252 “Woroniczowie” podzielony na 13 spraw obejmujący dokumenty z lat 1556-1868,
- Wywód rodowitości Woroniczów z 1802 nr 276 Żytomierz, (ГАЖО 146/1/529 (1833 и позже Протоколы утверждения в дворянстве Вороничов (стр 69) 9 Марта до 1802 г. За № 276 1832 годах Стр. 121),
- Akta Unii Polski z Litwa (http://pbc.biaman.pl/dlibra/doccontent?id=1545&dirids=1)
- Księga grodzka żytomierska 1728/223/637 w Archiw Jugozapadnoj Rossii cz7t1 VII i cz7t1 XXXVI (rosgenea.ru)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Niesiecki Kacper. Korona Polska, t2 (https://polona.pl/item/181770/217/)
- ↑ Paprocki Bartosz. Herby rycerstwa polskiego. (https://books.google.fr/books?id=3BAEAAAAYAAJ&pg=PA852&lpg=PA852&dq=matwiej+kmita&source=bl&ots=IyIvDddtfZ&sig=-HW9SDyCmNqaDN1cmlmqwTA1oBU&hl=fr&sa=X&ved=0ahUKEwi8ypX7j-DJAhUHuhoKHRqxDi0Q6AEIHzAA#v=onepage&q=matwiej%20kmita&f=false)
- ↑ Adam Boniecki. Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV i XVI w. (1887)(crispa.uw.edu.pl)
- ↑ Zbiory Alexandra Czołowskiego AGAD (bazy.oss.wroc.pl),
- ↑ „Kronika” Kazimierza Pułaskiego, t2, DIG, Warszawa 2004, str: 263-285
- ↑ Zbiory Czołowskiego, rkp 81