Wróbel apeniński

Wróbel apeniński
	Passer italiae
	(Vieillot, 1817)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	wróble
Rodzaj	Passer
Gatunek	wróbel apeniński
Synonimy
	Fringilla Italiae Vieillot, 1817;
	Fringilla Italiae Vieillot, 1817;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wróbel apeniński^[3] (Passer italiae) – gatunek małego ptaka z rodziny wróbli (Passeridae). Występuje w kontynentalnej części Włoch i na trzech wyspach: Sardynii, Sycylii i Krecie. Narażony na wyginięcie.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Louis Jean Pierre Vieillot w 1817 na podstawie holotypu z Włoch. Autor nadał wróblowi apenińskiemu nazwę Fringilla Italiae^[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza wróbla apenińskiego w rodzaju Passer jako odrębny gatunek^[5]. Klasyfikacja jest jednak sporna. Wróbel apeniński tworzy nadgatunek z domowym (P. domesticus) i śródziemnomorskim (P. hispaniolensis), niektórzy autorzy uznają te taksony za jeden gatunek^[6]. Prawdopodobnie specjacja w przypadku wróbla apenińskiego zaszła przez hybrydyzację. Pierwsze sugestie wysnuto na podstawie upierzenia samców, które zdaje się być pośrednie między upierzeniem wróbla domowego i śródziemnomorskiego. Liczba chromosomów u ptaków trzech wspomnianych gatunków jest taka sama (2n = 76), w związku z czym byłaby to homoploidalna specjacja przez hybrydyzację^[7].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 16 cm, masa ciała 23–30 g^[6]. Upierzeniem przypomina wróbla domowego i śródziemnomorskiego. Od samca wróbla śródziemnomorskiego samiec wróbla apenińskiego różni się kasztanowobrązowym ciemieniem, wyraźniejszą białą brwią, czysto białymi policzkami, obszernym czarnym śliniakiem i mocniej zarysowanym wzorem na grzbiecie. Samice wyglądają identycznie, jak samice wróbla domowego^[8]. Występuje niewielka zmienność geograficzna. Samce na większości obszaru, to jest od południowych stoków Alp na południe bez Kalabrii są jednolite fenotypowo, ale w południowo-wschodnich Włoszech, w Kalabrii i na Sycylii, samce są bardziej zbliżone wyglądem do wróbli śródziemnomorskich – wyróżniają się większym śliniakiem i częściowo paskowanymi bokami ciała^[7].

Zasięg

Wróble apenińskie występują w kontynentalnej części Włoch oraz na Sardynii, Sycylii i Krecie^[6].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2016 roku uznaje wróbla apenińskiego za osobny gatunek, nadała mu wówczas status „najmniejszej troski” (LC, Least Concern), ale już rok później uznała go za gatunek narażony (VU, Vulnerable). Liczebność populacji, według szacunków BirdLife International z 2015 roku, wynosi 4,3–7,3 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy, a przyczyny tych spadków nie są dokładnie znane^[2].

Przypisy

↑ Passer italiae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Passer italiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passeridae Rafinesque, 1815 – wróble - Sparrows, snowfinches and allies (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-07].
↑ Louis Jean Pierre Vieillot: Nouveau Dictionnaire d'Histoire Naturelle Appliquée aux Arts. T. 12. 1817, s. 199.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Old World sparrows, snowfinches, weavers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Summers-Smith, D.: Italian Sparrow (Passer italiae). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (23 września 2016)].
↑ ^a ^b J.S. Hermansen, S.A. Sæther, T.O. Elgvin, T. Borge, E. Hjelle, G.-P. Sætre. Hybrid speciation in sparrows I: phenotypic intermediacy, genetic admixture and barriers to gene flow. „Molecular Ecology”. 20 (18), s. 3812–3822, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2011.05183.x. (ang.).
↑ Peter H. Barthel & Paschalis Dougalis: Jaki to ptak?. Warszawa: MULTICO, 2009, s. 150. ISBN 978-83-7073-688-0.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Passer italiae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Passer italiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passeridae Rafinesque, 1815 – wróble - Sparrows, snowfinches and allies (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-07].

[oryg-4] Louis Jean Pierre Vieillot: Nouveau Dictionnaire d'Histoire Naturelle Appliquée aux Arts. T. 12. 1817, s. 199.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Old World sparrows, snowfinches, weavers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[hbwa-6] Summers-Smith, D.: Italian Sparrow (Passer italiae). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (23 września 2016)].

[spec-7] J.S. Hermansen, S.A. Sæther, T.O. Elgvin, T. Borge, E. Hjelle, G.-P. Sætre. Hybrid speciation in sparrows I: phenotypic intermediacy, genetic admixture and barriers to gene flow. „Molecular Ecology”. 20 (18), s. 3812–3822, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2011.05183.x. (ang.).

[jaki-8] Peter H. Barthel & Paschalis Dougalis: Jaki to ptak?. Warszawa: MULTICO, 2009, s. 150. ISBN 978-83-7073-688-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]