Przejdź do zawartości

Jan Paweł Woronicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Paweł Woronicz
Prymas Królestwa Polskiego
Ilustracja
Herb duchownego
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

28 czerwca 1757
Tajkury lub Brodów

Data i miejsce śmierci

6 grudnia 1829
Wiedeń

Miejsce pochówku

bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie

Arcybiskup metropolita warszawski
Okres sprawowania

1828–1829

Biskup diecezjalny krakowski
Okres sprawowania

1816–1829

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

jezuici

Śluby zakonne

5 września 1770

Prezbiterat

5 czerwca 1784

Sakra biskupia

8 maja 1816

Faksymile
Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Królestwo Kongresowe)
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

8 maja 1816

Konsekrator

Jan Klemens Gołaszewski

Współkonsekratorzy

Franciszek Remigiusz Zambrzycki
Feliks Lewiński

Jan Paweł Woronicz herbu Pawęża, pseud. i krypt.: I. W.; J. W.; Jeden z Synów Ojczyzny (ur. 28 czerwca 1757[1] w Tajkurach[2] lub Brodowie pod Ostrogiem[1], zm. 6/7 grudnia 1829[3] w Wiedniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, kaznodzieja, jezuita do 1772, poeta, mówca, dziekan warszawskiej kapituły katedralnej, radca stanu w Radzie Stanu Księstwa Warszawskiego w 1812[4], opat komendatoryjny lądzki w 1812[5], biskup diecezjalny krakowski w latach 1816–1829, arcybiskup metropolita warszawski i prymas Królestwa Polskiego w latach 1828–1829.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się na Wołyniu (w Tajkurach lub Brodowie), jako syn Piotra, dzierżawcy Brodowa i Tajkur, i Magdaleny z Jackowskich. Początkowo uczył się u jezuitów w Ostrogu na Wołyniu, gdzie ujawnił zdolności poetyckie, pisząc pierwsze sielanki. Tam też wstąpił wkrótce do zakonu jezuitów (5 września 1770), gdzie odbył 2-letni nowicjat i roczny kurs retoryki. Jednak wobec kasaty tego zakonu w roku 1773 został ostatecznie wyświęcony na księdza diecezjalnego. Wkrótce potem podjął studia w Akademii Wileńskiej, które zakończył z tytułem doktora obojga praw. W roku 1777 pracował w Ostrogu jako nauczyciel I klasy w szkole pojezuickiej. Począwszy od roku 1781 przebywał w Warszawie i w Osiecku u księdza Jędrzeja Reptowskiego (kanonik poznański i proboszcz Osiecka).

W latach 1783–1784 studiował teologię w seminarium św. Krzyża ks. ks. Misjonarzy (Warszawa). Dnia 3 marca 1784 (3 miesiące przed uzyskaniem święceń kapłańskich) został, dzięki poparciu A. Okęckiego (biskup poznański i warszawski), proboszczem w Liwie[6] (stanowisko to objął prawdopodobnie dopiero w lipcu)[1], uzyskując tym samym godność infułata. Wkrótce (11 listopada 1784) został także kanonikiem kijowskim. Podczas Sejmu Czteroletniego pracował w komisji do spraw religijnych. Był autorem mów sejmowych napisanych dla biskupów Kacpra Kazimierza Cieciszowskiego i Macieja Garnysza. W 1791 dzięki poparciu biskupa chełmskiego Wojciecha Skarszewskiego został audytorem kurii diecezji chełmskiej. Od 1794 był kanonikiem chełmskim. W czasie insurekcji kościuszkowskiej był komisarzem Komisji Porządkowej Księstwa Mazowieckiego. 12 marca 1795 objął kanonię warszawską. W listopadzie 1797 został kanonikiem wrocławskim. W 1800 wycofał się z życia hierarchii kościelnej i osiadł na probostwie w Kazimierzu Dolnym. Tam związał się z rodziną Czartoryskich osiadłą w niedalekich Puławach. Swój najlepszy poemat Świątynia Sybilli[7] zadedykował wówczas księżnej Izabeli Czartoryskiej. W latach 1803–1815 był proboszczem w Powsinie. Utrzymywał jednak żywy kontakt z pobliską Warszawą, działając między innymi w Towarzystwie Przyjaciół Nauk.

Członek Izby Najwyższej Wojennej i Administracji Publicznej w 1806[8]. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego mianowany został w 1808 członkiem Rady Stanu. W 1810 mianowany członkiem Sekcji Spraw Wewnętrznych i Obrządków Religijnych. W 1812 przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego[9].

W 1815 cesarz Aleksander I mianował go biskupem diecezjalnym krakowskim i senatorem Królestwa Polskiego. W 1827 został arcybiskupem metropolitą warszawskim i prymasem Królestwa Polskiego. 24 maja 1829 na Zamku Królewskim w Warszawie przewodniczył uroczystościom koronacyjnym cesarza Mikołaja I, który koronował się sam, prymas Woronicz podał mu jedynie koronę.

W 1828 był członkiem Sądu Sejmowego, mającego osądzić osoby oskarżone o zdradę stanu[10].

Zmarł w Wiedniu nocą 6/7 grudnia 1829. Pochowany został 8 stycznia 1830 w Krakowie na Wawelu. Jego pogrzeb był wielką manifestacją patriotyczną.

Jego najważniejsze utwory to: Zjawienie Emilki (1796/1797), Świątynia Sybilli (1801) i Hymn do Boga (15 V 1805). Zasłynął też jako homiletyk i mówca, jako retor wielokrotnie porównywany z Piotrem Skargą.

Odznaczony Orderem Świętego Stanisława I klasy w 1815[11]. W 1829 odznaczony Orderem Orła Białego[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c 3 lipca jest datą chrztu Woronicza, a nie datą jego narodzin w Brodowie pod Ostrogiem – T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 451.
  2. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII. Warszawa: 1880-1902, s. 145.
  3. S. Łoza podaje datę 4 grudnia 1829. S. Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława, [w:] „Miesięcznik Heraldyczny”, nr 5, R. 9, Warszawa, sierpień 1930, s. 98
  4. Kalendarzyk Polityczny Piiarski Na Rok Przestępny 1812, Warszawa 1812, s. 77.
  5. Kalendarzyk Polityczny Piiarski Na Rok Przestępny 1812, Warszawa 1812, s. 81.
  6. R. Dmowski. Jan Paweł Woronicz jako proboszcz liwski. „Rocznik Liwski”. t. IV. s. 17–31. 
  7. Jan Paweł Woronicz, Świątynia Sybilli w Puławach [online], polona.pl [dostęp 2018-04-09].
  8. B. Grochulska, Księstwo Warszawskie, Warszawa 1966, s. 52.
  9. Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego, 1812, nr 2, s. 13.
  10. T. Bieczyński, Sąd sejmowy 1827–1829 na przestępców stanu. Urzędowe akta, Poznań 1873, s. IX, 50.
  11. S. Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława, [w:] „Miesięcznik Heraldyczny”, nr 5, R. 9, Warszawa, sierpień 1930, s. 98.
  12. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 291.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]