Fenotyp

Fenotyp (gr. φαίνω „przejawiać” + τύπος „wzór, norma”) – zespół cech organizmu: oprócz morfologii też właściwości fizjologiczne, płodność, zachowanie się, ekologia, cykl życiowy, zmiany biologiczne, wpływ środowiska na organizm. Fenotyp jest ściśle związany z genotypem, bowiem z interakcji genotypu ze środowiskiem powstaje fenotyp. Dlatego ten sam genotyp może objawiać się różnymi fenotypami z wyniku plastyczności fenotypowej zależnie od środowiska, lub odwrotnie: mimo odmiennych genotypów tworzą się podobne fenotypy.

W organizmach dobrze zbadanych genetycznie można odkryć wpływ genomu na fenotyp. Zapoznanie się z genomem populacji naturalnej jest niezwykle trudne, dlatego zazwyczaj przyjmuje się po prostu, że fenotyp jest obrazem genotypu w środowisku i pyta się, jaka część zmienności obserwowanej w naturze ma podłoże genetyczne.

Badania

Związek genotypu i procesów molekularnych z procesem rozwoju organizmu i jego fenotypem jest generalnie postulowany, ale bardzo trudny do zrozumienia, nawet dla organizmu tak (stosunkowo) prostego i intensywnie badanego jak Caenorhabditis elegans. Geny generalnie kodują białka i RNA. Postulat związku genotypu z trajektorią jaki organizm obiera w rozwoju i jego fenotypem prowadzi do dwóch obserwowanych paradoksów:

• ekstremalnie różne fenotypowo organizmy mogą mieć bardzo podobne genotypy,
• bardzo podobne fenotypowo organizmy mogą mieć wysoce różne genotypy.

Problem ten jest tematem aktywnych badań.

Plastyczność

O fenotypie wspólnie z genotypem decydują czynniki środowiskowe, które w przypadku zmiany warunków środowiska prowadzić mogą do zmiany fenotypu. Plastyczność fenotypowa jest podstawowym mechanizmem adaptacji i obejmuje szereg zmian morfologicznych i fizjologicznych obserwowanych u wielu organizmów. Zjawisko jest przedmiotem badań wielu dziedzin biologii, w tym genetyki, genomiki, biologii ewolucyjnej, ekologii, fizjologii i biologii rozwoju. Jest szeroko rozpowszechnione w przyrodzie i w różny sposób może wpływać na tempo ewolucji, przyspieszając ją, spowalniając lub nie zmieniając tempa zmian ewolucyjnych.

Zobacz też

• Fenotyp rozszerzony – książka popularnonaukowa Richarda Dawkinsa
• ewoluowalność
• modyfikacja cechy
• socjotyp
• fenom

Bibliografia

• Michał Heller, Tadeusz Pabjan: Elementy filozofii przyrody. Kraków: Copernicus Center Press, 2014. ISBN 978-83-7886-065-5.

Linki zewnętrzne

• PeterP. Taylor PeterP., RichardR. Lewontin RichardR., The Genotype/Phenotype Distinction, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 6 czerwca 2017, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-30]  (ang.). (Rozróżnienie geonotyp–fenotyp)