Kazimierz Pułaski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Kazimierz Michał Władysław Wiktor Pułaski
Ilustracja
konfederat - dowódca (Konfederacja barska)

generał brygady (U.S. Army)

Data i miejsce urodzenia

4 lub 6 marca 1745
Warszawa, Rzeczpospolita Obojga Narodów

Data i miejsce śmierci

11 października 1779
pod Savannah, Georgia

Przebieg służby
Lata służby

1768–1779

Siły zbrojne

Konfederaci barscy
Armia Kontynentalna

Główne wojny i bitwy

konfederacja barska,
wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Kazimierz Michał Władysław Wiktor Pułaski
Ilustracja
Generał Kazimierz Pułaski, obraz Jana Styki
Herb
Ślepowron
Rodzina

Pułascy herbu Ślepowron

Data i miejsce urodzenia

4 lub 6 marca 1745[1]
Warszawa

Data i miejsce śmierci

11 października 1779
pod Savannah

Ojciec

Józef Pułaski

Matka

Marianna Zielińska

Faksymile
Pułaski w Barze, obraz pędzla Kornelego Szlegla
Gen. Kazimierz Pułaski
Kazimierz Pułaski pod Częstochową, obraz Józefa Chełmońskiego z 1875 roku
Kazimierz Pułaski pod Częstochową,
akwarela Juliusza Kossaka
Pomnik Kazimierza Pułaskiego w parku przy muzeum Jego imienia w Warce – Winiarach proj. Kazimierz Danilewicz
Pomnik Pułaskiego w Waszyngtonie (2014)
Popiersie Kazimierza Pułaskiego w parku w Częstochowie
Pomnik poświęcony generałowi postawiony przez Bałtyckie Towarzystwo Polska-Stany Zjednoczone w Koszalinie
List Kazimierza Pułaskiego wysłany 14 września 1779 spod Savannah

Kazimierz Michał Władysław Wiktor Pułaski herbu Ślepowron (ur. 4 marca[2] lub 6 marca[3] 1745[1][4] w Warszawie, zm. 11 października 1779 pod Savannah) – bohater walk o wolność dwóch narodów, polskiego i amerykańskiego[5], jeden z dowódców i marszałek konfederacji barskiej, generał i bohater wojny o niepodległość USA, wolnomularz. Nazywany „ojcem amerykańskiej kawalerii”. W 2009 roku amerykański kongres przyznał mu honorowe obywatelstwo USA.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 4 lub 6 marca 1745[1] w nieistniejącym dziś dworku Pułaskich w Warszawie (w pobliżu dzisiejszego adresu ul. Nowy Świat 53 róg ul. Wareckiej)[6]. Był synem starosty wareckiego Józefa Pułaskiego i Marianny z Zielińskich, bratem Antoniego i Franciszka Ksawerego z Pułaskich, wywodzących się ze wsi Pułazie.

Data i miejsce urodzenia[edytuj | edytuj kod]

W opracowaniach podawane są różne daty i miejsce urodzenia. W 1911 Kazimierz Ferdynand Pułaski – historyk i prawnuk Antoniego Pułaskiego, brata Kazimierza, podał datę urodzenia Kazimierza Pułaskiego 4 marca 1747 i miejsce: Warka – Winiary[7]. Data ta i miejsce urodzenia Warka – zostały powtórzone przez Władysława Konopczyńskiego w biografii z 1931[8]. Polski Słownik Biograficzny podał datę 4 marca 1746[9]. Według odnalezionego w latach 80. XX w. zapisu metrykalnego w księdze chrztu kościoła Świętego Krzyża w Warszawie data i miejsce urodzenia to 6 marca 1745, Warszawa[4][10][11][12]. Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce w biogramie swojego patrona z roku 2015 podaje „4 lub 6 marca 1745”[1].

W Warce w dworze w Winiarach spędził dzieciństwo. Uczył się w szkole parafialnej w Warce, a następnie w szkole księży teatynów w Warszawie[13]. W 1762 został paziem księcia kurlandzkiego Karola Krystiana Wettyna. W Mitawie przeżył wyrzucenie księcia ze swojej stolicy przez wojska rosyjskie (1763). Po powrocie do domu otrzymał od ojca królewską wieś Zezulińce na Podolu i odtąd używał tytułu starosty zezulinieckiego[9]. W 1764 podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Konfederacja barska[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Konfederacja barska.

Wtajemniczony w przygotowania do konfederacji barskiej, zbroił oddziały na Podolu i Wołyniu. 29 lutego 1768 podpisał akt założenia konfederacji barskiej.

W latach 1768–1772 był jednym z dowódców konfederacji barskiej, został marszałkiem ziemi łomżyńskiej. Przez dwa tygodnie w 1768 bronił się w warownym klasztorze w Berdyczowie przed atakami armii rosyjskiej. Skapitulował, został wypuszczony po przyrzeczeniu porzucenia konfederacji. Już niedługo jednak ogłosił, że został do tego zmuszony siłą i będzie walczyć do ostatniej kropli krwi. Dowodził z Józefem Pułaskim w bitwie pod Orzechowem stoczonej 3 listopada 1768 roku przeciw armii rosyjskiej pod dowództwem Aleksandra Suworowa.

W 1769 bronił Okopów Świętej Trójcy przed przeważającą armią rosyjską, następnie przeszedł do Turcji, a potem na Podole. Gdy przybył z Podola pod Barwinek, 7 kwietnia 1769 roku, skoncentrowały się tam siły konfederackie; ks. Jerzego Marcina Lubomirskiego, niefortunnego obrońcy Krakowa. Kazimierz Pułaski, mimo młodego wieku (24 lata), był czołowym dowódcą wojskowym konfederacji. Prowadził zaciągi i zorganizował pod Barwinkiem jeden z największych obozów konfederackich. Lubomirski powierzył Pułaskiemu funkcję regimentarza krakowsko-sanockiego i sandomierskiego. W Barwinku sygnowany był uniwersał nazwany imieniem Pułaskiego, wzywający pod broń szlachtę Podkarpacia. Stąd też w kwietniu 1769 r. wybrał się przeciw rosyjskim oddziałom Jelczaninowa do bitwy pod Iwlą. Pułaski z tego miejsca wyruszył w wielki rajd kawaleryjski na Podlasie i Litwę, w czasie którego w bitwie pod Łomazami poległ jego brat Franciszek Ksawery Pułaski, idący z odsieczą od Włodawy.

6 kwietnia 1769 na polach między Miejscem (dziś: Miejscem Piastowym) a Rogami, koło Krosna, miała miejsce bitwa konfederatów barskich z Rosjanami, w której Pułaski został ranny. Wkrótce przebił się ze swoim oddziałem na Litwę i Ruś, wzniecając tam powstanie antyrosyjskie. Wsławił się między innymi brawurową obroną Jasnej Góry przed wojskami rosyjskimi gen. Iwana Drewicza i królewskimi (od 31 grudnia 1770 do 14 stycznia 1771).

Mniej szczęśliwe były wystąpienia Pułaskiego w polityce: ulegając wpływom Wessla i jego otoczenia, podjął się na rozkaz Generalności zorganizowania porwania króla, Stanisława Augusta Poniatowskiego 3 listopada 1771. Przywódcy konfederacji chcieli w ten sposób urzeczywistnić ogłoszone bezkrólewie. Z projektem porwania króla zgłosił się do Pułaskiego w lipcu konfederat litewski Stanisław Strawiński. W październiku u Franciszki Krasińskiej na Śląsku spotkał się z Józefem Zarembą, gdzie przyjęto ułożony przez barona Vioménila plan ofensywy na Warszawę. Pułaski wyruszył z Częstochowy 20 października 1771 r., ale na skutek braku współdziałania z Zarembą został pobity przez wojska podpułkownika Langa pod Skaryszewem. Po niepowodzeniu zamachu spadła na niego główna odpowiedzialność; wypierał się swego udziału, ale wobec oczywistych dowodów władze austriackie zakazały mu pobytu na swym terytorium[9].

Na emigracji[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

Po upadku konfederacji w 1772, zaocznie skazany w sierpniu 1773 r. na śmierć za próbę królobójstwa, musiał emigrować z Polski[9]. Władze żadnego kraju europejskiego nie chciały go jednak przyjąć. Początkowo przebywał na Śląsku, w Dreźnie i we Francji. Po wydaniu wyroku udał się do Turcji, skąd jednak po interwencji dyplomatycznej go wydalono, a następnie znów nielegalnie przebywał we Francji, skąd w połowie 1777 r. wyjechał na zaproszenie generała Lafayette’a do powstających właśnie Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Hrabia Pułaski z Polski, oficer znany w całej Europie z odwagi i walki o wolność swojego kraju z przeważającymi siłami Rosji, Austrii i Prus, może być bardzo użyteczny w naszej służbie

Benjamin Franklin do Jerzego Waszyngtona, Paryż 29 maja 1777[14]

W latach 1777–1779 walczył w szeregach armii Jerzego Waszyngtona w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, będąc w randze generała brygady Armii Kontynentalnej. 11 września 1777 w bitwie nad Brandywine dzięki swojej odwadze uratował życie Jerzego Waszyngtona, za co ten 15 września 1777 roku promował Pułaskiego na stopień generała brygady amerykańskiej kawalerii. W 1778 utworzył legion kawalerii, na którego czele odniósł zwycięstwo nad Anglikami w bitwie pod Charleston (10 maja 1779).

Choć według wielu publikacji nie wiadomo, czy Kazimierz Pułaski i Tadeusz Kościuszko się spotkali w Ameryce, Janusz Wesołowski twierdzi, że do takiego spotkania doszło, nie uzasadnia jednak swojej tezy[15].

19 czerwca 1779 roku nadano mu stopień mistrza w amerykańskiej wojskowej loży wolnomularskiej[16].

Zmarł 11 października 1779 od ran odniesionych w czasie oblężenia Savannah. Początkowa hipoteza zakładała, że ciała nie zdołano przetransportować do brzegu z powodu upałów i został oddany morzu ze statku „Wasp”. 21 października 1779 po przycumowaniu statku do lądu odbył się symboliczny pogrzeb Kazimierza Pułaskiego. Generał został pochowany na plantacji w Savannah, na co wskazują badania archeologiczne z 1996 r., podczas których odkryto trumnę z napisem „Brygadier general Casimir Pulaski”. Uroczysty pogrzeb odbył się 9 października 2005 roku[17].

Na wieść o śmierci Pułaskiego generał Jerzy Waszyngton (stacjonujący wówczas ze sztabem w swojej głównej kwaterze w Moore House, w West Point) zadecydował, aby w dniu, w którym przyszła ta wiadomość (17 listopada 1779 r.), hasłem w wojsku stał się „Pułaski”, a odzewem „Polska”[18].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Charles François Dumouriez, jeden z dowódców konfederacji barskiej, tak go scharakteryzował:

Młodzieniec popędliwy, dumny, bardziej jeszcze dumny niż ambitny, bardzo przywiązany do księcia kurlandzkiego, wielki wróg rodziny Potockich, nadzwyczaj dzielny i dość szczery w postępowaniu.

Polski Słownik Biograficzny[9]

Zaś Jędrzej Kitowicz opisał go po latach:

Był statury niskiej, chuderlawy, szczupły w sobie, mowy prędkiej i chodu takiego. Był wielce wstrzemięźliwy tak od pijaństwa jak od kobiet. Zabawy jego najmilsze były w czasie od nieprzyjaciela wolnym ćwiczyć się w strzelaniu z ręcznej broni, pasować się z kim tęgim, na koniu różnych sztuk dokazywać, a w karty grać po całych nocach. Nic go bardziej nie bawiło jak utarczki z Moskalami.

Polski Słownik Biograficzny[9]

Badania pośmiertne[edytuj | edytuj kod]

Szkielet pochowany w pobliżu pomnika Kazimierza Pułaskiego w Savannah, który miał do niego należeć badano w 1996, kiedy stwierdzono, że mógł należeć do Pułaskiego; pojawiły się też hipotezy, że mógł należeć do kobiety. Do badań powróciły w 2015 dr Virginia Estabrook z Georgia Southern University, dr Megan Moore z Eastern Michigan University i Lisa Powell. Na podstawie nieopublikowanych w recenzowanym czasopiśmie naukowym analiz DNA stwierdzono, że szkielet mógł należeć do Pułaskiego. W oparciu o badania szkieletu zasugerowano, że osoba ta cierpiała na wrodzony przerost nadnerczy (co wiązało się hiperandrogenizmem i wirylizacją), genetycznie zaś mogła być „osobą interpłciową z biologicznymi cechami kobiety”[19][20][21][22][23].

Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]

Pamięć o Pułaskim w Polsce[edytuj | edytuj kod]

  • Działalność polityczną i wojskową Pułaskiego naświetlił szczegółowo w osobnej monografii Władysław Konopczyński (1931), podnosząc jego znaczenie historyczne jako „pierwszego powstańca, prekursora legionistów, wodza patriotycznej młodzieży, bojownika wolności naszej i cudzej, nade wszystko zaś nauczyciela bohaterstwa”[24].
  • W czasie trwania konfederacji barskiej walczył w okolicach Krynicy. W 1929, w 150. rocznicę śmierci, w Krynicy przy ul. Kazimierza Pułaskiego został usypany Kopiec Pułaskiego z pomnikiem gen. Kazimierza Pułaskiego. Od kilkudziesięciu lat jest tam także organizowany pieszy rajd turystyczny ku jego pamięci.
  • W II Rzeczypospolitej jego imię nosił 9 Pułk Strzelców Konnych im. gen. Kazimierza Pułaskiego stacjonujący w Grajewie.
  • W 1967 otwarto w dawnym dworku Pułaskich w Warce – Winiarach muzeum im. Kazimierza Pułaskiego.
  • W 1976 wyemitowano polską monetę kolekcjonerską o nominale 100 zł. Moneta ta została wykonana ze srebra próby 625 w nakładzie 100 334 egzemplarzy, miała średnicę 32 mm i wagę 16,5 g, rant gładki[25].
  • Ten sam wzór co moneta srebrna, miała również wyemitowana w tym samym roku złota moneta kolekcjonerska o nominale 500 zł, wybita z kruszcu próby 900 w nakładzie 2 315 egzemplarzy, która miała średnicę 32 mm i wagę 29,95 g, rant gładki[25].
  • 13 października 1979 w 200. rocznicę śmierci w parku przy muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce – Winiarach odsłonięto pomnik gen. Kazimierza Pułaskiego zaprojektowany przez rzeźbiarza Kazimierza Danilewicza[26]. Drugi odlew – kopię tego samego pomnika przekazano jako dar społeczeństwa Polski dla Polonii w Buffalo[27].
  • Jego imię nosił przedwojenny transatlantyk SS Pułaski, znany z powieści K.O. Borchardta. Obecnie imię generała noszą m.in. fregata rakietowa ORP „Generał Kazimierz Pułaski” Marynarki Wojennej RP oraz Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu (wcześniej Politechnika Radomska).
  • Oprócz tego w Beskidzie Niskim (nieopodal pozostałości po szańcach konfederatów) znajduje się Przełęcz Pułaskiego.
  • Jego imię nosi niebieski szlak turystyczny Rzeszów – Grybów na odcinku: Grybów – Nowy Łupków.
  • 7 października 2009 Senat Rzeczypospolitej Polskiej jednogłośnie[28] podjął uchwałę w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745–1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci. „...Senat Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się do nauczycieli i wychowawców z apelem o popularyzację wśród młodzieży postaci Kazimierza Pułaskiego – regimentarza i generała, marszałka konfederacji ziemi łomżyńskiej, obrońcy Jasnej Góry, człowieka, który walcząc o wolność Ameryki, oddał życie za ideały wolności. Niech w sztafecie pokoleń, wśród imion tych, dzięki którym istnieje Rzeczpospolita, znajdzie się imię Kazimierza Pułaskiego, niech zachowane zostanie w zbiorowej pamięci.”[5][29].
  • Szkoły im. Kazimierza Pułaskiego: Szkoła Podstawowa nr 30 w Krakowie[30], Szkoła Podstawowa nr 49 w Warszawie (od 1962, pźniejsze Gimnazjum nr 30), Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 w Warce[31] (1966), Publiczne Gimnazjum w Dębowcu (1999), Gimnazjum nr 1 w Rzeszowie (od 2006), Zespół Szkół Zawodowych w Gorlicach (od 1983).

Pamięć o Pułaskim w USA[edytuj | edytuj kod]

W Stanach Zjednoczonych jest uważany za twórcę kawalerii amerykańskiej. Jest bohaterem narodowym USA. W 1929 Senat amerykański ustanowił 11 października Dniem Pamięci Generała Pułaskiego (General Pulaski Memorial Day). W pierwszą niedzielę października odbywa się największa w USA parada Pułaskiego (Pulaski Parade) na 5. alei w Nowym Jorku. Stan Illinois obchodzi Dzień Kazimierza Pułaskiego (Casimir Pulaski Day) w każdy pierwszy poniedziałek marca. W stanach Arkansas, Georgia, Illinois, Indiana, Kentucky, Missouri i Virginia istnieją hrabstwa Pulaski (Pulaski County).

Wybitny poeta Henry Wadsworth Longfellow napisał wiersz Hymn Of The Moravian Nuns Of Bethlehem At The Consecration Of Pulaski’s Banner (Hymn sióstr morawskich[a] z Bethlehem na poświęcenie sztandaru Pułaskiego lub Na poświęcenie chorągwi[b] Pułaskiego[32]) (1854).

19 marca 2007 Senat amerykański jednomyślnie zagłosował za nadaniem mu honorowego obywatelstwa Stanów Zjednoczonych[33]. 8 października 2009 decyzja została jednomyślnie poparta przez obie izby amerykańskiego Kongresu[34]. Rezolucję wspierało 23 kongresmenów i senatorów z obu partii. 6 listopada 2009 Prezydent Barack Obama podpisał rezolucję nadającą pośmiertnie honorowe obywatelstwo USA Kazimierzowi Pułaskiemu[35]. Kazimierz Pułaski stał się 7. osobą w historii Stanów Zjednoczonych uhonorowaną w ten sposób, obok m.in. Marii Józefa La Fayette, Winstona Churchilla i Matki Teresy z Kalkuty.

Prezydent USA Donald Trump 11 października 2020 wydał proklamację ogłaszającą ten dzień Dniem Pamięci gen. Kazimierza Pułaskiego (jest to jednorazowe upamiętnienie tylko i wyłącznie w tym konkretnym dniu w roku 2020)[36].

Upamiętnienia imieniem w USA[edytuj | edytuj kod]

Filmy o Generale[edytuj | edytuj kod]

  • Kazimierz Pułaski – bohater dwóch narodów, scenariusz i reżyseria: Jolanta Kessler-Chojecka, film dokumentalny z 2007

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Określenie „sióstr morawskich” dotyczy tu kobiet należących do ewangelickiej wspólnoty Braci morawskich z Bethlehem w stanie Pensylwania (inaczej: Ewangelicka Jednota Braterska, Herrnhuci). W Polsce wspólnota ta podporządkowana jest Kościołowi Ewangelicko-Augsburskiemu.
  2. ↑ Ang. banner ma znaczenie pol. m.in. chorągiew lub sztandar.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Patron – Kazimierz Pułaski. Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce, 2015-09-15. [dostęp 2017-02-23].
  2. ↑ Pułaski Kazimierz, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-02-23].
  3. ↑ Według niektórych opracowań data dzienna urodzin 4 marca jest wątpliwa, a właściwa to 6 marca, por. Stanisław Makarewicz: The Four Birth Records of Kazimierz Pulaski. [dostęp 2017-02-23]. (ang.).
  4. ↑ a b Kopia r. księgi urodzin z kościoła pw. św. Krzyża w Warszawie. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. [dostęp 2009-03-13]. (łac.).
  5. ↑ a b Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745–1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, 7 października 2009. [dostęp 2009-11-02]. (pol.).
  6. ↑ Kamienica Wawrzyńca Mikulskiego Nowy Świat 53 róg Warecka 2/8. Warszawa1939.pl. [dostęp 2009-07-30].
  7. ↑ Kazimierz Pułaski: Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy. T. 1. Brody: Księgarnia Feliksa Westa, 1911, s. 261. OCLC 47829350., s. 165.
  8. ↑ Konopczyński 1931 ↓, s. 7.
  9. ↑ a b c d e f Pułaski Kazimierz h. Ślepowron (1746–1779) w: Polski Słownik Biograficzny, tom 29, Wrocław 1986, s. 386–395.
  10. ↑ Jack Pinkowski Udokumentowana data narodzin Pułaskiego – fragment artykułu Szczątki Kazimierza Pułaskiego w Savannah. Dowody fizyczne s. 81–82, [w:] 40 lat Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. Bohater, historia i perspektywy rozwoju. Materiały z polsko-amerykańskiego sympozjum w Warce-Winiarach, 13–16 października 2007 = Forty years of the Casimir Pulaski Museum in Warka. The hero, history and perspectives for development. Papers from the Polish-American symposium in Warka-Winiary, October, 13–16, 2007 / pod red. Iwony Stefaniak ; [teksty tł. Joanna Łukasiak, Jacek Hołysz]. Warka: Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, 2007, s. 347. ISBN 978-83-925551-5-5. OCLC 212815661. (pol. • ang.).
  11. ↑ dr Jack Pinkowski: Tajemnica Pulaskiego. Orzeł Biały, 2008-04-04. [dostęp 2010-09-10]. (pol.).
  12. ↑ Faktyczny rok urodzenia Kazimierza Pułaskiego, „Tygodnik Powszechny”, 1 lutego 1987, nr 5, s. 5.
  13. ↑ Architektura przedwojennej Warszawy. Długa 8/10. Kamienica teatynów. www.warszawa1939.pl. [dostęp 2017-02-23].
  14. ↑ Witold Michałowski, „Z teki Sarmatów”, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2009.
  15. ↑ Janusz Wesołowski, "Tadeusz Kościuszko. Bohater dwóch kontynentów", wyd. Biały Kruk, Kraków 2017, s. 43
  16. ↑ Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w lożach Zachodu: dwie pierwsze dekady XIX wieku, „Ars Regia”, 7/8, 13/14, 1998–1999, s. 131.
  17. ↑ Uroczystości pogrzebowe szczątków Gen. Kazimierza Pułaskiego w Savannah, 9 października 2005 r.
  18. ↑ Mieczysław Haiman, Polacy w Walce o Niepodległość Ameryki, Chicago: Dziennik Zjednoczenia, 1931.
  19. ↑ Kazimierz Pułaski był kobietą? Sensacyjne wyniki badań szkieletu bohatera Polski i USA. Wprost.pl, 2019-04-04. [dostęp 2019-04-04]. (pol.).
  20. ↑ Buried Secrets – Eastern Magazine, archive.fo, 11 grudnia 2018 [dostęp 2019-04-12].
  21. ↑ Presentation: The Female Pelvis of Casimir Pulaski: Misidentified Skeleton or Intersex War Hero? (2016 Annual Meeting), aaa.confex.com [dostęp 2019-04-12].
  22. ↑ Brigit Katz, Was the Revolutionary War Hero Casimir Pulaski Intersex?, Smithsonian [dostęp 2019-04-14] (ang.).
  23. ↑ Sarah Mervosh, Casimir Pulaski, Polish Hero of the Revolutionary War, Was Most Likely Intersex, Researchers Say, „The New York Times”, 7 kwietnia 2019, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-04-14] (ang.).
  24. ↑ Konopczyński 1931 ↓.
  25. ↑ a b Janusz Parchimowicz: Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich od 1916. Szczecin: Nefryt, 1995, s. 89. ISBN 83-902670-1-2.
  26. ↑ Park w Warce-Winiarach przy Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. [dostęp 2017-02-23].
  27. ↑ A Chronology of Casimir Pulaski’s Life 1745–1779. [dostęp 2010-09-14]. (ang.).
  28. ↑ Wyniki głosowania Senatu w/s uchwały w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745–1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci. Senat Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2017-02-23]. (pol.).
  29. ↑ Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745-1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci (M.P. z 2009 r. nr 66, poz. 865).
  30. ↑ Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 30 w Krakowie. oficjalna strona [dostęp 2021-04-23]
  31. ↑ Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. oficjalna strona [dostęp 2021-04-23]
  32. ↑ tłum. Stanisław Kazimierczyk: Na poświęcenie chorągwi Pułaskiego. Gazeta Niedzielna 1993 nr 10, s. 5 [za:] Polska Bibliografia literacka IBL PAN. [dostęp 2009-06-03]. (pol.)., „Gazeta Niedzielna”. 10, s. 5. Londyn: Veritas Foundation Publication Centre. ISSN 1358-832X. 
  33. ↑ „Kazimierz Pułaski został obywatelem USA”.
  34. ↑ „H. J. Res. 39: Proclaiming Casimir Pulaski be an honorary citizen of the United States posthumously”.
  35. ↑ „Informacja o podpisie rezolucji na stronie Białego Domu”. whitehouse.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-11)]..
  36. ↑ Piękny gest Donalda Trumpa. Prezydent USA ogłosił Dzień Pamięci gen. Kazimierza Pułaskiego!. niezalezna.pl.
  37. ↑ Pulaski Mountain VT. trailsnh.com. [dostęp 2022-06-20]. (ang.).
  38. ↑ Jerzy Gągol, Gertruda Herman: Polonica wśród minerałów i skał. pgi.gov.pl. [dostęp 2022-06-27].
  39. ↑ Pulaskite. alexstrekeisen.it. [dostęp 2022-06-27]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Pułaski&oldid=68798083”