Przejdź do zawartości

Wyższa szkoła pedagogiczna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Wyższa szkoła pedagogiczna (skrót: WSP) – uczelnia kształcąca nauczycieli[1].

Wyższe szkoły pedagogiczne utworzono w Polsce w 1946 r., początkowo w formie zawodowej, a od 1954 akademickiej, kształcącej na poziomie wyższym w trybie 3-, 4- lub 5-letnim:

  • w latach 1946–1950 – kandydatów do zawodu nauczycielskiego, na 3-letnich studiach dwukierunkowych dla 8-klasowych, a później 7-klasowych szkół podstawowych. Nosiły wówczas nazwę państwowych wyższych szkół pedagogicznych (skrót: PWSP);
  • w latach 1950–1954 – nauczycieli szkół ogólnokształcących stopnia podstawowego i licealnego, liceów pedagogicznych oraz dla szkół zawodowych, na studiach jednokierunkowych, trwających 3 lata. Struktura państwowych wyższych szkół pedagogicznych upodobniła się wtedy do uniwersytetów;
  • w latach 1954–1959 – nauczycieli szkół ogólnokształcących stopnia licealnego, zakładów w kształcenia nauczycieli i szkół zawodowych, na studiach 4-letnich, kończących się dyplomem magisterskim. Przyjęto wówczas nazwę wyższych szkół pedagogicznych, funkcjonującą do czasu przekształcenia ich w uniwersytety i akademie. WSP uzyskały wówczas charakter szkół akademickich;
  • w latach 1959–1969 – nauczycieli szkół ogólnokształcących oraz rozpoczęły kształcenie nauczycieli przedmiotów technicznych w szkołach średnich, na studiach 5-letnich. WSP prowadziły studia magisterskie, doktoranckie i podyplomowe, utrzymując swą odrębność programową w stosunku do uniwersytetów;
  • w latach 1969–1973 – nauczycieli dla wszystkich poziomów i typów szkół, na 3-letnich studiach zawodowych, 2-letnich magisterskich dla absolwentów wyższych szkół nauczycielskich (skrót: WSN) oraz 4- i 5-letnich jednolitych studiach magisterskich;
  • od 1973 – nauczycieli wszystkich rodzajów szkół na jednostopniowych 4-letnich studiach magisterskich w oparciu o wspólne dla wszystkich WSP plany i programy[2];
  • później – nauczycieli wszystkich typów i poziomów szkół na jednolitych 5-letnich studiach magisterskich (identycznie jak na uniwersytetach).

W 1946 powstały pierwsze 4 Państwowe Wyższe Szkoły Pedagogiczne: w Gdańsku, Katowicach (zamknięta w 1947), Krakowie i Łodzi, a w 1950 trzy kolejne: w Katowicach, Warszawie i Wrocławiu (przeniesiona do Opola). W 1965 utworzono WSP w Rzeszowie, w 1973 dalsze 3 Wyższe Szkoły Pedagogiczne: w Kielcach, Szczecinie i Zielonej Górze, a w 1974 – 5 (w Bydgoszczy, Częstochowie, Olsztynie, Siedlcach i Słupsku). Ostatnią szkołą typu WSP była Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, która powstała w 1976 z przekształcenia Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej.

Część wcześniej utworzonych szkół pedagogicznych została włączona do istniejących uniwersytetów (w Warszawie i Łodzi), natomiast pozostałe dały początek nowym uniwersytetom (w Gdańsku, Katowicach, Olsztynie, Opolu, Rzeszowie, Szczecinie i Zielonej Górze) oraz akademiom (w Bydgoszczy, Częstochowie, Kielcach, Krakowie i Siedlcach), przekształconym po 2000 również w uniwersytety (poza Akademią Pomorską w Słupsku i Akademią Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie). Od 1993 zaczęły powstawać niepubliczne szkoły typu WSP, z których 3 (w Białymstoku, Łodzi i WSP TWP w Warszawie) działają do dziś, zaś 3 inne (w Łowiczu, Mysłowicach i WSP ZNP w Warszawie) zostały zlikwidowane w latach 2015–2016.

Wykaz wyższych szkół pedagogicznych w Polsce

[edytuj | edytuj kod]

Przekształcone w inne typy uczelni lub zlikwidowane

[edytuj | edytuj kod]

W przeszłości taki status i nazwę nosiły wyższe szkoły zawodowe i akademickie:

państwowe / publiczne

[edytuj | edytuj kod]

niepubliczne

[edytuj | edytuj kod]

Istniejące niepubliczne

[edytuj | edytuj kod]

Współcześnie funkcjonują wyższe szkoły zawodowe i uczelnie o takiej nazwie:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. wyższe szkoły pedagogiczne, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-10-25].
  2. Wstęp, [w:] Jerzy Jarowiecki, Bogdan Nowecki, Zygmunt Ruta (red.), Kształcenie nauczycieli w Polsce Ludowej 1945–1975, Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, T. LVII, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1983, s. 8–9, (Repozytorium Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie).
  3. Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie [online], www.ujd.edu.pl [dostęp 2023-07-04].
  4. Jacek Kulbaka, Historia Uczelni [online], Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, 2021 [dostęp 2022-11-01] (pol.).