Kazimierz Pułaski

Kazimierz Michał Władysław Wiktor Pułaski
Generał Kazimierz Pułaski, obraz Jana Styki
Ślepowron
Rodzina	Pułaski
Data i miejsce urodzenia	4 lub 6 marca 1745 Warszawa
Data i miejsce śmierci	11 października 1779 pod Savannah
Ojciec	Józef Pułaski
Matka	Marianna Zielińska

Pułaski w Barze, obraz pędzla Kornelego Szlegla

Gen. Kazimierz Pułaski

Kazimierz Pułaski pod Częstochową – obraz Józefa Chełmońskiego z 1875 roku

Kazimierz Pułaski pod Częstochową,
akwarela Juliusza Kossaka

Pomnik Kazimierza Pułaskiego w parku przy muzeum Jego imienia w Warce – Winiarach proj. Kazimierz Danilewicz

Popiersie Kazimierza Pułaskiego w parku w Częstochowie

Pomnik poświęcony generałowi postawiony przez Bałtyckie Towarzystwo Polska-Stany Zjednoczone w Koszalinie

List Kazimierza Pułaskiego wysłany 14 września 1779 spod Savanah

Kazimierz Michał Władysław Wiktor Pułaski herbu Ślepowron (ur. 4 marca lub 6 marca 1745 w Warszawie, zm. 11 października 1779 pod Savannah) – bohater walk o wolność dwóch narodów, polskiego i amerykańskiego, jeden z dowódców i marszałek konfederacji barskiej, generał i bohater wojny o niepodległość USA, wolnomularz. Nazywany „ojcem amerykańskiej kawalerii”. W 2009 roku amerykański kongres przyznał mu honorowe obywatelstwo USA.

Życiorys

Młodość

Urodził się 4 lub 6 marca 1745 w nieistniejącym dziś dworku Pułaskich w Warszawie (w pobliżu dzisiejszego adresu ul. Nowy Świat 53 róg ul. Wareckiej). Był synem starosty wareckiego Józefa Pułaskiego i Marianny z Zielińskich, bratem Antoniego i Franciszka Ksawerego z Pułaskich, wywodzących się ze wsi Pułazie.

Data i miejsce urodzenia

W różnych opracowaniach podawane są różne daty i miejsce urodzenia. W 1911 Kazimierz Ferdynand Pułaski – historyk i prawnuk Antoniego Pułaskiego, brata Kazimierza, podał datę urodzenia Kazimierza Pułaskiego 4 marca 1747 i miejsce: Warka – Winiary. Data ta i miejsce urodzenia Warka – zostały powtórzone przez Władysława Konopczyńskiego w biografii z 1931. Polski Słownik Biograficzny podał datę 4 marca 1746. Wg odnalezionego w latach 80. XX w. zapisu metrykalnego w księdze chrztu kościoła Świętego Krzyża w Warszawie data i miejsce urodzenia to 6 marca 1745, Warszawa. Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce w biogramie swojego patrona z roku 2015 podaje „4 lub 6 marca 1745”.

W Warce w dworku w Winiarach spędził dzieciństwo. Uczył się w szkole parafialnej w Warce, a następnie w szkole księży teatynów w Warszawie. W 1762 został paziem księcia kurlandzkiego Karola Krystiana Wettyna. W Mitawie przeżył wyrzucenie księcia ze swojej stolicy przez wojska rosyjskie (1763). W 1764 podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Konfederacja barska

Wtajemniczony w przygotowania do konfederacji barskiej, zbroił oddziały na Podolu i Wołyniu. 29 lutego 1768 podpisał akt założenia konfederacji barskiej.

W latach 1768-1772 był jednym z dowódców konfederacji barskiej, został marszałkiem ziemi łomżyńskiej. Przez 2 tygodnie w 1768 bronił się w warownym klasztorze w Berdyczowie przed atakami armii rosyjskiej. Skapitulował, został wypuszczony po przyrzeczeniu porzucenia konfederacji. Już niedługo jednak ogłosił, że został do tego zmuszony siłą i będzie walczyć do ostatniej kropli krwi. Dowodził z Józefem Pułaskim w bitwie pod Orzechowem stoczonej 3 listopada 1768 roku przeciw armii rosyjskiej pod dowództwem Aleksandra Suworowa.

W 1769 bronił Okopów Świętej Trójcy przed przeważającą armią rosyjską, następnie przeszedł do Turcji, a potem na Podole. Gdy przybył z Podola pod Barwinek, 7 kwietnia 1769 roku, skoncentrowały się tam siły konfederackie; ks. Jerzego Marcina Lubomirskiego, niefortunnego obrońcy Krakowa. Kazimierz Pułaski, mimo młodego wieku (24 lata), był czołowym dowódcą wojskowym konfederacji. Prowadził zaciągi i zorganizował pod Barwinkiem jeden z największych obozów konfederackich. Lubomirski powierzył Pułaskiemu funkcję regimentarza krakowsko-sanockiego i sandomierskiego. W Barwinku sygnowany był uniwersał nazwany imieniem Pułaskiego, wzywający pod broń szlachtę Podkarpacia. Stąd też w kwietniu 1769 r. wybrał się przeciw rosyjskim oddziałom Jelczaninowa do bitwy pod Iwlą. Pułaski z tego miejsca wyruszył w wielki rajd kawaleryjski na Podlasie i Litwę, w czasie którego w bitwie pod Łomazami poległ jego brat Franciszek Ksawery Pułaski, idący z odsieczą od Włodawy.

6 kwietnia 1769 na polach między Miejscem (dziś: Miejscem Piastowym) a Rogami, koło Krosna, miała miejsce bitwa konfederatów barskich z Rosjanami, w której Pułaski został ranny. Wkrótce przebił się ze swoim oddziałem na Litwę i Ruś, wzniecając tam powstanie antyrosyjskie. Wsławił się między innymi brawurową obroną Jasnej Góry przed wojskami rosyjskimi gen. Iwana Drewicza i królewskimi (od 31 grudnia 1770 do 14 stycznia 1771).

Mniej szczęśliwe były wystąpienia Pułaskiego w polityce: ulegając wpływom Wessla jego otoczenia, podjął się na rozkaz Generalności zorganizowania porwania króla, Stanisława Augusta Poniatowskiego 3 listopada 1771, a po tym nieudanym wyczynie, spadła na niego główna odpowiedzialność.

Na emigracji

„Hrabia Pułaski z Polski, oficer znany w całej Europie z odwagi i walki o wolność swojego kraju z przeważającymi siłami Rosji, Austrii i Prus, może być bardzo użyteczny w naszej służbie” – Benjamin Franklin do pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych Jerzego Washingtona Paryż 29 maja 1777

Po upadku konfederacji w 1772, zaocznie skazany na śmierć za próbę królobójstwa, musiał emigrować z Polski. Władze żadnego kraju europejskiego nie chciały go jednak przyjąć. Najpierw udał się do Turcji, skąd jednak po interwencji dyplomatycznej go wydalono, a następnie nielegalnie przebywał we Francji, skąd wyjechał na zaproszenie generała Lafayette’a do powstających właśnie Stanów Zjednoczonych Ameryki.

W latach 1777-1779 walczył w szeregach armii Jerzego Waszyngtona w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, będąc w randze generała brygady Armii Kontynentalnej. 11 września 1777 w bitwie pod Brandywine dzięki swojej odwadze uratował życie Jerzego Waszyngtona, za co ten 15 września 1777 roku promował Pułaskiego na stopień generała brygady amerykańskiej kawalerii. W 1778 utworzył legion kawalerii, na którego czele odniósł zwycięstwo nad Anglikami w bitwie pod Charleston (10 maja 1779).

19 czerwca 1779 roku nadano mu stopień mistrza w amerykańskiej wojskowej loży wolnomularskiej.

Zmarł 11 października 1779 w wyniku ran odniesionych w czasie oblężenia Savannah. Początkowa hipoteza zakładała, że ciała nie zdołano przetransportować do brzegu ze względu na ogromne upały i został oddany morzu ze statku „Wasp”. 21 października 1779 po przycumowaniu statku do lądu odbył się symboliczny pogrzeb Kazimierza Pułaskiego. Generał został pochowany na plantacji w Savannah, na co wskazują badania archeologiczne z 1996 r., podczas których odkryto trumnę z napisem „Brygadier general Casimir Pulaski”. Uroczysty pogrzeb odbył się 9 października 2005.

Na wieść o śmierci Pułaskiego, generał Jerzy Waszyngton stacjonujący wówczas ze sztabem w swojej głównej kwaterze w Moore House, w West Point, zadecydował, aby w dniu w którym przyszła ta wiadomość (17 listopada 1779 r.), hasłem w wojsku stał się „Pułaski”, a odzewem „Polska”.

Upamiętnienia

Pamięć o Pułaskim w Polsce

• Działalność polityczną i wojskową Pułaskiego naświetlił szczegółowo w osobnej monografii Władysław Konopczyński (1931), podnosząc jego znaczenie historyczne jako „pierwszego powstańca, prekursora legionistów, wodza patriotycznej młodzieży, bojownika wolności naszej i cudzej, nade wszystko zaś nauczyciela bohaterstwa”.
• W czasie trwania konfederacji barskiej walczył w okolicach Krynicy. W 1929, w 150. rocznicę śmierci, w Krynicy przy ul. Kazimierza Pułaskiego został usypany Kopiec Pułaskiego z pomnikiem gen. Kazimierza Pułaskiego. Od kilkudziesięciu lat jest tam także organizowany pieszy rajd turystyczny ku jego pamięci.
• W II Rzeczypospolitej jego imię nosił 9 Pułk Strzelców Konnych im. gen. Kazimierza Pułaskiego stacjonujący w Grajewie.
• W 1967 otwarto w dawnym dworku Pułaskich w Warce – Winiarach muzeum im. Kazimierza Pułaskiego.
• 13 października 1979 w 200. rocznicę śmierci w parku przy muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce – Winiarach odsłonięto pomnik gen. Kazimierza Pułaskiego zaprojektowany przez rzeźbiarza Kazimierza Danilewicza. Drugi odlew – kopię tego samego pomnika przekazano jako dar społeczeństwa Polski dla Polonii w Buffalo.
• Jego imię nosił przedwojenny transatlantyk SS Pułaski, znany z powieści K.O. Borchardta. Obecnie imię generała noszą m.in. fregata rakietowa ORP „Generał Kazimierz Pułaski” Marynarki Wojennej RP oraz Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu.
• Oprócz tego w Beskidzie Niskim (nieopodal pozostałości po szańcach konfederatów) znajduje się 'Przełęcz Pułaskiego’.
• 7 października 2009 Senat Rzeczypospolitej Polskiej jednogłośnie podjął uchwałę w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745–1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci. „...Senat Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się do nauczycieli i wychowawców z apelem o popularyzację wśród młodzieży postaci Kazimierza Pułaskiego – regimentarza i generała, marszałka konfederacji ziemi łomżyńskiej, obrońcy Jasnej Góry, człowieka, który walcząc o wolność Ameryki, oddał życie za ideały wolności. Niech w sztafecie pokoleń, wśród imion tych, dzięki którym istnieje Rzeczpospolita, znajdzie się imię Kazimierza Pułaskiego, niech zachowane zostanie w zbiorowej pamięci.”.
• Szkoły im. Kazimierza Pułaskiego: Szkoła Podstawowa nr 49 w Warszawie (od 1962, obecne Gimnazjum nr 30), Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 w Warce (1966), Publiczne Gimnazjum w Dębowcu (1999), Gimnazjum nr 1 w Rzeszowie (od 2006), Zespół Szkół Zawodowych w Gorlicach (od 1983).
• Jego imię nosi Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu a wcześniej Politechnika Radomska.

Pamięć o Pułaskim w USA

W USA jest uważany za twórcę kawalerii amerykańskiej. Jest bohaterem narodowym USA. W 1929 Senat amerykański ustanowił 11 października Dniem Pamięci Generała Pułaskiego (General Pulaski Memorial Day). W pierwszą niedzielę października odbywa się największa w USA parada Pułaskiego (Pulaski Parade) na 5. alei w Nowym Jorku. Stan Illinois obchodzi Dzień Kazimierza Pułaskiego (Casimir Pulaski Day) w każdy pierwszy poniedziałek marca. W stanach Arkansas, Georgia, Illinois, Indiana, Kentucky, Missouri i Virginia istnieją hrabstwa Pulaski (Pulaski County), nazwane tak na jego cześć.

Wybitny poeta Henry Wadsworth Longfellow napisał wiersz „Hymn Of The Moravian Nuns Of Bethlehem At The Consecration Of Pulaski’s Banner” („Hymn sióstr morawskich z Bethlehem na poświęcenie sztandaru Pułaskiego” lub „Na poświęcenie chorągwi Pułaskiego”) (1854).

19 marca 2007 Senat amerykański jednomyślnie zagłosował za nadaniem mu honorowego obywatelstwa Stanów Zjednoczonych. 8 października 2009 decyzja została jednomyślnie poparta przez obie izby amerykańskiego Kongresu. Rezolucję wspierało 23 kongresmenów i senatorów z obu partii. 6 listopada 2009 Prezydent Barack Obama podpisał rezolucję nadającą pośmiertnie honorowe obywatelstwo USA Kazimierzowi Pułaskiemu. Kazimierz Pułaski stał się 7. osobą w historii Stanów Zjednoczonych uhonorowaną w ten sposób, obok m.in. Marii Józefa La Fayette, Winstona Churchilla i Matki Teresy z Kalkuty.

Upamiętnienia imieniem w USA

• USS Pulaski – amerykański parowiec bocznokołowy,
• USS Casimir Pulaski (SSBN-633) – amerykański okręt podwodny o napędzie nuklearnym,
• „Pulaski Barracks” – osiedle mieszkaniowe w amerykańskiej bazie wojskowej w Kaiserslautern, Niemcy,
• wieś Pulaski w Wisconsin USA,
• miasto Mount Pulaski w stanie Illinois USA,
• Dzień Kazimierza Pułaskiego – święto obchodzone w niektórych stanach USA, upamiętniające urodziny Kazimierza Pułaskiego,
• Fort Pulaski – zabytkowy fort położony na wyspie Cockspur w hrabstwie Chatham przy wybrzeżu stanu Georgia,
• Pulaski Skyway – 2 mosty w USA: w New Jersey i Bostonie,
• Pulaski Bridge – most w Nowym Jorku,
• Pulaski Technical College w amerykańskim mieście North Little Rock w stanie Arkansas,
• Pulaski High School w Milwaukee w stanie Wisconsin,
• Pulaski Road jedną z głównych ulic Chicago,
• Dwa parki Pulaskiego w Filadelfii, Pensylwania oraz w Northampton, Massachusetts,
• Hrabstwo Pulaski (ang. Pulaski County) – hrabstwa o tej nazwie w stanach: Arkansas, Georgia, Illinois, Indiana, Kentucky, Missouri i Wirginia,
• Pulaski Square – Savannah,
• Pomnik Kazimierza Pułaskiego w Savannah.
• Pomnik Kazimierza Pulaskiego w Roger Williams Park w Providence, Rhode Island

Filmy o Generale

• Kazimierz Pułaski – bohater dwóch narodów, scenariusz i reżyseria: Jolanta Kessler-Chojecka, film dokumentalny z 2007

Zobacz też

• Pułascy
• Piosenka o Drewiczu
• Kopiec Pułaskiego
• 9 Pułk Strzelców Konnych im. gen. Kazimierza Pułaskiego
• Legion Pułaskiego

Bibliografia

• Kancelaria Senatu Biuro analiz i dokumentacji Dział Analiz i Opracowań Tematycznych: Kazimierz Pułaski (1745–1779) bohater „dwóch Narodów” w 230. rocznicę śmierci (pol.). W: Opracowania tematyczne OT-574 [on-line]. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, październik 2009. [dostęp 2010-09-13].
• Władysław Konopczyński: Kazimierz Pułaski; życiorys. Kraków: Polska Akademja Umiejętności, 1931, s. 420. OCLC 908373.
• Antoni Lenkiewicz: Kazimierz Pułaski (1745-1779). Wrocław: Wydawnictwo Biuro Tłumaczeń, 2004, s. 147. ISBN 83-88826-26-3. OCLC 44863790.
• 40 lat Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. Bohater, historia i perspektywy rozwoju. Materiały z polsko-amerykańskiego sympozjum w Warce-Winiarach, 13-16 października 2007 = Forty years of the Casimir Pulaski Museum in Warka. The hero, history and perspectives for development. Papers from the Polish-American symposium in Warka-Winiary, October, 13-16, 2007 / pod red. Iwony Stefaniak ; [teksty tł. Joanna Łukasiak, Jacek Hołysz]. Warka: Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, 2007, s. 347. ISBN 978-83-925551-5-5. OCLC 212815661. (pol. • ang.)
• Janusz Roszko: Ostatni rycerz Europy. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1983, s. 465. ISBN 978-83-216-0352-0. OCLC 11677063.
• Wacław Szczygielski: Kazimierz Pułaski pod Poznaniem. Poznań: Druk. Rob. Chrz., 1929, s. 11. OCLC 11677063.

Linki zewnętrzne

• Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce
• Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego
• Strona fregaty ORP „Gen. K. Pułaski”