Fenotyp
 |
Ten artykuł od 2014-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Fenotyp (gr. phainomai – przejawiać; typos – wzór, norma) – zespół cech organizmu[1], włączając w to nie tylko morfologię, lecz również np. właściwości fizjologiczne, płodność, zachowanie się, ekologię, cykl życiowy, zmiany biologiczne, wpływ środowiska na organizm. Fenotyp jest ściśle związany z genotypem, bowiem to właśnie oddziaływanie między genotypem a środowiskiem daje fenotyp. Dlatego ten sam genotyp może dać różne fenotypy w różnych środowiskach (tzw. plastyczność fenotypowa), lub odwrotnie – mimo odmiennych genotypów uzyskać podobny fenotyp[2].
Gdy mamy do czynienia z organizmem dobrze poznanym pod względem genetycznym, można stwierdzić jakie zmiany na poziomie genomu objawiają się w fenotypie[potrzebny przypis]. Zapoznanie się z genomem populacji naturalnej jest niezwykle trudne[potrzebny przypis], dlatego zazwyczaj przyjmuje się po prostu, że fenotyp jest obrazem genotypu w środowisku i pyta się, jaka część zmienności obserwowanej w naturze ma podłoże genetyczne.
Badania[edytuj | edytuj kod]
Związek genotypu i procesów molekularnych z procesem rozwoju organizmu i jego fenotypem jest generalnie postulowany, ale bardzo trudny do zrozumienia, nawet dla organizmu tak (stosunkowo) prostego i intensywnie badanego jak Caenorhabditis elegans. Geny generalnie kodują białka i RNA. Postulat związku genotypu z trajektorią jaki organizm obiera w rozwoju i jego fenotypem prowadzi do dwóch obserwowanych paradoksów[3]:
- ekstremalnie różne fenotypowo organizmy mogą mieć bardzo podobne genotypy,
- bardzo podobne fenotypowo organizmy mogą mieć wysoce różne genotypy.
Problem ten jest tematem aktywnych badań.
Plastyczność[edytuj | edytuj kod]
O fenotypie wspólnie z genotypem decydują czynniki środowiskowe, które w przypadku zmiany warunków środowiska prowadzić mogą do zmiany fenotypu. Plastyczność fenotypowa jest podstawowym mechanizmem adaptacji i obejmuje szereg zmian morfologicznych i fizjologicznych obserwowanych u wielu organizmów. Zjawisko jest przedmiotem badań wielu dziedzin biologii, w tym genetyki, genomiki, biologii ewolucyjnej, ekologii, fizjologii i biologii rozwoju[4]. Jest szeroko rozpowszechnione w przyrodzie i w różny sposób może wpływać na tempo ewolucji, przyspieszając ją, spowalniając lub nie zmieniając tempa zmian ewolucyjnych[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Fenotyp rozszerzony – książka popularnonaukowa Richarda Dawkinsa
- ewoluowalność
- modyfikacja cechy
- socjotyp
- fenom
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Heller i Pabjan 2014 ↓, s. 240.
- ↑ Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak", 2001, s. 102. ISBN 83-88149-41-5.
- ↑ Itai Yanai, „Evolution of developmental gene expression programs”, a recorded Technion lecture, delivered at Technion symposium „From Darwin to Evo-Devo”, Israel, Nov. 24, 2009. (dostęp 2014-01-12, j.ang.).
- ↑ Scott A. Kelly, Tami M. Panhuis, Andrew M. Stoehr. Phenotypic Plasticity: Molecular Mechanisms and Adaptive Significance. , 2012. DOI: 10.1002/cphy.c110008 (ang.).
- ↑ TD. Price, A. Qvarnström, DE. Irwin. The role of phenotypic plasticity in driving genetic evolution.. „Proc Biol Sci”. 270 (1523), s. 1433-40, Jul 2003. DOI: 10.1098/rspb.2003.2372. PMID: 12965006.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Heller, Tadeusz Pabjan: Elementy filozofii przyrody. Kraków: Copernicus Center Press, 2014. ISBN 978-83-7886-065-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Peter Taylor, Richard Lewontin, The Genotype/Phenotype Distinction [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 6 czerwca 2017, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-30] (ang.).
