Jan Paweł Woronicz
Prymas Królestwa Polskiego | ||
| ||
Kraj działania | ||
---|---|---|
Data i miejsce urodzenia |
28 czerwca 1757 | |
Data i miejsce śmierci | ||
Miejsce pochówku |
bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie | |
Arcybiskup metropolita warszawski | ||
Okres sprawowania |
1828–1829 | |
Biskup diecezjalny krakowski | ||
Okres sprawowania |
1816–1829 | |
Wyznanie | ||
Kościół | ||
Inkardynacja | ||
Śluby zakonne |
5 września 1770 | |
Prezbiterat |
5 czerwca 1784 | |
Sakra biskupia |
8 maja 1816 | |
Odznaczenia | ||
Data konsekracji |
8 maja 1816 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Konsekrator | |||||||
Współkonsekratorzy | |||||||
| |||||||
|
Jan Paweł Woronicz herbu Pawęża, pseud. i krypt.: I. W.; J. W.; Jeden z Synów Ojczyzny (ur. 28 czerwca 1757[1] w Tajkurach[2] lub Brodowie pod Ostrogiem[1], zm. 6/7 grudnia 1829[3] w Wiedniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, kaznodzieja, jezuita do 1772, poeta, mówca, dziekan warszawskiej kapituły katedralnej, radca stanu w Radzie Stanu Księstwa Warszawskiego w 1812[4], opat komendatoryjny lądzki w 1812[5], biskup diecezjalny krakowski w latach 1816–1829, arcybiskup metropolita warszawski i prymas Królestwa Polskiego w latach 1828–1829.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się na Wołyniu (w Tajkurach lub Brodowie), jako syn Piotra, dzierżawcy Brodowa i Tajkur, i Magdaleny z Jackowskich. Początkowo uczył się u jezuitów w Ostrogu na Wołyniu, gdzie ujawnił zdolności poetyckie, pisząc pierwsze sielanki. Tam też wstąpił wkrótce do zakonu jezuitów (5 września 1770), gdzie odbył 2-letni nowicjat i roczny kurs retoryki. Jednak wobec kasaty tego zakonu w roku 1773 został ostatecznie wyświęcony na księdza diecezjalnego. Wkrótce potem podjął studia w Akademii Wileńskiej, które zakończył z tytułem doktora obojga praw. W roku 1777 pracował w Ostrogu jako nauczyciel I klasy w szkole pojezuickiej. Począwszy od roku 1781 przebywał w Warszawie i w Osiecku u księdza Jędrzeja Reptowskiego (kanonik poznański i proboszcz Osiecka).
W latach 1783–1784 studiował teologię w seminarium św. Krzyża ks. ks. Misjonarzy (Warszawa). Dnia 3 marca 1784 (3 miesiące przed uzyskaniem święceń kapłańskich) został, dzięki poparciu A. Okęckiego (biskup poznański i warszawski), proboszczem w Liwie[6] (stanowisko to objął prawdopodobnie dopiero w lipcu)[1], uzyskując tym samym godność infułata. Wkrótce (11 listopada 1784) został także kanonikiem kijowskim. Podczas Sejmu Czteroletniego pracował w komisji do spraw religijnych. Był autorem mów sejmowych napisanych dla biskupów Kacpra Kazimierza Cieciszowskiego i Macieja Garnysza. W 1791 dzięki poparciu biskupa chełmskiego Wojciecha Skarszewskiego został audytorem kurii diecezji chełmskiej. Od 1794 był kanonikiem chełmskim. W czasie insurekcji kościuszkowskiej był komisarzem Komisji Porządkowej Księstwa Mazowieckiego. 12 marca 1795 objął kanonię warszawską. W listopadzie 1797 został kanonikiem wrocławskim. W 1800 wycofał się z życia hierarchii kościelnej i osiadł na probostwie w Kazimierzu Dolnym. Tam związał się z rodziną Czartoryskich osiadłą w niedalekich Puławach. Swój najlepszy poemat Świątynia Sybilli[7] zadedykował wówczas księżnej Izabeli Czartoryskiej. W latach 1803–1815 był proboszczem w Powsinie. Utrzymywał jednak żywy kontakt z pobliską Warszawą, działając między innymi w Towarzystwie Przyjaciół Nauk.
Członek Izby Najwyższej Wojennej i Administracji Publicznej w 1806[8]. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego mianowany został w 1808 członkiem Rady Stanu. W 1810 mianowany członkiem Sekcji Spraw Wewnętrznych i Obrządków Religijnych. W 1812 przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego[9].
W 1815 cesarz Aleksander I mianował go biskupem diecezjalnym krakowskim i senatorem Królestwa Polskiego. W 1827 został arcybiskupem metropolitą warszawskim i prymasem Królestwa Polskiego. 24 maja 1829 na Zamku Królewskim w Warszawie przewodniczył uroczystościom koronacyjnym cesarza Mikołaja I, który koronował się sam, prymas Woronicz podał mu jedynie koronę.
W 1828 był członkiem Sądu Sejmowego, mającego osądzić osoby oskarżone o zdradę stanu[10].
Zmarł w Wiedniu nocą 6/7 grudnia 1829. Pochowany został 8 stycznia 1830 w Krakowie na Wawelu. Jego pogrzeb był wielką manifestacją patriotyczną.
Jego najważniejsze utwory to: Zjawienie Emilki (1796/1797), Świątynia Sybilli (1801) i Hymn do Boga (15 V 1805). Zasłynął też jako homiletyk i mówca, jako retor wielokrotnie porównywany z Piotrem Skargą.
Odznaczony Orderem Świętego Stanisława I klasy w 1815[11]. W 1829 odznaczony Orderem Orła Białego[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c 3 lipca jest datą chrztu Woronicza, a nie datą jego narodzin w Brodowie pod Ostrogiem – T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 451.
- ↑ F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII. Warszawa: 1880-1902, s. 145.
- ↑ S. Łoza podaje datę 4 grudnia 1829. S. Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława, [w:] „Miesięcznik Heraldyczny”, nr 5, R. 9, Warszawa, sierpień 1930, s. 98
- ↑ Kalendarzyk Polityczny Piiarski Na Rok Przestępny 1812, Warszawa 1812, s. 77.
- ↑ Kalendarzyk Polityczny Piiarski Na Rok Przestępny 1812, Warszawa 1812, s. 81.
- ↑ R. Dmowski. Jan Paweł Woronicz jako proboszcz liwski. „Rocznik Liwski”. t. IV. s. 17–31.
- ↑ Jan Paweł Woronicz , Świątynia Sybilli w Puławach [online], polona.pl [dostęp 2018-04-09] .
- ↑ B. Grochulska, Księstwo Warszawskie, Warszawa 1966, s. 52.
- ↑ Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego, 1812, nr 2, s. 13.
- ↑ T. Bieczyński, Sąd sejmowy 1827–1829 na przestępców stanu. Urzędowe akta, Poznań 1873, s. IX, 50.
- ↑ S. Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława, [w:] „Miesięcznik Heraldyczny”, nr 5, R. 9, Warszawa, sierpień 1930, s. 98.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 291.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 451-462.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jan Paweł Woronicz [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-12-25] (ang.).
- Publikacje Jana Pawła Woronicza w bibliotece Polona [dostęp 2020-12-24]
- Woroniczowie herbu Pawęża
- Polscy biskupi jezuiccy
- Biskupi krakowscy
- Biskupi warszawscy
- Prymasi Królestwa Polskiego
- Biskupi katoliccy Królestwa Kongresowego
- Dziekani warszawskiej kapituły katedralnej
- Kanonicy chełmskiej kapituły katedralnej
- Kanonicy kijowskiej kapituły katedralnej
- Kanonicy wrocławscy
- Opaci lądzcy (komendatoryjni)
- Polscy jezuici (I Rzeczpospolita)
- Duchowieństwo katolickie Księstwa Warszawskiego
- Duchowni katoliccy w powstaniu kościuszkowskim
- Polscy homiletycy
- Polscy poeci XVIII wieku
- Polscy poeci XIX wieku
- Polscy retorycy
- Senatorowie duchowni Królestwa Kongresowego
- Członkowie władz powstania kościuszkowskiego
- Członkowie Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego 1812
- Członkowie Sądu Sejmowego Królestwa Kongresowego (1827–1829)
- Członkowie Izby Najwyższej Wojennej i Administracji Publicznej
- Członkowie Rady Stanu Księstwa Warszawskiego
- Radcy stanu Rady Stanu Księstwa Warszawskiego
- Członkowie Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (Królestwo Kongresowe)
- Odznaczeni Orderem Świętego Stanisława I klasy (Królestwo Kongresowe)
- Absolwenci i studenci Akademii i Uniwersytetu Wileńskiego Towarzystwa Jezusowego
- Absolwenci i studenci katolickich seminariów duchownych I Rzeczypospolitej
- Ludzie związani z Liwem (I Rzeczpospolita)
- Ludzie związani z Warszawą (Królestwo Kongresowe)
- Pochowani w bazylice archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
- Urodzeni w 1757
- Zmarli w 1829